در بررسی‌های تاریخی و روایی از سیره عبادی حضرت زینب(س)، هشت جنبه شاخص از عبادات ایشان به چشم می‌خورد که هر کدام به تنهایی می‌تواند الگویی برای سالکان راه حق باشد.

در این گزارش با استفاده از منابع شیعی به بررسی این هشت جنبه شاخص خواهیم پرداخت.

۱. نماز شب حضرت زینب (س):

حضرت زینب (س) در تمام عمر پربرکت خود، نماز شب را با اهتمام ویژه به جا می‌آورد. این عبادت شبانه چنان در وجود ایشان ریشه داشت که حتی در شب یازدهم محرم، پس از شهادت برادر و یارانش، و در اوج خستگی و مصیبت، نماز شب را ترک نکرد.

روایت شده که ایشان در خرابه شام، با وجود نداشتن حتی حصیری برای نماز، روی خاک به نماز می‌ایستاد و تمام شب را به راز و نیاز با معبود می‌پرداخت.

از شدت طولانی بودن قیام در نماز شب، گاهی مجبور می‌شد بخشی از نماز را نشسته بخواند.

منابع: نفس المهموم (شیخ عباس قمی، ص ۳۴۵)، بحارالانوار (علامه مجلسی، ج ۴۵، ص ۱۶۳)

۲. ذکر و دعای مداوم:

زبان حضرت زینب (س) همواره به ذکر الهی مزین بود. ایشان در هر حالتی، چه در آسایش و چه در سختی، ذکر خدا را فراموش نمی‌کرد.

ذکر مخصوص "یا رب" را مکرر بر زبان جاری می‌ساخت. در طول مسیر اسارت از کربلا به کوفه و از کوفه به شام، با وجود تمام مشقت‌ها، لحظه‌ای از یاد خدا غافل نمی‌شد.

حتی وقتی به ایشان جسارت می‌شد، با ذکر "لا حول ولا قوة الا بالله" صبر پیشه می‌کرد. منابع: الخصائص الزینبیه (شیخ جعفر نقدی، ص ۱۸۷)، زینب الکبری (علامه سید محسن امین، ص ۹۸)

۳. تعلیم و تربیت عبادی:

حضرت زینب (س) در مدینه منوره مکتب‌خانه‌ای داشت که محل تجمع زنان برای آموختن معارف دینی بود.

ایشان علاوه بر تفسیر قرآن، احکام عبادی را نیز به زنان می‌آموخت. روش تدریس ایشان چنان تأثیرگذار بود که شاگردانش در فهم مسائل دینی سرآمد شدند.

حتی برخی از محدثان بزرگ، روایاتی را از طریق شاگردان مکتب ایشان نقل کرده‌اند.

منابع: سیره زینبیه (علامه محمد حسین اعلمی حائری، ص ۲۳۴)، اعیان الشیعه (سید محسن امین، ج ۷، ص ۱۴۰)

۴. روزه‌داری مستحبی:

حضرت زینب (س) به روزه‌های مستحبی بسیار اهمیت می‌داد. ایشان روزهای دوشنبه و پنجشنبه را منظم روزه می‌گرفت.

حتی در سفر پر مشقت اسارت، تا جایی که امکان داشت روزه می‌گرفت. روایت شده که در ماه شعبان نیز، به پیروی از جده‌شان رسول خدا (ص)، بیشتر روزها را روزه می‌گرفت.

منابع: بانوی قهرمان کربلا (محمد محمدی اشتهاردی، ص ۱۵۶)، زندگانی حضرت زینب (س) (هاشم رسولی محلاتی، ص ۱۸۹)

۵. قرآن خوانی و تدبر:

حضرت زینب (س) حافظ کل قرآن بود و در تفسیر آیات تبحر خاصی داشت. ایشان قرآن را از مادرشان حضرت زهرا (س) و پدرشان امیرالمؤمنین (ع) آموخته بود.

در مجالس تفسیری خود، علاوه بر ظاهر آیات، به تفسیر باطنی آیات نیز می‌پرداخت. شیوه تدریس قرآن ایشان چنان بود که هر آیه را با آیات مرتبط دیگر تفسیر می‌کرد.

منابع: اعلام النساء المؤمنات (شیخ محمد حسین اعلمی، ص ۲۷۸)، مناقب آل ابی طالب (ابن شهر آشوب، ج ۳، ص ۳۶۱)

۶. سجده‌های طولانی:

سجده‌های طولانی حضرت زینب (س) زبانزد خاص و عام بود. در سجده چنان با خدا راز و نیاز می‌کرد که زمان از دستش می‌رفت.

در روایات آمده که در سجده، علاوه بر ذکر "سبحان ربی الاعلی و بحمده"، دعاهای خاصی داشت که برای شیعیان و محبان اهل بیت (ع) دعا می‌کرد.

منابع: ریاحین الشریعه (ذبیح الله محلاتی، ج ۳، ص ۵۷)، اسوه الصابرین (شیخ علی ربانی خلخالی، ص ۱۴۳)

۷. آداب عبادی خاص:

حضرت زینب (س) همواره با وضو بود و قبل از هر عبادتی، وضویی کامل می‌گرفت.

پیش از نماز، مدتی به ذکر و دعا می‌پرداخت و بعد از نماز، تسبیحات حضرت زهرا (س) را به جا می‌آورد. در هنگام عبادت، لباسی پاکیزه می‌پوشید و عطر استعمال می‌کرد.

منابع: الکامل فی التاریخ (ابن اثیر، ج ۳، ص ۴۲۷)، معالی السبطین (شیخ محمد مهدی حائری، ج ۲، ص ۲۳)

۸. عبادت در شرایط سخت:

در سخت‌ترین شرایط، مانند واقعه کربلا و دوران اسارت، عبادت را ترک نکرد.

در خرابه شام، محل عبادت خود را با سنگ نشانه‌گذاری کرده بود تا در تاریکی شب بتواند جهت قبله را تشخیص دهد؛ حتی در زمان بیماری نیز تا جایی که توان داشت، عبادات خود را انجام می‌داد.

منابع: مقتل الحسین (خوارزمی، ج ۲، ص ۵۶)، لواعج الاشجان (سید محسن امین عاملی، ص ۱۹۶)