شاید آب خوردن زمانی که تشنه هستیم، مثل نفس کشیدن یا خوابیدن، یک امر کاملا بدیهی بنظر برسد اما میدانیم که بدن برای زنده ماندن و بقا، وابستگی شدیدی به آب دارد. هر سلول، بافت و اندام موجود در بدن، برای سلامت کلی و عملکرد صحیح خود محتاج آب است و بدن شما از آب برای حفظ دما، حذف سموم، روان کردن حرکات مفاصل و … استفاده میکند.
کم آبی بدن، یکی از مسائل مهمی است که میتواند بر سلامت و عملکرد بهتر بدن تأثیرگذار باشد. آب، عنصر اساسی برای حفظ سلامت و عملکرد بهینه سیستم بدن است. کمآبی زمانی رخ میدهد که بدن ما آب کافی نداشته باشد. حتی کاهش جزئی در سطح مایعات عواقب قابل توجهی مانند سردرد، احساس سرگیجه، خستگی و مشکل در تمرکز دارد و کمآبی مزمن میتواند خطرات جدیتری از جمله عفونتهای دستگاه ادراری، یبوست و سنگ کلیه، برای سلامتی ایجاد کند. به همین دلیل دانشمندان یک راه برای تنظیم و حفظ آب در بدن یافته اند.
انگیزه بیولوژیکی
حسی از خشکی در دهان که نشان میدهد باید آب بنوشیم، تشنگی است. این مکانیسم فیزیولوژیکی اساسی، توسط بخشی از مرکز کنترل مغز به نام هیپوتالاموس کنترل میشود. هیپوتالاموس سیگنالهایی را از مناطق مختلف بدن دریافت میکند و در عوض، هورمونهایی را آزاد میکند که به عنوان پیامرسان عمل میکنند تا احساس تشنگی را سیگنال دهند. مانند سایر حیوانات، بقای ما به یک انگیزه بیولوژیکی قوی بستگی دارد که به ما میگوید برای تعادل از دست دادن مایعات، آب پیدا کنیم و بنوشیم.
داشتن آب کافی در بدن به دلایل مختلفی مهم است، از جمله:
* تنظیم دمای بدن از طریق تعریق و تنفس
* روانکاری مفاصل و چشمها
* پیشگیری از عفونتها
* هضم و جذب مواد مغذی
* دفع مواد زائد (از طریق کلیهها)
* پیشگیری از یبوست
* عملکرد مغز (از جمله حافظه و تمرکز)
* سطح خلقوخو و انرژی
* عملکرد فیزیکی و بهبودی از ورزش
* سلامت پوست
هیدراتاسیون چیست؟
هیدراتاسیون فرایند حیاتی برای حفظ سلامت و عملکرد کلی بدن است که شامل مصرف مقدار کافی آب برای عملکرد مطلوب سلولها، بافتها و اندامهای بدن میشود. هیدراتاسیون مناسب برای عملکردهای مختلف بدن از جمله تنظیم دمای بدن، کمک به هضم، انتقال مواد مغذی و دفع سموم ضروری است. علیرغم اینکه تشنگی یکی از اساسیترین محرکهای بیولوژیکی برای هیدراتاسیون خوب است، علم نشان میدهد که احساس تشنگی و مصرف مایعات همیشه با سطح هیدراتاسیون همبستگی ندارد.
به عنوان مثال، یک مطالعه تأثیر تشنگی بر مصرف مایعات و وضعیت هیدراتاسیون را بررسی کرد. بدین گونه که شرکتکنندگان صبح به آزمایشگاه رفتند و سپس بعدازظهر برای ارائه نشانگرهای وضعیت هیدراتاسیون (مانند ادرار، نمونه خون و وزن بدن) مراجعه کردند. در نتایج آزمایش، رابطه بین سطح تشنگی در صبح و وضعیت هیدراتاسیون در بعدازظهر ناچیز بود.
علاوه بر این، تشنگی ممکن است توسط عوامل محیطی مانند دسترسی به آب هدایت شود. به عنوان مثال، یک مطالعه بررسی کرد که آیا دسترسی فراوان به آب در یک آزمایشگاه بر میزان نوشیدن و میزان آبرسانی افراد تأثیر میگذارد یا خیر. در این آزمایش نیز ارتباط بین احساس تشنگی و میزان آبرسانی ضعیف بود و نشان میداد که در دسترس بودن آب بیشتر از تشنگی، بر مصرف مایعات آنها تأثیر میگذارد.
تأثیر جنسیت در هیدراتاسیون
تحقیقات نشان میدهد که زنان صرف نظر از وضعیت هیدراتاسیون، تشنگی بیشتری را نسبت به مردان تجربه میکنند. برای درک تفاوتهای جنسیتی در تشنگی، محققان هم به مردان و هم زنان مایعات خاصی تزریق کردند و سپس تشنگی و میزان آبرسانی آنها را اندازهگیری کردند. آنها دریافتند که زنان به طور کلی در تحمل بیشتری ناشی از کاهش مایعات، تشنگی را گزارش میکنند. همچنین مشخص شده است که زنان با نوشیدن آب بیشتر، بیشتر به احساس تشنگی پاسخ میدهند.
دهیدراته شدن بدن
بدن زمانی کم آبی را تجربه میکند که مقدار آب دفعشده از آن بیشتر از مقدار آب مصرفی باشد. تقریبا ۷۵درصد از وزن ما به آب تعلق دارد که بخشی زیادی از آن در سلولها و مقدار باقیمانده در رگهای خونی و فضای بین سلولها قرار گرفتهاند. اگر کم آبی بدن درمان نشود، ممکن است باعث نارسایی اندامهای بدن و رفتن بیمار به حالت کما شود.
پزشک برای تشخیص دهیدراته شدن بدن، علائم گوناگونی را مدنظر قرار میدهد. از جمله رنگپریدگی صورت، گودی زیر چشمها و خشکی چهره، او همچنین ضربان قلب و فشار خون بیمار را بررسی میکند. اگر پزشک با معاینه بیمار نتیجه بگیرد مبتلا کم آبی است، چند آزمایش مانند آزمایش خون و تجزیه و تحلیل ادرار را برای بررسی پیشرفت بیماری و تشخیص وضعیت او تجویز خواهد کرد.
چقدر آب بنوشیم کافی است؟
در حالی که برخی از افراد به آب بیشتری نیاز دارند، برای بسیاری از افراد، هشت لیوان (یا دو لیتر) در روز مقدار مناسبی آب برای هدفگذاری است. اما فراتر از تشنگی، راههای دیگری نیز برای تشخیص اینکه آیا ممکن است نیاز به نوشیدن آب بیشتری داشته باشید، وجود دارد:
۱. رنگ ادرار: ادرار زرد کمرنگ معمولاً نشاندهنده هیدراتاسیون خوب است، در حالی که ادرار تیره و غلیظ نشاندهنده کمآبی است.
۲. دفعات مراجعه به سرویش بهداشتی: ادرار منظم (حدود چهار تا شش بار در روز) نشاندهنده هیدراتاسیون خوب است. ادرار کم میتواند نشانه کمآبی باشد.
۳. تست تورژانس پوست: فشار دادن ملایم پوست (به عنوان مثال، روی پشت دست) و مشاهده سرعت بازگشت پوست به موقعیت طبیعی خود میتواند به ارزیابی هیدراتاسیون کمک کند و بازگشت کند ممکن است نشاندهنده کمآبی باشد.
۴. دهان و لبها: خشکی دهان یا ترکخوردگی لبها میتواند نشانههای اولیه کمآبی باشد.
۵. سردرد و خستگی: سردردهای مکرر، سرگیجه یا خستگی غیرقابل توضیح میتواند نشانههای هیدراتاسیون ناکافی باشد.
۶. تعریق: در افراد فعال از نظر جسمی، نظارت بر میزان تعریق آنها در حین فعالیت میتواند به تخمین کاهش مایعات و نیازهای هیدراتاسیون کمک کند. سطوح بالای تعریق ممکن است فرد را در صورت عدم توانایی در جایگزینی مایعات از دست رفته از طریق مصرف آب، مستعد کمآبی کند.
این شاخصها که با هم استفاده میشوند، بدون اینکه صرفاً به احساس تشنگی متکی باشند تصویر جامعتری از هیدراتاسیون ارائه میدهند.
منبع: Medicalxpress
نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما