پتروپالایشگاه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان صنعت نفت، نقشی کلیدی در افزایش ارزش افزوده و کاهش وابستگی به خام‌فروشی ایفا می‌کنند. با توسعه این واحدهای صنعتی، نفت خام و میعانات گازی به محصولات نهایی و باارزش‌تری تبدیل می‌شوند که از نظر اقتصادی، ارزآوری بیشتری را به همراه دارند. این فرآیند نه تنها سودآوری قابل توجهی برای کشور فراهم می‌آورد، بلکه با ایجاد اشتغال پایدار، نیاز به نیروهای متخصص و توسعه دانش فنی، فرصتی مناسب برای جذب فارغ‌التحصیلان و نخبگان به عرصه‌های صنعتی کشور محسوب می‌شود.
افزایش ارزش افزوده یکی از برجسته‌ترین مزایای پتروپالایشگاه‌ها است، زیرا با تبدیل مواد خام به محصولات پیچیده‌تر و با فناوری بالا، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی بازارهای بین‌المللی تبدیل شود. محصولات پتروپالایشگاهی، به دلیل کاربردهای گسترده و متنوع، مشتریان بسیاری در سطح جهان دارند و از آنجا که از تکنولوژی و کیفیت بالایی برخوردارند، کمتر در معرض تحریم‌های اقتصادی قرار می‌گیرند. این امر علاوه بر تقویت اقتصاد داخلی، به کشور امکان می‌دهد تا با صادرات محصولات متنوع، منبعی پایدار و ایمن از درآمد ارزی ایجاد کند که در شرایط نوسان بازارهای جهانی نیز تاب‌آوری بالایی خواهد داشت.
در گفتگویی که با ولی اله بیاتی، سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها و نماینده دوره یازدهم و دوازدهم مجلس شورای اسلامی، داشتیم، وی به اهمیت توسعه پتروپالایشگاه‌ها و مزایای آن در افزایش ارزش افزوده و ایجاد اشتغال پایدار در کشور اشاره کرد. بیاتی با تأکید بر نقش بخش خصوصی در اجرای این پروژه‌ها و ضرورت عملیاتی‌سازی مشوق‌های پیش‌بینی‌شده در برنامه هفتم توسعه، ابراز امیدواری کرد که دولت جدید بتواند با تسریع در اجرای این برنامه، گامی مؤثر در جهت کاهش وابستگی به خام‌فروشی و افزایش ارزآوری بردارد.
برنامه هفتم توسعه، با هدف افزایش تولیدات ارزش‌افزوده و کاهش وابستگی به خام‌فروشی نفت، دو مشوق مهم برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش غیردولتی و خصوصی در نظر گرفته است. این مشوق‌ها می‌توانند تحولی اساسی در ساختار اقتصادی صنعت نفت ایجاد کرده و به بهبود وضعیت اشتغال و ارزآوری کشور کمک کنند.
اولین مشوق، امکان تهاتر ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام برای واردات تجهیزات موردنیاز است. بیاتی می‌گوید: این مشوق به بخش غیردولتی کمک می‌کند بدون نیاز به تأمین ارز از طریق بازار خارجی، بتواند تجهیزات پیشرفته و فناوری‌های به‌روز جهانی را برای راه‌اندازی پتروپالایشگاه‌ها وارد کند. اهمیت این مشوق در کاهش موانع ارزی و مالی است که معمولاً مانعی جدی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت محسوب می‌شود. تهاتر نفت، نه تنها سرمایه‌گذاران را از وابستگی به ارز خارجی آزاد می‌سازد، بلکه با کاهش هزینه‌ها، به افزایش رقابت‌پذیری و سودآوری این پروژه‌ها کمک شایانی می‌کند.
مشوق دوم، تنفس خوراک در سال اول فعالیت است. نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می‌کند: این مشوق به پتروپالایشگاه‌ها کمک می‌کند بدون نگرانی از هزینه‌های اولیه تأمین خوراک، در سال نخست با تمرکز بر تولید و تثبیت موقعیت خود در بازار فعالیت کنند. این مشوق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا هزینه‌های بالای تأمین خوراک در شروع فعالیت، از جمله مهم‌ترین موانع ورود به این صنعت به شمار می‌رود. در این طرح، سرمایه‌گذاران قادر خواهند بود به جای پرداخت هزینه‌های خوراک در سال اول، سرمایه بیشتری را به توسعه و بهینه‌سازی فرآیندهای تولیدی خود اختصاص دهند. این امتیاز می‌تواند عامل تعیین‌کننده‌ای در جذب سرمایه‌گذاران جدید به صنعت پتروپالایشگاه‌ها باشد.
وی ادامه می‌دهد: توسعه پتروپالایشگاه‌ها از چندین جهت برای اقتصاد کشور مفید است. نخستین فایده این طرح، افزایش اشتغال است؛ زیرا راه‌اندازی و توسعه پتروپالایشگاه‌ها به تعداد زیادی نیروی کار متخصص و فنی نیاز دارد که می‌تواند فارغ‌التحصیلان و متخصصان دانشگاهی را در رشته‌های مختلف جذب کند. این امر نه تنها به کاهش نرخ بیکاری کمک می‌کند، بلکه از مهاجرت نیروهای متخصص نیز جلوگیری می‌کند. همچنین، با تولید محصولات پتروپالایشگاهی با ارزش‌افزوده بالا، کشور می‌تواند بازارهای جدیدی را در سطح بین‌المللی به دست آورده و به عنوان صادرکننده محصولات نهایی به جای خام‌فروشی شناخته شود.
سخنگوی کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها خاطرنشان می‌کند: مزیت دیگر این طرح، ارزآوری بالای صادرات است. این محصولات پس از فرآوری به ارزش افزوده بالایی می‌رسند. محصولات پتروپالایشگاهی به دلیل کاربردهای وسیع در صنایع مختلف، مشتریان متنوعی در سراسر جهان دارند و با توجه به سطح تکنولوژی و کیفیت بالا، کمتر در معرض تحریم قرار می‌گیرند. در واقع، حضور در زنجیره تأمین جهانی، وابستگی کشور به صادرات نفت خام را کاهش داده و یک منبع درآمد پایدار و بدون وابستگی به تحریم‌ها را فراهم می‌سازد. با این دستاورد، اقتصاد کشور می‌تواند از تلاطم‌های ناشی از نوسانات قیمت نفت خام در بازارهای جهانی تا حد زیادی در امان بماند.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه، با وجود تأکیدات برنامه هفتم توسعه، این مشوق‌ها هنوز به مرحله عملیاتی‌سازی نرسیده‌اند و دولت اقدامی جدی در این زمینه انجام نداده است. برنامه هفتم توسعه که با صرف زمان و هزینه بسیاری تدوین شده، به عنوان چارچوبی جامع برای ارتقای صنعت و اقتصاد کشور طراحی شده و اکنون بهترین زمان برای اجرای مفاد آن است. دولت جدید به جای تدوین برنامه‌ای جدید که مستلزم زمان و منابع زیادی است، می‌تواند با تمرکز بر اجرای دقیق برنامه هفتم و عملیاتی‌سازی مشوق‌های تعیین‌شده، روند رشد و توسعه صنایع استراتژیک مانند پتروپالایشگاه‌ها را سرعت بخشد.
بیاتی افزود: در نهایت، اجرایی‌شدن این مشوق‌ها می‌تواند نقشی مهم در تبدیل ایران به یکی از قطب‌های تولید و صادرات محصولات پتروشیمی و پتروپالایشگاهی در منطقه و جهان ایفا کند. این دستاورد نه تنها به تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور و کاهش وابستگی به نفت خام کمک می‌کند، بلکه با توسعه صنعتی و ایجاد فرصت‌های شغلی، گامی بلند در جهت پیشرفت و توسعه پایدار کشور خواهد بود.
نظر شما