نمک، یکی از قدیمی‌ترین و ضروری‌ترین مواد معدنی در زندگی بشر است که از زمان‌های دور به عنوان چاشنی و نگهدارنده غذا مورد استفاده قرار گرفته است. این ماده معدنی نه تنها طعم غذا را بهبود می‌بخشد، بلکه نقش‌های حیاتی‌تری نیز در بدن ایفا می‌کند، از جمله تنظیم تعادل مایعات، عملکرد عصبی و انقباض عضلات. با این حال، مصرف بیش از حد نمک می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی و کلیوی منجر شود.

مصطفی افشاریان فر کارشناس حوزه سلامت وتغذیه در گفت‌گو با خبرنگار قدس در پاسخ به این که آمار مصرف نمک در ایران نسبت به سایر کشور ها چگونه است و آیا مصرف در سال های اخیر تغییر کرده است گفت : مصرف نمک در ایران بالاتر از میانگین جهانی است. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، مصرف نمک در ایران حدود ۱۰ تا ۱۲ گرم (یعنی حدود دو برابر میانگین مصرف جهانی) در روز برآورد می‌شود، در حالی که توصیه می‌شود این مقدار کمتر از ۵ گرم باشد. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای کاهش این مصرف انجام شده، اما تغییرات قابل توجهی مشاهده نشده است.

 این کارشناس درباره چه عواملی باعث می‌شود که ایرانی‌ها به غذای خوش‌نمک تمایل بیشتری داشته باشند و آیا این موضوع به فرهنگ غذایی برمیگردد بیان کرد : تمایل به غذاهای خوش‌ نمک در ایران به فرهنگ غذایی، عادات قدیمی و نوع مواد اولیه مورد استفاده برمی‌گردد. بسیاری از مواد غذایی محبوب ایرانیان حاوی نمک  پنهان هستند مثال نان های سنتی مورد استفاده ایرانیان به تنهایی حدود سه گرم یعنی بیش از نیمی از میزان مجاز دریافت نمک روزانه را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این گوشت های فراوری شده، شوری و ترشیجات از دیگر منابع غذایی حاوی نمک پنهان هستند که مصرف بالایی در جامعه ما دارند. همچنین، طعم‌دهی قوی و ایجاد مزه‌های متنوع در غذاهای ایرانی باعث محبوبیت نمک شده است.

وی درباره  بیماری ها که ممکن است ناشی از مصرف زیاد نمک باشند توضیح داد: مصرف زیاد نمک می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، کلیوی و سکته مغزی شود. همچنین مصرف بیش از حد نمک با افزایش دفع کلسیم (که یک عنصر اصلی در ساخت استخوان می باشد) از طریق کلیه ها، پوکی استخوان را تشدید کند.

 افشاریان فر درخصوص این که چگونه می‌توان عادات غذایی را تغییرداد تا مصرف نمک کاهش یابد و آیا آموزش‌های خاصی در این زمینه وجود دارد اظهار کرد : برای کاهش مصرف نمک، می‌توان به چندین عامل کلیدی اشاره کرد. اولا، آموزش و آگاهی‌رسانی از طریق برگزاری کارگاه‌ها و تولید محتوا، به مردم کمک می‌کند تا از مضرات نمک آگاه شوند. ثانیا، ترویج غذاهای کم‌نمک با استفاده از سایر ادویه‌جات و روش‌های پخت سالم می‌تواند عادت‌های غذایی را تغییر دهد. همچنین، الزام برچسب‌گذاری محصولات غذایی با میزان نمک، به مصرف‌کنندگان در انتخاب‌های بهتر کمک خواهد کرد. تنظیم قوانین برای کنترل میزان نمک در محصولات و منوی رستوران‌ها، به همراه تغییر عادات خانوادگی به سمت پخت غذاهای خانگی، نقش مهمی در این فرآیند دارند. ترویج تغذیه سالم در مدارس و استفاده از تکنولوژی مانند اپلیکیشن‌های پیگیری مصرف نمک نیز می‌تواند مؤثر باشد. در نهایت، حمایت از تحقیقات علمی و ایجاد کمپین‌های اجتماعی برای افزایش آگاهی عمومی، به تحقق این هدف کمک خواهد کرد. این اقدامات نیازمند همکاری بین دولت، جامعه، خانواده‌ها و صنایع غذایی است.

طعم دهنده های جایگزین نمک

وی بیان کرد:  طعم‌دهنده‌هایی مانند لیمو، نعناع، کاکوتی، آویشن، سرکه، زردچوبه، زعفران و فلفل می‌توانند جایگزین مناسبی برای نمک باشند و طعم خوبی به غذا ببخشند. حتی امروزه نمک های خوراکی بر پایه پتاسیم که برای افراد مبتلا به فشارخون مناسب تر هستند، تولید می شود.

مصطفی افشاریان فر درباره نقش صنایع غذایی و رستوران‌ها در افزایش مصرف نمک چیست و  آیا باید قوانین خاصی برای کنترل این موضوع وضع شود اشاره کرد: صنایع غذایی و رستوران‌ها با استفاده از نمک زیاد در محصولات خود جهت افزایش مقبولیت می‌توانند به افزایش مصرف نمک کمک کنند. وضع قوانین و استانداردهایی برای کنترل میزان نمک در غذاها و نظارت مستمر بر صنایع غذایی و رستوران ها می‌تواند موثر باشد.

افشاریان فر در پاسخ به این که  آیا می‌توان به بررسی تا ثیرات فرهنگی و اجتماعی بر عادات غذایی مردم پرداخت تصریح کرد :  تاثیرات فرهنگی بر عادات غذایی مردم به راحتی قابل شناسایی نیستند، اما می‌توان از طریق مطالعات اجتماعی، نظرسنجی‌ها و تحلیل رفتارهای غذایی این تاثیرات را بررسی کرد. این اطلاعات در تدوین قوانین و پروتکل نویسی برنامه های کشوری کاهش مصرف نمک در سطح استان و منطقه بسیار تاثیرگذار هستند.

این کارشناس تغذیه  در پاسخ  به این که آیا شما فکر می‌کنید که تغییر در ذائقه عمومی مردم ممکن است و چه اقداماتی باید انجام شود تا این تغییر رخ دهد توضیح داد : تغییر ذائقه عمومی ممکن است، اما نیاز به زمان و تلاش دارد. از آنجا که ذائقه شور پسند ریشه در کودکی دارد، تمامی اقدامات باید از زمان شروع تغذیه تکمیلی کودکان یعنی حدود شش ماهگی شروع شود. به‌کارگیری گسترده تر کارشناسان تغذیه در سطوح مختلف تماس با مردم همچون مراکز بهداشتی، مدارس، بیمارستان ها و همچنین مطبوعات و رسانه ها از جمله مهم ترین اقدامات در این زمینه می باشد.

ناهید آذرنوش _خبرنگار تحریریه جوان قدس