روایات اهل بیت (ع) دارای موضوعات گوناگونی است که در این مطلب به انتشار احادیثی پیرامون مسئله تربیت، دعا، برکت و موضوعات پیرامون فرزندپروری خواهیم پرداخت.
برکت اولاد
«عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: کَانَ دَاوُدُ بْنُ زُرْبِیٍّ شَکَا ابْنَهُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع فِیمَا أَفْسَدَ لَهُ فَقَالَ لَهُ» : «اسْتَصْلِحْهُ فَمَا مِائَةُ أَلْفٍ فِیمَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْکَ؟»
معمّر بن خلّاد نقل کرده است: داود بن زُربی شکایت پسرش را به‌خاطر خسارتی که بر او وارد کرده بود، نزد امام کاظم (علیه‌السلام) برد.
حضرت فرمودند: «خراب‌کاری‌اش را درست کن. مگر صدهزار (درهم) در برابر نعمتی که خداوند به واسطه فرزندت به تو ارزانی داشته، چه ارزشی دارد؟»
دعای معصومین (ع) به همراه کودکان و زنان
«عنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: کَانَ أَبِی (ع) إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ جَمَعَ النِّسَاءَ وَ الصِّبْیَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا».
امام صادق(علیه السلام) فرمود: هرگاه امری پدرم را اندوهگین می‌ساخت، زنان و کودکان را جمع می‌کرد و دعا می‌کرد و آنها آمین می‌گفتند.
اهمیت دعا در فرهنگ شیعی
روایت قسمت اول: «قالَ النَّبِیُّ ص أَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَی سِلَاحٍ یُنْجِیکُمْ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ یُدِرُّ أَرْزَاقَکُمْ قَالُوا بَلَی قَالَ تَدْعُونَ رَبَّکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ»
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: آیا شما را به سلاحی رهنمائی نکنم که از دشمنتان نجات بخشد و روزی شما را فراوان و سرشار کند؟ گفتند: چرا، فرمود: به درگاه پروردگارتان در شب و روز دعا کنید، زیرا سلاح مؤمن دعاء است.
روایت قسمت دوم: «الدَّاعِی وَ الْمُؤَمِّنُ فِی الْأَجْرِ شَرِیکَانِ» امام صادق علیه السلام فرمود: دعاگو و آمین‌گو در پاداش شریکند.
رحمت الهی به خاطر شدّت محبّت به فرزند
روایت اول:
«انَّ اللّه‌َ لَیَرحَمُ العَبدَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ» ؛ امام صادق علیه‌السلام فرمودند: بدون تردید، خداوند بر بنده خود به خاطر شدّت محبّت به فرزندش، رحم می کند.
روایت دوم:
«إنَّ اَللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَی اَلْإِنَاثِ أَرْأَفُ مِنْهُ عَلَی اَلذُّکُورِ» ؛ از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده است:
«به‌راستی که خداوند (تبارک‌وتعالی) نسبت به زنان از مردان دل‌سوزتر است.
روایت سوم:
«إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ مُنَادِیاً یُنَادِی مَهْلًا مَهْلًا عِبَادَ اللَّهِ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ فَلَوْ لَا بَهَائِمُ رُتَّعٌ وَ صِبْیَةٌ رُضَّعٌ وَ شُیُوخٌ رُکَّعٌ لَصُبَّ عَلَیْکُمُ الْعَذَابُ صَبّاً تُرَضُّونَ بِهِ رَضّاً).
«امام کاظم علیه‌السلام فرمود: خداوند فرشته‌ای دارد که هر روز و شب ندا می‌دهد: بندگان خدا دست از گناه بردارید که اگر چهارپایان در حال چرا و کودکان شیرخوار و پیران خمیده نبودند، هر آینه عذاب بر شما نازل می‌شد و در هم کوبیده می‌شدید».
روایت چهارم:
«انّ الله عزّ وجلّ ینادی فی کلّ یوم ولیلة: یا عبادی! أطیعونی، أطیعونی، فإن لم یکن فیکم حیوانات ترعی، أو صبیان رُضّع، أو شیوخ یتوکّأون، لأخذتکم بالعذاب»
از امام رضا علیه السلام نقل شده است: در هر روز و شب از جانب خداوند عزّوجلّ، منادی‌ان ندا می‌دهند که ای بندگان خدا! از نافرمانی خدا باز ایستید، باز ایستید.
زیرا اگر به خاطر حیواناتِ چرنده و کودکان شیرخواره و سال‌خوردگانِ خمیده پشت نبود، چنان عذابی بر سر شما ریخته می‌شد که خُرد و خمیر می‌شدید.
در حق کودکان بدقولی نکنیم
«عدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ کُلَیْبٍ الصَّیْدَاوِیِّ قَالَ قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ (صلوات الله علیه) إِذَا وَعَدْتُمُ الصِّبْیَانَ فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ یَرَوْنَ أَنَّکُمُ الَّذِینَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیْسَ یَغْضَبُ لِشَیْ‌ءٍ کَغَضَبِهِ لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْیَانِ».
کلَیب صَیداوی گوید امام کاظم (صلوات الله علیه) به من فرمود: هنگامی که به فرزندانتان وعده دادید پس برای آنها وفا به خرج دهید؛ زیرا کودکان گمان می کنند شما روزی دهنده آنان هستید.
همانا خداوند عز و جل به خاطر هیچ چیزی خشمگین نمی شود به مانند غضبش برای (پایمال کردن حقوق) زنان و کودکان.
کودک با دست خودش صدقه بدهد
«أخْبَرْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنِّی أُصِبْتُ بِابْنَیْنِ وَ بَقِیَ لِی بُنَیٌّ صَغِیرٌ فَقَالَ تَصَدَّقْ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ حِینَ حَضَرَ قِیَامِی مُرِ الصَّبِیَّ فَلْیَتَصَدَّقْ بِیَدِهِ بِالْکِسْرَةِ وَ الْقَبْضَةِ وَ الشَّیْ‌ءِ وَ إِنْ قَلَّ فَإِنَّ کُلَّ شَیْ‌ءٍ یُرَادُ بِهِ اللَّهُ وَ إِنْ قَلَّ بَعْدَ أَنْ تَصْدُقَ النِّیَّةُ فِیهِ عَظِیمٌ».
راوی (مُحَمَّدِبْنِ عُمَرِبْنِ یَزِید) گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم که دو پسر داشتم که از بین رفتند و یک پسر کوچک دیگر باقی مانده است. امام ع فرمودند: از طرف او صدقه بدهد.
راوی می‌گوید زمانی که خواستم بروم امام فرمودند: به فرزندت امر کن به دست خودش صدقه بدهد، یک تکه نان یا یک مشت گندم هرچند کم باشد زیرا هر چیزی در راه خدا باشد هرچند کم، اگر نیت صادق باشد بزرگ است.
تشویق فرزندان به استقامت در کارهای نیک
«و کَانَ [عَلِیُّ بْنُ اَلْحُسَیْنِ] یَقْضِی مَا فَاتَهُ مِنْ صَلاَةِ نَافِلَةِ اَلنَّهَارِ فِی اَللَّیْلِ وَ یَقُولُ: «یَا بُنَیَّ لَیْسَ هَذَا عَلَیْکُمْ بِوَاجِبٍ وَ لَکِنْ أَحَبُّ لِمَنْ عَوَّدَ مِنْکُمْ نَفْسَهُ عَادَةً مِنَ اَلْخَیْرِ أَنْ یَدُومَ عَلَیْهَا.» وَ کَانَ لاَ یَدَعُ صَلاَةَ اَللَّیْلِ فِی اَلسَّفَرِ وَ اَلْحَضَرِ».
امام سجاد (علیه‌السلام) آن نمازهای نافله‌ی روز که از ایشان فوت می‌شد را شب قضاء می‌کردند و (به فرزندانشان) می‌فرمودند:
«فرزندانِ من! این کار (قضاء کردنِ نمازهای نافله) بر شما واجب نیست، اما من دوست دارم که اگر یکی از شما خود را به کار نیکی عادت داد، بر آن مداومت داشته باشد.»
ایشان، چه در سفر و چه در حضر، نماز (نافله‌ی) شب را ترک نمی‌کردند.
منابع: کافی ج ۲، ۴ و ۶؛ کشف الغمه ج ۲
نظر شما