این در حالی است که گفته می‌شود این آزمون با مشکلاتی مانند ناعادلانه بودن یا فروش سؤالات در فرایندهای ارزیابی همراه است. برای مثال به‌تازگی تعدادی از پزشکان به خبرگزاری تسنیم گفته بودند مستنداتی را درخصوص فروش سؤالات برخی رشته‌ها ازجمله مغز و اعصاب توسط برخی پزشکان در کانال‌های تلگرامی به مبلغ بالای ۳۵میلیون تومان در دست دارند.
نتیجه فروش سؤالات به رزیدنت‌ها، بروز ناعدالتی در انتخاب و جذب بهترین‌ها برای هیئت علمی و افزایش فساد در فرایند جذب پزشکان متخصص است.
در این بستر، افرادی که به‌طور غیررسمی و با خرید سؤالات از مسیر علمی به قدرت می‌رسند، در بسیاری مواقع، زمینه‌ساز فسادهای گسترده‌تری در نظام‌های آموزشی و درمانی کشورمان می‌شوند.
گفته می‌شود فراهم شدن این بستر و یکدست شدن افراد جذب شده به عنوان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، موجب شده برخی پزشکان با ایجاد روابط مالی با شرکت‌های تجهیزات پزشکی و استفاده از این روابط برای انجام جراحی‌های غیرضروری به‌منظور سودآوری بیشتر، سلامت بیماران را به خطر بیندازند.جراحی‌های غیرضروری ستون فقرات نمونه‌ای از این تخلفات است که در پی ایجاد این فضای مسموم در دانشگاه‌های علوم پزشکی و تنها به‌خاطر منافع مالی و تقسیم سود یا دریافت پورسانت از شرکت‌های فروش تجهیزات پزشکی انجام می‌شود.
دکترسید محمود رمک‌هاشمی، متخصص جراحی مغز و اعصاب به تسنیم گفته است: چندین سال پیش، زمانی که بنده در دانشگاه ایران حضور داشتم وزارت بهداشت، ما را به بخش‌های مختلف دانشگاه‌های کشور برای بازدید از روند ارائه خدمات اعزام می‌کرد.
روش کارمان این‌طور بود که از چیف رزیدنت می‌خواستیم در مورد مریض‌هایی که جراحی شده بودند، اطلاعات کسب کنیم. به مسئول گفتیم در سه ماه اخیر مریض‌هایی که جراحی کردید، لیست کنید.
لیست را گرفتیم و متوجه شدیم حدود ۹۰-۸۰ درصد مریض‌هایی که متخصصان مغز و اعصاب آن بیمارستان دولتی در آن شهرستان عمل کرده بودند، مشکلات ستون فقرات داشته‌اند.
بعد پرسیدیم پس بیماران مغزی را چه کسانی عمل کرده‌اند؟ به ما گفتند بیماران حوزه مغزی را به استان‌های مجاور می‌فرستیم.
متوجه شدیم برخی پزشکان مغز و اعصاب آن استان، برای کسب درآمد، ارتباطی با شرکت‌های فروشنده تجهیزات پزشکی گرفته بودند و بدون اندیکاسیون (توصیه پزشکی) اقدام به به‌کارگذاری تجهیزاتی مثل پیچ داخل ستون فقرات بیماران کرده و درصد خود را از شرکت دریافت می‌کردند!
سپس متوجه شدیم سهامدار شرکتی که پزشکان مغز و اعصاب آن بیمارستان با آن قرارداد داشته‌اند، در همان دانشگاه بوده است.
فروش سؤالات، سابقه‌ای بیش از ۲۵ سال دارد
دکتر مهدی مشفق، متخصص مغز و اعصاب نیز با تأیید این موضوع به ما می‌گوید: در سال‌های اخیر موضوع فروش سؤالات امتحانی و تقلب در آزمون‌های ورودی رشته‌های تخصصی و رزیدنتی به یکی از مسائل پرحاشیه تبدیل شده است و برخی افراد توانسته‌اند سؤالات این امتحانات را به صورت غیرقانونی به فروش برسانند و بسیاری از داوطلبان این‌گونه در این آزمون‌ها قبول شده‌اند. یکی از موارد برجسته فروش سؤالات مربوط به دوره ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد است که در آن زمان وزارت بهداشت اقدام به لغو یکباره امتحان ورودی رزیدنتی کرد. اما پس از مدتی این مسائل دوباره تکرار شد و سؤالات به‌راحتی در اختیار داوطلبان قرار گرفت. حتی برخی افراد با استفاده از سؤالات فروش رفته، توانستند در رشته‌های پزشکی و تخصصی در بالاترین رتبه‌ها قبول شوند.
وی ادامه می‌دهد: مسئله فروش سؤالات امتحانی در ایران سابقه‌ای بیش از ۲۵ سال داشته و هنوز ادامه دارد. یکی از مشکلات اساسی این است که برخی افراد با استفاده از سهمیه‌های خاص و روش‌های غیرقانونی وارد نظام آموزشی می‌شوند، بدون آنکه صلاحیت علمی لازم را داشته باشند.
چالش‌های حقوقی و ناعادلانه برای پزشکان
به گفته مشفق، در ایران پزشکان از ابتدای دوره تحصیل با این باور تربیت می‌شوند که بیمار جزئی از خانواده پزشکی است و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی باید براساس اصول اخلاقی و انسانی صورت گیرد؛ با این حال، شرایط اقتصادی و اجتماعی که پزشکان جوان با آن روبه‌رو هستند، برخی از این اصول را به چالش کشیده است.
یکی از نکات برجسته این موضوع، مقایسه درآمد یک پزشک متخصص با سایر مشاغل است. برای مثال، امروز ویزیت یک پزشک متخصص در شرایطی که بیمه پوشش ندارد، می‌تواند حدود ۱۸۹هزار تومان باشد. اما فردی که تازه شروع به کار کرده یا حتی یک پیک موتوری که در تهران خدمات ارائه می‌دهد، ممکن است برای حمل یک کالا مبلغی مشابه یا حتی بیشتر دریافت کند. این تفاوت‌های فاحش در درآمدها برای بسیاری از پزشکان جوان که سال‌ها برای رسیدن به جایگاه حرفه‌ای خود زحمت کشیده‌اند، احساس ناعادلانه بودن را به همراه دارد.
کمبود امکانات و تجهیزات برای پزشکان متخصص
این متخصص مغز و اعصاب با تأکید بر اینکه یکی از مشکلات دیگر نظام بهداشت و درمان، کمبود امکانات و تجهیزات به‌ویژه در مناطق دورافتاده و شهرستان‌هاست، عنوان می‌کند: این موضوع موجب شده بسیاری از پزشکان، به‌ویژه در رشته‌های حساس مانند جراحی اعصاب، با چالش‌های جدی روبه‌رو شوند. بسیاری از متخصصان مغز و اعصاب در شهرستان‌های کوچک با تجهیزات قدیمی و ناقص در بیمارستان‌ها کار می‌کنند. این وضعیت همراه با تحریم‌ها و کمبود منابع، فشار مضاعفی بر پزشکان وارد کرده است. این پزشکان به دلیل محدودیت‌های شدید تجهیزات و امکانات، از ترس بروز اشتباهات و عواقب آن ترجیح می‌دهند بیمار را به مراکز درمانی بزرگ‌تر و مجهزتر در شهرهای دیگر مانند شیراز یا مشهد ارجاع دهند. این موضوع نه تنها به معنای کاهش کیفیت خدمات در شهرستان‌هاست، بلکه از نظر اخلاقی نیز چالش‌برانگیز است، چرا که بسیاری از بیماران ممکن است به دلیل هزینه‌های بیشتر و نیاز به سفر به شهرهای بزرگ از دریافت خدمات درمانی مناسب بازبمانند. در واقع، پزشکان به‌طور غیرمستقیم تحت فشارهای اقتصادی و حرفه‌ای قرار دارند و گاهی مجبور به پذیرش شرایطی می‌شوند که نه تنها برای خودشان بلکه برای بیماران نیز مطلوب نیست.
وی اظهار می‌کند: در این شرایط، برخی پزشکان تصمیم می‌گیرند برای حفظ منافع شخصی و جلوگیری از دردسرهای حقوقی، به‌راحتی بیماران را به بیمارستان‌های تخصصی در شهرهای بزرگ‌تر ارجاع دهند یا برای کسب درآمد، ارتباطی با شرکت‌های فروشنده تجهیزات پزشکی داشته باشند و اقدام به کارگذاشتن تجهیزات داخل بدن بیماران کنند. این اقدام موجب می‌شود بسیاری از پزشکان برای امرار معاش خود دست به اقدامات غیرضروری و تخلفات اینچنینی بزنند.
چالش‌های مدیریتی و طولانی شدن دوره‌های ریاست
مشفق معتقد است: در برخی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، افراد به مدت طولانی در مناصب مدیریتی باقی می‌مانند، این مسئله نه تنها سؤالات زیادی را در مورد فرایندهای مدیریتی و شایسته‌سالاری به وجود می‌آورد، بلکه ممکن است بر کیفیت خدمات درمانی و پیشرفت‌های علمی نیز تأثیر منفی بگذارد. به عنوان نمونه، اگر یک تحقیق میدانی انجام و از مسئولان بیمارستان‌ها پرسیده شود رئیس بخش گروه اطفال یا فوق‌تخصصی ریه در ۴۵ سال گذشته چند نفر بوده، ممکن است در کمال تعجب پاسخ این باشد که تنها یک نفر به مدت ۴۰ سال در این جایگاه باقی مانده است.
این متخصص مغز و اعصاب به مشکلات موجود در سیستم پیچیده ارجاع نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: در بسیاری موارد بیماران نمی‌توانند به‌طور مستقیم به بیمارستان‌ها مراجعه کنند و باید از مسیرهای ارجاعی عبور کنند. این به معنای آن است که پزشک مبدأ باید بیمار را به پزشک مقصد ارجاع دهد و این فرایند باید هماهنگ شود. در برخی موارد اگر پزشک مبدأ امکانات کافی برای انجام جراحی یا درمان نداشته باشد، بیمار به‌راحتی به بیمارستان‌های دیگر ارجاع داده می‌شود. اما این سیستم گاهی به‌طور غیررسمی می‌تواند منجر به سوءاستفاده‌هایی شود که هیچ‌گونه نظارتی بر آن وجود ندارد. در مواردی که بیمار به جراحان شناخته‌شده و مشهور ارجاع داده می‌شود، ممکن است این جراحان با توجه به روابط خود در سیستم پزشکی و همچنین منافع مالی، اقدام به انجام جراحی‌هایی کنند که از نظر علمی ضروری نباشد یا بیمار نیازی به آن نداشته باشد. ممکن است جراحان اقدام به انجام جراحی‌هایی کنند که در آن پیچ و مهره‌ها و تجهیزات متعددی به بدن بیمار اضافه می‌شود، حتی اگر این عمل‌ها از نظر پزشکی ضروری نباشند. این عمل نه تنها برای بیمار خطرناک است بلکه منجر به افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود که ممکن است بیماران توانایی پرداخت آن را نداشته باشند. در چنین شرایطی، هیچ نهاد مسئولیت‌پذیری برای نظارت و کنترل این مسائل وجود ندارد و هر کسی می‌تواند با استفاده از روابط خود به‌راحتی از این سیستم بهره‌برداری کند. این مشکلات موجب شده فرایند ارجاع و جراحی در ایران به جای یک خدمت‌دهی بهینه، به یک تجارت تبدیل شود که در آن منافع مالی به جای منافع بیماران در اولویت قرار می‌گیرد. برای رفع این مشکلات نیاز است سیستم‌های نظارتی دقیق‌تری بر این فرایندها وجود داشته باشد تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود و بیماران بتوانند خدمات درمانی عادلانه و با کیفیت دریافت کنند.
نقش رانت و مراودات مالی در پزشکی
وی درخصوص ارتباطات مالی و رانت‌هایی که بسیاری از پزشکان با شرکت‌های تجهیزات پزشکی و سایر حوزه‌ها ایجاد می‌کنند نیز می‌گوید: این مراودات مالی معمولاً بیشتر از درآمد حاصل از خود جراحی‌ها برای پزشکان سودآور است و در برخی موارد قابل مقایسه با هزینه‌های درمانی بیماران نیست. چنین درآمدهایی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم انگیزه‌هایی را برای پزشکان ایجاد کند که بیشتر به دنبال منفعت‌های مالی باشند تا نیازهای واقعی بیماران. نکته جالب اینکه بسیاری از سلبریتی‌ها و افرادی که در رسانه‌های مختلف مانند تلویزیون حضور دارند، در حقیقت پزشکانی هستند که از مسیرهای خاص و به‌دنبال جذب‌های ویژه وارد سیستم‌های دانشگاهی و هیئت علمی می‌شوند؛ پزشکانی که به دلیل روابط و خوش‌خدمتی‌های خاص خود به موقعیت‌های علمی و دانشگاهی ارتقا می‌یابند. این حضور در رسانه‌ها نه تنها به اعتبار شخصی آن‌ها می‌افزاید، بلکه درآمدهای کلانی نیز برایشان به ارمغان می‌آورد.
این افراد که ممکن است برای برخی پزشکان دیگر نماد موفقیت باشند، در بسیاری مواقع از رانت‌های خاص در نظام بهداشت و درمان بهره می‌برند.
او در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود در نظام پزشکی و جلوگیری از تخلفات و سوءاستفاده‌ها دارید، می‌گوید: نخستین و مهم‌ترین پیشنهاد، انتخاب مدیران و رؤسای دانشگاه‌ها براساس شایستگی‌های علمی و تخصصی است. به این معنا که تنها افراد دارای صلاحیت علمی و تجربه کافی در زمینه‌های پزشکی و درمانی باید در پست‌های مدیریتی قرار گیرند. راهکار دیگر، تغییر ساختار انتخاب رؤسای دانشگاه‌هاست. در حال حاضر برخی از رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی به دلیل روابط خاص و نه لزوماً براساس توانمندی‌های علمی و مدیریتی انتخاب می‌شوند. این وضعیت می‌تواند به کمبود پاسخ‌گویی و مسئولیت‌پذیری در قبال تخلفات و مشکلات موجود منجر شود. در کنار این تغییرات ساختاری، نظارت‌های دقیق‌تری نیز بر عملکرد پزشکان و نظام درمانی ضروری است. نظارت‌های کنونی ممکن است نتوانند از بروز تخلفات و انجام عمل‌های غیرضروری جلوگیری کنند. در نتیجه باید نظارت‌ها و بازبینی‌های دقیق‌تری در مراحل مختلف درمانی و جراحی، به‌ویژه در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی صورت گیرد تا از سوءاستفاده‌های احتمالی و تصمیمات غیرعلمی جلوگیری شود. این نظارت‌ها می‌تواند شامل بررسی‌های مستمر از عملکرد پزشکان، ارزیابی‌های دقیق‌تری از ارجاع بیماران و ارزیابی‌های قانونی از عمل‌های جراحی باشد.
افزایش تخلفات پزشکی و استفاده نابجا از تجهیزات
فرهاد تیمورزاده، پزشک و مدیر انتشارات تیمورزاده به خبرنگار ما می‌گوید: متأسفانه شرایط موجود در نظام بهداشت و درمان کشور به‌گونه‌ای است که بسیاری از پزشکان، حتی پزشکان عمومی در درمانگاه‌ها، به‌خاطر فشارهای اقتصادی و تعرفه‌های پایین مجبور می‌شوند اقداماتی را انجام دهند که شاید لزومی نداشته باشد. یکی از مشکلات این است که در برخی درمانگاه‌ها، اگر پزشک برای بیمار دارویی یا درمانی تجویز نکند، به سرعت از شغل خود کنار گذاشته می‌شود. در این میان بسیاری از پزشکان به‌ویژه در درمانگاه‌ها، با توجه به وضعیت تعرفه‌های پایین و مشکلات مالی، برای حفظ شغل خود اقدام به تجویز دارو برای بیماران می‌کنند. مسئله مصرف بی‌رویه سرم و آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور نیز یکی از این مشکلات است. در چنین شرایطی ضروری است مسئولان نظام بهداشت و درمان به اصلاح تعرفه‌ها، بهبود شرایط مالی پزشکان و ایجاد توازن میان درآمد پزشکان و حفظ سلامت بیماران توجه بیشتری داشته باشند. همچنین باید نظارت دقیق‌تری بر روند تجویز دارو و درمان‌های پزشکی صورت گیرد تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری شود.
او با اعتقاد به اینکه در سیستم برگزاری آزمون‌های دستیاری و جذب پزشکان متخصص در کشور، مشکلات و فسادهایی وجود دارد که به‌شدت بر اعتبار این فرایندها تأثیر گذاشته است، بیان می‌کند: یکی از این مشکلات، فروش سؤالات آزمون‌هاست که به‌طور غیررسمی و در قالب کانال‌های تلگرامی انجام می‌شود. البته پزشکان به‌طور مستقیم و علنی نمی‌گویند سؤالات را می‌فروشند، بلکه این موارد بیشتر از طریق افرادی که در پشت پرده فعالیت می‌کنند، در قالب گروه‌ها و کانال‌های ناشناس صورت می‌گیرد. این کانال‌ها مکان‌هایی هستند که افراد مختلف، اطلاعاتی از سؤالات و منابع آزمون‌ها را در آن‌ها به اشتراک می‌گذارند.
تأثیر تقسیم کشور به قطب‌های علمی بر فساد و تقلب در آزمون‌ها
به گفته تیمورزاده، تقسیم کشور به قطب‌های علمی برای برگزاری آزمون‌های دستیاری موجب شده برخی استادان تلاش کنند با تأکید بر تعداد رتبه‌های برتر و قبولی‌های حوزه‌های تحت سرپرستی‌شان، خود را به‌عنوان گروه‌های علمی موفق معرفی کنند.
این روند موجب می‌شود اعتبار برخی استان‌ها و مراکز آموزشی به‌طور غیررسمی و نادرست بالا برود و در نتیجه داوطلبان بدون شایستگی علمی وارد سیستم شوند. استادان و مسئولان به‌جای تمرکز بر شایستگی داوطلبان، بیشتر به دنبال تقویت موقعیت خود در قطب‌های علمی هستند که نتیجه آن، فساد و کاهش کیفیت نظام آموزشی و پزشکی کشور است.
وی اظهار می‌کند: تقلب در آزمون‌های پزشکی صرفاً از طریق فروش سؤالات نیست، بلکه بسیاری از اوقات سؤالات و منابع امتحانی از طریق درز اطلاعات به داوطلبان منتقل می‌شود. در این روند، استادان و مسئولان برگزاری آزمون‌ها اطلاعات یا نکات کلیدی را به منظور آمادگی بهتر برای رزیدنت‌ها یا پزشکان ارسال می‌کنند. این روش‌ها به‌طور غیررسمی موجب دسترسی به سؤالات می‌شود، حتی اگر سؤالات به‌طور مستقیم فروخته نشوند. یکی از دلایل اصلی این فسادها، تغییرات ساختاری در برگزاری آزمون‌هاست. با واگذاری مسئولیت برگزاری آزمون‌ها به قطب‌های علمی مختلف در کشور، رقابت ناسالم و فسادهای بیشتری ایجاد شد. پیشنهاد می‌شود برای حل این مشکل، آزمون‌ها به صورت مرکزی و با نظارت یک نهاد واحد و شفاف برگزار شود تا از بروز سوءاستفاده‌ها جلوگیری شده و شایستگی علمی داوطلبان ارزیابی دقیق‌تری داشته باشد.
نظر شما