به گزارش قدس آنلاین، به تازگی نیز آماری مبنی بر نقاط ضعف و قوت شبکه نمایش خانگی در بیانیه سالانه مجمع تحلیلگران رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر درخصوص سریال‌ها و برنامه‌های شبکه نمایش خانگی منتشر شده است. مجید شاه‌حسینی، مهدی فرجی، محمود گبرلو، دکترهادی مؤمنی، محمدمهدی مؤمنی‌ها، احسان رستگار و مهران ده‌نمکی اعضای این مجمع بودند.
در این بیانیه «ترویج فرهنگ ازدواج پایدار»، «نمایش پیشرفت و امید» و «نمایش چهره قدرتمند ایران» از جمله نقاط قوت سریال‌های نمایش خانگی و «ارائه تصویر نامناسب از خانواده در برخی سریال‌ها» و «عادی‌سازی طلاق در برخی سریال‌ها» به عنوان چالش‌ها و کاستی‌های تولیدات این پلتفرم‌ها شناخته شده است.
شبکه دهه هشتادی خانگی
شبکه نمایش خانگی در ایران در اوایل دهه ۱۳۸۰ با هدف پخش فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی از طریق دی‌وی‌دی و وی‌سی‌دی به وجود آمد. این شبکه ابتدا بیشتر به پخش فیلم‌های سینمایی و انیمیشن محدود می‌شد، اما با گذشت زمان و افزایش نیاز مردم به محتوای تولیدات داخلی، وارد عرصه سریال‌سازی نیز شد.
در سال‌های اخیر تولیدات شبکه نمایش خانگی از نظر کیفی به سطح بالاتری رسیده و برخی از این سریال‌ها همچون شهرزاد، قورباغه، زخم کاری، یاغی، پوست شیر، افعی تهران، در انتهای شب و... به خاطر فیلم‌نامه جذاب، بازیگران مطرح و تولید باکیفیت موفقیت‌های زیادی در جذب مخاطب داشته‌اند.
کیفیت بالاتر تولید، استفاده از موضوعات به‌روز و اجتماعی در فیلم‌نامه و همچنین تنوع ژانرها موجب شده شبکه نمایش خانگی به گزینه‌ای محبوب و پرطرفدار تبدیل شود و بسیاری از مردم به ویژه جوان‌ترها وقت خود را به تماشای سریال‌های مختلف در این شبکه اختصاص دهند.
آخر و عاقبت مخاطبان و سریال‌های ناتمام
با این اوصاف چالش‌ها و کمبودهایی هم گریبانگیر این پلتفرم‌ها بوده که صدای مخاطب را درآورده است. به مهم‌ترین این موارد می‌توان توقف ناگهانی پخش برخی از این سریال‌های پرمخاطب همچون قهوه تلخ، عشق تعطیل نیست، گلشیفته، ممنوعه، نوبت لیلی، شبکه مخفی زنان و... اشاره کرد که گویی آغازگر زنجیره سریال‌های ناتمام بوده‌اند.
در این میان، «قهوه تلخ» مهران مدیری و «قلب یخی» به کارگردانی محمدحسین لطیفی و سامان مقدم به عنوان نمونه‌های بارز سریال‌های ناتمام شناخته می‌شوند. دلیل این وقفه‌ها گاهی به ضعف در تولید یا استقبال کم مخاطب نسبت داده می‌شود، اما دلایل دیگری مانند مشکلات مالی، اختلافات گروهی و گاه نظارت‌های سختگیرانه از سوی نهادهای دولتی نیز در پشت پرده وجود دارند.
نقش ساترا در توقف سریال‌ها
مدیران پلتفرم‌ها معتقدند ساترا به دلیل اینکه زیرمجموعه صداوسیماست و این سازمان به نوعی رقیب پلتفرم‌ها به حساب می‌آید، فاقد صلاحیت نظارت بر شبکه‌های نمایش خانگی است اما از سال ۱۴۰۰ و بر اساس مأموریت جدید ساترا؛ تولیدکنندگان آثار شبکه‌های نمایش خانگی موظف شدند در قدم نخست طرح اولیه خود را به ساترا ارائه دهند تا مدیران این سازمان، ایده را بررسی و آن را با مقررات و ضوابط کشور تطبیق دهند. اقدام دومی که این سازمان انجام می‌دهد در پساتولید است، یعنی پس از تولید اثر وظیفه دارند محتوا را بررسی کنند که با اصلاحات و مقررات مطرح شده همخوانی داشته باشد.
چندی پیش روابط عمومی ساترا در خبری اعلام کرد پس از ابلاغ مصوبه «تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر» شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۲ تا امروز، بیشتر سریال‌ها و برنامه‌های شبکه نمایش خانگی پس از صدور مجوز تولید، ساخته شده‌اند و تنها سریالی که در سال ۱۴۰۳ بدون دریافت مجوز تولید ساخته شد، سریال «غربت» بود.
چندی پیش سعید مقیسه، رئیس ساترا در گفت‌وگو با فرهیختگان توضیح داده مسئولیت این سازمان فراتر از ممیزی است. او تأکید کرده ساترا به تنظیم‌گری محتوا می‌پردازد و از نظر نظارتی، مسئولیت بارگذاری محتوا بر عهده پلتفرم‌های خصوصی است.
مقیسه درباره اینکه چگونه آثاری بدون مجوز روی پلتفرم‌ها قرار می‌گیرند و به طور ناگهانی پخش آن متوقف می‌شود نیز گفته است: «در ساترا، ما فقط تنظیم‌گر هستیم و واحد پخش به حساب نمی‌آییم. وزارت ارتباطات اجازه داده بخش خصوصی خودش محتوا را بارگذاری کند. بستر پخش متعلق به وزارت ارتباطات است. بارگذاری توسط سکوها انجام می‌شود و مسئولیت برخورد با تخلفات نیز بر عهده ضابط قضایی است. وظیفه تنظیم‌گر در ساترا کشف تخلفات، رصد و تطبیق آن‌ها و اعلام آن‌ها به ضابط قضایی است».
یکی از تهیه‌کنندگان مطرح سینما و تلویزیون نیز در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به سنگ‌اندازی ساترا معتقد بود ساترا تنها به محتوای تولیدات ایراد می‌گیرد و در نهایت هدفش حذف پلتفرم‌ها در یک رقابت نابرابر با تولیدات صدا و سیماست.
همچنین در طناب‌کشی نقش ساترا و وزارت ارشاد در توقف سریال‌ها، اسماعیلی، وزیر سابق ارشاد دو سال پیش گفته بود: «اگر اشکال محتوایی در کار باشد، می‌بایست از سوی دوستان حل شود اما اینکه یک اثر بنا بر عملکرد یک بازیگر متوقف شود از سوی وزارتخانه ممنوع شده است».
مشکلات مالی؛ عامل اصلی سریال‌های بی‌پایان
به طور کلی ناتمام ماندن برخی از سریال‌ها در شبکه نمایش خانگی ناشی از چالش‌های مالی، مشکلات تولید، نظارت‌های دولتی، اختلافات داخلی تیم‌های تولید، تغییر اولویت‌های پلتفرم‌ها و مسائل اجتماعی و سیاسی است. این عوامل به طور مستقیم بر روند تولید و پخش محتوا تأثیر می‌گذارند و می‌توانند سبب توقف یا نیمه‌تمام ماندن پروژه‌های مختلف شوند که گاهاً از سوی تیم تولید برای مخاطب توضیح داده می‌شود و گاه مخاطب تا همیشه در برزخ آن می‌ماند.
مهران مدیری در پاسخ به انتقادهای مردم و رسانه‌ها به ناتمام ماندن «قهوه تلخ» در آن سال‌ها گفته بود: «حق شماست که بدانید چرا «قهوه تلخ» قسمت پایانی نداشت و به برخی تعهدات خودش عمل نکرد. اما من بعضی چیزها را می‌توانم بگویم و بعضی چیزها را نمی‌توانم بگویم. حتماً اتفاقات عجیبی افتاده که این کار ته نداشت اما دوباره می‌گویم این‌ها مشکلات من است حق همیشه با شماست».
یکی دیگر از کسانی که در این میان در مقابل توقف پخش سریالش واکنش نشان داده و توضیحی ارائه کرده تهیه‌کننده سریال «نوبت لیلی» یعنی اسماعیل عفیفه است. او در گفت‌وگویی با تسنیم اعلام کرد: «ادامه این سریال ساخته می‌شود؛ چرا که برای ما احترام به حقوق مخاطبانی که این سریال را در فصل اول دنبال کردند حائز اهمیت است و از طرفی دیگر داستان «جنگل آسفالت» پرسش‌هایی در ذهن مخاطب ایجاد کرده که طبیعتاً باید در فصل دوم به آن‌ها پاسخ داده شود» اما این اتفاق تاکنون نیفتاده است؛ شاید در آینده بتوانیم منتظر ادامه این سریال باشیم.
در این میان برخی افراد معتقدند این اتفاق یک نوع کلاه‌برداری از مردم محسوب می‌شود و همین موضوع عامل اصلی عدم خرید اشتراک توسط مخاطب و تماشای غیرقانونی محتواهاست زیرا مردم نسبت به پلتفرم‌ها بی‌اعتماد شده‌اند.
چشم‌انداز شبکه نمایش خانگی
برخی کارشناسان نیز معتقدند گستردگی و تنوع سریال‌های شبکه نمایش خانگی هم به نوعی آسیب‌زاست. چون اولاً مخاطب علاوه بر هزینه گاهی زمان کافی برای تماشای تمام این محتواهای تولیدی پرهزینه را ندارد. دوماً این امر منجر به کاهش مخاطب سینمایی می‌شود؛ چرا که دسترسی و قیمت تماشای آثار در این پلتفرم‌ها موجب می‌شود رغبت برای حضور در سالن‌های سینما کاهش یابد.
مصطفی محمودی، دبیر اسبق اتحادیه ویدئو رسانه نیز پیش‌بینی کرده است تا سه سال آینده بحران سریال‌های نمایش خانگی را همانند بحران سینما شاهد باشیم. او در مصاحبه‌ای با ایرنا گفته بود امروز توازن عرضه و تقاضا در بخش سریال‌سازی پلتفرم‌ها صحیح نیست.
یادآوری این موارد و بی‌تعهدی پلتفرم‌ها در برخی موارد به نوعی تذکر و هشدار به نهادهای نظارتی محسوب می‌شود زیرا کارشناسان معتقدند تولیدات شبکه نمایش خانگی ایران می‌تواند به سطح جهانی برسد و در بازارهای بین‌المللی به رقابت با تولیدات سایر کشورها بپردازد، پس در وهله نخست جلب رضایت مخاطب داخلی مهم است تا به پله بالاتری صعود کنیم.
همان طور که اعضای مجمع تحلیلگران رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر درخواست جدی از مسئولان برای رفع نقاط ضعف و چالش‌های این عرصه در راستای توجه به حقوق معنوی مخاطب داشتند. همچنین بر اساس بیانیه ذکر شده در ابتدای گزارش آن‌ها از مجلس شورای اسلامی خواسته‌اند با رفع خلأهای قانونی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) و پیش‌بینی جرایم مؤثر، مانع از تولید و انتشار هر گونه محتوای خلاف فرهنگ اسلامی ایرانی شود.
به هر حال به نظر می‌رسد شبکه نمایش خانگی در ایران همچنان روند رو به رشد خود را ادامه دهد و با توجه به تقاضای بالا برای محتوای ایرانی، تولیدات باکیفیت و گسترش پلتفرم‌های برخط، این صنعت می‌تواند در آینده بیش از پیش توسعه یافته و مورد اعتماد باشد.
نظر شما