دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «بررسی راهکارهای تقویت نظام آموزش‌وپرورش رسمی عمومی» مطرح می‌کند که تحول در نظام آموزش‌وپرورش رسمی عمومی نیازمند تغییراتی زیرساختی و ایجاد بسترهایی است که بتوان طی آن وزارت آموزش‌وپرورش را چابک ساخت.

درحال‌حاضر این وزارتخانه با تمرکز شدید اختیارات در ستاد مواجه است و این مسئله موجب شده نه‌تنها مدیران استانی فاقد اختیارات کافی برای ایجاد تحول در استان‌ها و مدارس باشند، بلکه سبب شده که همواره وزیر آموزش‌وپرورش و معاونان او، بیشتر وقت‌شان را برای حل چالش‌هایی روزمره اختصاص دهند.

در این گزارش آمده است که در طرح پیشنهادی پیش‌رو تلاش شده با شناسایی نقاط و گلوگاه‌های اصلی مسائل و مشکلات وزارت آموزش‌وپرورش موادی تنظیم شود که بتوانند ضمن تمرکززدایی از وزارت آموزش‌وپرورش و اعطای اختیارات مالی و اداری به استان‌های کشور، بستری مناسب برای اقدامات تحولی بعدی فراهم سازند.

البته طبیعی است که در یک طرح نمی‌توان تمام مسائل و مشکلات را حل کرد، اما امید آن است که این طرح بتواند یک گام آموزش‌وپرورش را به حل مشکلات و اجرای سند تحول بنیادین نزدیک سازد.

براساس بررسی‌های متعدد کارشناسی در مرکز پژوهش‌های مجلس، برخی از اصلی‌ترین محورهایی که می‌تواند زیرساخت لازم را برای ارتقای نظام آموزش‌وپرورش رسمی عمومی و تقویت مدارس دولتی، فراهم کند، به این شرح است: تمرکززدایی از ستاد وزارت آموزش‌وپرورش و اعطای اختیارات مالی و اداری به استان‌ها، توجه به دوره کودکی با پوشش تحصیلی پیش‌دبستانی و اصلاح محتوای آموزشی مقطع ابتدایی، اصلاح سن آغاز تحصیل به‌منظور فراهم آوردن فرصت پوشش پیش‌دبستانی، تنوع‌بخشی به منابع تأمین مالی آموزش‌وپرورش، ایجاد تغییرات ساختاری در ستاد وزارت آموزش‌وپرورش، اهمیت شکل‌گیری واحدی عملیاتی برای توزیع امکانات و منابع وزارت آموزش‌وپرورش، اصلاح تقویم آموزشی مدارس و اعطای اختیارات به استان‌ها و سامان‌دهی نیروی انسانی به‌منظور اصلاح نظام توزیع و تربیت‌معلم.

مرکز پژوهش‌های مجلس براساس یافته‌های تحقیقاتی خود، پیشنهاد می‌دهد اداره کل استانی مرتبط با آموزش و پرورش تجمیع شود و ساختار آن‌ها به سازمان آموزش و پرورش استان ارتقا یافته و همه اختیارات مالی و اداری از ستاد به استان تفویض شود. همچنین سن آغاز تحصیل به ۵ سال تمام کاهش یابد و دوره ابتدایی به‌نحوی اصلاح شود که کلاس اول به آموزش‌های پیش‌دبستانی تخصیص یابد و سایر آموزش‌های عمومی در پنج پایه بعدی، ارائه شود.

دیگر پیشنهاد این گزارش مبنی بر این است که در سرفصل‌های ۵ پایه دوره ابتدایی (پایه‌های پس از دوره پیش‌دبستانی) با حذف سرفصل‌های مازاد و غیرضرور بازنگری شده و رویکرد از حافظه محوری به مهارت محوری تغییر یابد، به‌گونه‌ای که اولویت برنامه درسی در دوره ابتدایی به ارائه سرفصل‌هایی با محوریت برنامه‌های پرورشی، هویتی و آموزش مهارت‌های زندگی با بهره‌مندی از روش‌های کارگاهی و مبتنی‌بر بازی و سرگرمی باشد.

همچنین «معاونت» اقتصادی در وزارت آموزش و پرورش تشکیل شود که اختیار مدیریت و بهره‌وری تمامی امکانات رفاهی و معیشتی فرهنگیان و همه ظرفیت‌های درآمدی اختصاصی وزارت آموزش و پرورش را داشته ‌باشد.

این گزارش همچنین پیشنهاد می‌دهد که با هدف تمرکز بر سامان‌دهی و ارتقای کیفیت منابع انسانی، معاونت «برنامه‌ریزی و توسعه منابع» به معاونت «مدیریت سرمایه انسانی» تغییر یابد. همچنین با ادغام معاونت ابتدایی و متوسطه، «معاونت آموزش» ایجاد شود تا هدف یکپارچه سازی مدیریت حوزه آموزش محقق شود.

دیگر پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر این است که پایگاه جامع اطلاعات مدارس تشکیل شود که مدارس براساس آن رتبه‌بندی شوند. این اقدام به‌منظور ایجاد سکویی برای ارزیابی، شفاف‌سازی و پایش عملکرد مدارس و همچنین توزیع متعادل و عادلانه یارانه‌ها، خدمات و امکانات آموزشی و مالی براساس واحد عملیاتی مدرسه با رویکرد ارتقای مدارس مناطق محروم و کاهش شکاف‌های عدالتی صورت گیرد.

این گزارش پیشنهاد می‌دهد که امتیاز طبقه مشاغل آموزشی تمام‌وقت وزارت آموزش‌وپرورش مشغول در مناطق محروم، روستایی، عشایری، حاشیه کلان‌شهرها و مدارس استثنائی و همچنین مقطع ابتدایی مدارس عادی دولتی در جدول یا جداول حق شغل با ضریب محاسبه شود. همچنین هزینه رفت‌وآمد معلمان غیرساکن در مناطق محروم، روستایی، عشایری، حاشیه کلان‌شهرها و مدارس استثنائی با ‌عنوان فوق‌العاده ایاب‌وذهاب در احکام کارگزینی این دست از معلمان پرداخت شود.

در این گزارش پیشنهاد شده است که با ایجاد سرفصل‌ها و دروس مورد نیاز تدریس در مدارس سمپاد و مطابق با اهداف تمدنی این مدارس، معلمان ویژه سمپاد از ابتدای جذب در دانشگاه فرهنگیان تربیت شوند تا هدف ماندگاری معلمان با سابقه در مدارس عادی دولتی و تربیت‌معلم با مهارت‌های ویژه تدریس در مدارس استعدادهای درخشان تحقق یابد.

همچنین ساعات تدریس معلمان حال حاضر مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی به‌نحوی تنظیم شود که هر دبیر حداقل ۱۰ ساعت از ساعات موظف هفتگی خود را در مدارس عادی دولتی تدریس کند. با اولویت دوره ابتدایی و متوسطه اول، در سرفصل‌های تربیت‌معلم بازنگری شود تا معلمان چند مهارتی و معلم دروس جدیدالتألیف تربیت شود.

این گزارش همچنین پیشنهاد می‌دهد که ۵ تا ۱۰ درصد درآمد خالص سالانه واحدهای درآمدآفرین به مدیران و کارکنان آن واحد اختصاص یابد و ۱۰۰ درصد درآمدهای هر واحد پس از گردش خزانه، به همان واحد اختصاص یابد. همچنین تقویم آموزش مدارس اصلاح شود و ضمن لغو قانون «بازگشایی مدارس در ابتدای مهر هر سال» مصوبه سال ۱۳۷۶، اختیار بازگشایی مدارس به استان‌ها اعطا شود. چاپ و توزیع کتب درسی و کمک درسی و همه بسته‌های یادگیری و با هدف اجرای سیاست‌های تصدی گری دولتی و تقویت بخش غیردولتی واگذار شود. درگاه‌های جذب نیروهای اداری و ستادی با نیروهای آموزشی در آزمون‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش تفکیک شود.

این گزارش تصریح می‌کند که تمامی موارد فوق‌الذکر، در چارچوب اسناد بالادستی و اخذ شده از سند تحول بنیادین یا زیرنظام‌های آن هستند. همچنین هر یک از موارد، دارای گزارش‌های پشتیبان در مرکز پژوهش‌های مجلس است.

 متن کامل گزارش را اینجا بخوانید.