حضرت فاطمه معصومه(س) کریمه اهل‌بیت(ع)، شفیعه روز جزا و تنها امامزاده‌ای است که چهار امام معصوم(ع) به زیارت ایشان سفارش کرده و پاداش زیارت بامعرفت ایشان را بهشت دانسته‌اند. این بانوی  بزرگوار، برای یاری ولی خدا و امام زمان خویش، سختی راه را بر خود هموار کرده و به ایران هجرت کردند اما در میانه راه، در شهر قم از دنیا رفتند. وجود حرم مطهر حضرت معصومه(س) در شهر مقدس قم، آثار و برکات زیادی برای جهان تشیع در پی داشته است؛ در واقع نیتی که آن حضرت هنگام آمدن به ایران برای تقویت دین خدا و مکتب اهل‌بیت(ع) داشتند به واسطه وجود بارگاه ملکوتی ایشان در قم، به‌تدریج محقق شد. به مناسبت سالروز وفات حضرت معصومه(س) در این زمینه  با حجت‌الاسلام محمدمهدی ماندگاری گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

حضرت فاطمه معصومه(س) از برجسته‌ترین امامزادگان واجب‌التعظیم و یکی از معدود امامزادگانی است که چهار امام معصوم(ع) زیارت ایشان را توصیه و زیارت‌نامه مأثور نیز برایشان بیان کرده‌اند. چه فضائلی در این بانوی بزرگوار جایگاهشان را تا این حد برجسته کرده است؟

حضرت معصومه(س) یکی از نادر امامزادگانی هستند که چهار امام معصوم امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) به فضیلت زیارت ایشان تأکید کرده‌اند. علاوه بر این‌ها روایاتی نیز از معصومین(ع) وارد شده که فرموده‌اند قم حرم ماست. معلوم می‌شود این وجود نازنین نه تنها برکات و دایره رحمت زیادی دارد بلکه دارای جایگاه ویژه‌ای نزد خداست. چنان‌که در زیارتشان می‌گوییم اشفعی لی فی الجنه، یعنی شما شفیع ما شوید و شفاعتمان را کنید و دست ما را بگیرید.

 ازجمله زیارت‌هایی که از لسان گهربار معصومین(ع) صادر شده زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) است. آیت‌الله العظمی اراکی با آن عظمت با وجود کهولت و خمیدگی پشت، ایستاده خدمت حضرت معصومه(س) رو به قبله می‌ایستادند و زیارت‌نامه ایشان را می‌خواندند و برخی از این بزرگان با اینکه زیارت جامعه کبیره از امام هادی(ع) صادر شده و مخصوص امامان معصوم(ع) است اما برای حضرت معصومه(س) نیز می‌خواندند، یعنی ایشان را در جایگاهی در کنار معصومین(ع) و تالی تلو ایشان قرار می‌دادند. علمای بزرگوار افتخارشان این بود قبرشان در کنار حرم این بی‌بی باشد.

مضامین بلندی که در زیارت‌نامه آن حضرت وجود دارد، به‌خوبی بیانگر سجایای اخلاقی و منزلت معنوی این بانوی بزرگوار است؛ برای نمونه در زیارت‌نامه آن حضرت می‌خوانیم: «شما دارای شأن ویژه‌ای نزد خدای متعال هستید». این شأن مسلماً به‌واسطه پاکی و طهارت باطنی آن حضرت است. مقام معنوی آن حضرت به اندازه‌ای است که امامان معصوم(ع) پیش از ولادت آن حضرت، بشارت آمدنشان را به شیعیان داده بودند. همچنین امید مجاورت و مؤانست و حشر با محمد و آل‌محمد(ع) به واسطه زیارت آن حضرت در زیارت‌نامه ایشان آمده است.

یکی از القاب مهم حضرت فاطمه معصومه(س)، کریمه اهل بیت(ع) بودن است؛ این کرامت ناظر چه صفاتی در وجود گرامی این بانوی بزرگوار است؟

کرامت یعنی جایگاه و بزرگی. فاطمه معصومه(س) بانوی کرامت است؛ کرامت یعنی خدا او را تکریم و جایگاهش را بزرگ کرده است. این بزرگی و جایگاه، از چند طریق می‌تواند به انسان برسد؛ انسان به یک مبدأ بزرگی متصل باشد، به سوی یک مقصد بزرگی رهنمون باشد یا در یک مسیر بزرگ حرکت کند و یا هر سه این‌ها. حضرت معصومه(س) به ما یاد دادند ما می‌توانیم به کرامت برسیم، اگر به مبدأ خدا متصل باشیم: «لقد کرمنا بنی آدم». خدا می‌فرماید: من شما را خلق کردم تا رشد کنید و تکریمتان کردم. اولین تکریم را خدا نسبت به ما انجام داده: «فتبارک الله احسن الخالقین». خدا می‌گوید: به شما امتیازی دادم که به سایر موجودات ندادم و آن  قدرت عقل و انتخاب است. انسان ‌می‌تواند از ملائک هم بالاتر برود که ناظر بر آیات سوره نجم است: «ثم دنی فتدلّی، فکان قاب قوسین او ادنی». حضرت معصومه(س) مثل معصومین(ع)، مقامش از ملائک خدا هم بالاتر است.

پس منبع کرامت، خداست. هیچ منبع ثروت، قدرت، شهرت، مکنت و جایگاهی هم به اندازه خدا نمی‌تواند ما را بزرگ کند. پس بیاییم عبدالله شویم تا هم دارای کرامت شویم و هم کرامتمان حفظ شود. هیچ مقصدی هم بزرگ‌تر از خدا نیست. اگر قرآن می‌فرماید: «انا لله و انا الیه راجعون» به دلیل این است که مقصدمان خداست. پس باید به معادی فکر کنیم که می‌خواهیم در آن با خدا روبه‌رو شویم. پس یک علت کرامت آن حضرت می‌تواند توجه به معاد و آخرت باشد.

عامل سوم کرامت حضرت معصومه(س) انتساب به قرآن، عترت و صراط مستقیم است. باز هم این عامل به آیات خدا برمی‌گردد: «ان اعبدونی هذا صراط مستقیم». پس ما هم اگر مانند حضرت معصومه(س) در مسیر قرآن، عترت، دیانت و ولایت قرار بگیریم، اسباب کرامت را برای خودمان مهیا کرده‌ایم.

حضرت معصومه(س) در پیمودن صراط مستقیم و پیروی از ولی زمانشان چگونه عمل کردند؟

حضرت معصومه(س) با اینکه یک دختر مجرد است، وقتی می‌فهمد برادرش، امام رضا(ع) که ولی زمانش است به خراسان رفته و نیازمند یاری است، با وجود دوری راه و سختی مسیر، از مدینه با جمعی از بنی‌هاشم راهی خراسان می‌شود و در طول مسیر همگی به شهادت می‌رسند. حضرت معصومه(س) با عقل و فهم بالایی که از قرآن و معارف معصومین(ع) فرا گرفته تصمیم می‌گیرد به وظیفه خود عمل کند و در خط ولایت حرکت کند. قرآن در آیه ۴۳ سوره حدید می‌گوید: «فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون» یعنی پس اگر نمی‌دانید از اهل ذکر (علما و دانشمندان هر امت) سؤال کنید.

شاید بتوان رسالت حضرت معصومه(س) در این زمینه را تا حدی شبیه به رسالت حضرت زینب(س) پس از واقعه عاشورا برای ابلاغ پیام امام حسین(ع) به جامعه آن روز دانست.

دقیقاً؛ حضرت معصومه(س) مانند حضرت زینب(س) وقتی فهمید باید امام زمانش را یاری کند، در خط نجات که صراط ولایت محمد و آل‌محمد(ع) است حرکت کرد. امروز هم صراط ولایت، صراط ولی فقیه زمان، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است. خود امام زمان(عج) فرمودند هر کس پشت سر ولی حرکت کند نجات پیدا می‌کند. سردار قاسم سلیمانی بدنش تکه تکه شد ولی نجات پیدا کرد. امروز اگر امام زمانمان را یاری نکنیم خیلی از عقل و خرد به دور هستیم. مگر نمی‌گوییم امام زمان(عج) می‌خواهد سفره ظلم را جمع و سفره حق را پهن کند، خب امروز ظالم‌تر از آمریکا، اسرائیل و انگلیس نداریم. باید در مقابل این ظلم و برای دفاع از مظلومان غزه و لبنان فریاد بزنیم. کسی که این نفهمد دارد اهانت می‌کند؛ خدا هم در قرآن، آیه ۹ سوره زمر می‌فرماید: «هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون» پس اگر می‌خواهیم مثل حضرت معصومه(س) باشیم باید فهممان را زیاد کنیم و به دنبال مسیر و جاده درست باشیم. دوستانی که زمان جنگ به جبهه رفتند، می‌دانند در میدان مین یک معبر بیشتر وجود ندارد و هر کس از این‌ معبر عبور کند نجات پیدا می‌کند. معبر مصداق این آیه در سوره حمد است: «اهدنا الصراط المستقیم». هر کس از صراط ولایت عبور کند، خود را نجات داده و گرامی داشته است. آیه «غیرالمغضوب علیهم» هم مصداق کسانی است که پشت سر ولایت حرکت نکردند و روی مین شهرت، شهوت، ثروت و ریاست رفتند و به هلاکت رسیدند.

هجرت حضرت معصومه(س) و وجود بارگاه مطهر آن حضرت در قم، چه آثار و برکاتی برای جهان تشیع در پی داشته است؟

ورود حضرت معصومه(س) به قم، مکمل ورود حضرت رضا(ع) به ایران بود. شاید ورود این بزرگواران به ایران را بتوان زمینه‌ای برای تحقق آیه ۵۴ سوره مائده و بسترسازی برای ظهور امام زمان(عج) دانست. ورود حضرت معصومه(س) به قم و بارگاه مطهرشان در این شهر آثار و برکات زیادی برای تشیع در پی داشته است؛ در واقع نیتی که آن حضرت هنگام آمدن به ایران برای تقویت دین خدا و مکتب اهل بیت(ع) داشتند به‌تدریج محقق شد؛ همچون نشر معارف اسلامی و ایجاد حوزه علمیه در این شهر، زمینه‌سازی برای انقلاب اسلامی و هزاران برکت دیگری که از ثمرات بارگاه مطهر آن حضرت در قم است.

خبرنگار: زهرا دلپذیر