به گزارش قدس خراسان، حفاظت از محیط زیست خراسان رضوی نیازمند همکاری همه‌جانبه میان نهادهای دولتی مرتبط، فعالان محیط زیست و جامعه محلی است. با وجود چالش‌هایی مانند کمبود نیروی انسانی، چرای بی‌رویه دام و فعالیت‌های معدنی، باید تلاش کرد تعادل میان بهره‌برداری از منابع طبیعی و حفظ تنوع زیستی برقرار شود. تنها با اتخاذ تدابیر مناسب و پایبندی به اصول حفاظت از محیط زیست می‌توان به آینده‌ای پایدار برای حیات‌وحش استان امیدوار بود.
پارک ملی تندوره درگز؛ مهم‌ترین زیستگاه پلنگ ایرانی
یک فعال محیط زیست در گفت‌وگو با قدس خراسان درباره مناطق چهارگانه محیط زیستی گفت: این مناطق شامل پارک‌های ملی، پناهگاه‌های حیات‌وحش، مناطق حفاظت شده و آثار طبیعی ملی هستند.
شاهین شفیعی با بیان اینکه پارک ملی تندوره در درگز، مهم‌ترین زیستگاه پلنگ ایرانی است، افزود: خراسان رضوی همچنین دارای گونه‌های مهمی مانند قوچ و میش اوریال، کله‌بز و سایر گونه‌های شاخص جانوری است که در منطقه کُپه‌داغ و هزارمسجد زیست دارند.
وی درباره پناهگاه‌های حیات‌وحش استان تأکید کرد: پناهگاه حیدری از مهم‌ترین پناهگاه‌های استان ماست که در شمال‌غربی نیشابور قرار دارد. این منطقه نیز به دلیل وجود گونه‌های قوچ و میش اوریال منطقه بااهمیتی است. همچنین آنجا زیستگاه پلنگ، گراز و گونه‌های مهم دیگر جانوری به حساب می‌آید.
این فعال محیط زیست ادامه داد: دو زیستگاه مهم آهو در شرق کشور وجود دارد که اولی پناهگاه حیات‌وحش شیر احمد در سبزوار و دیگری منطقه حفاظت شده شهید رئیسی در جنوب نیشابور است.
شفیعی با اشاره به منطقه مهم باغ کشمیر تربت‌جام به عنوان منطقه حفاظت شده استان گفت: استان ما در مرز مشترک با ترکمنستان نیز منطقه شکار ممنوع مرزی دارد.
چرای بی‌رویه دام و بهره‌برداری معادن؛ دو تهدید برای حیات‌وحش استان
وی با بیان اینکه سطح مناطق حفاظت شده ما نسبت به میانگین کشوری در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد، افزود: با توجه به سطح گسترده این مناطق، نیروی انسانی برای حفاظت کم است. افزون بر کمبود نیروی انسانی، دو عامل مهم دیگر وجود دارد که به شدت حیات‌وحش ما را تهدید می‌کند؛ چرای بی‌رویه دام و بهره‌برداری معادن.
شفیعی با بیان اینکه مستثنا شدن معادن در برخی مناطق از مجوز محیط زیست، ضربه بزرگی به طبیعت می‌زند، اظهار کرد: در حال حاضر در چند منطقه حفاظت شده و شکار ممنوع همچون بینالود، شهید رئیسی و پناهگاه حیدری در نیشابور و سبزوار، معادن به شدت فعال و در حال تخریب محیط زیست هستند در حالی که وقتی منطقه‌ای حفاظت شده اعلام می‌شود، باید فعالیت‌های معدنی در آن تا حد امکان محدود و متوقف شود و مجوز معادن جدید صادر نشود.
وی درباره مسئله چرای دام به عنوان یکی دیگر از معضلات حیات‌وحش استان گفت: در شرایطی که پناهگاه حیات‌وحش حیدری حدود ۲ تا ۳هزار رأس قوچ و میش اوریال دارد، سالیانه ۴۰ تا ۵۰ هزار دام اهلی نیز وارد منطقه می‌شود که به حیات‌وحش آنجا آسیب جدی وارد می‌کند.
معادن مسبوق به سابقه، در مناطق محیط زیستی به فعالیت خود ادامه می‌دهند
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفت‌وگو با قدس خراسان با بیان اینکه هزار و ۹۱ پروانه بهره‌برداری معادن در استان داریم، اظهار کرد: معادنی که در مناطق محیط زیستی واقع هستند و در حال حاضر فعالیت دارند، معادنی هستند که فعالیت آن‌ها مسبوق به سابقه و دارای پروانه است و همچنین ماده معدنی باارزشی داشتند و پس از اینکه آن مناطق به حفاظت‌شده ارتقا پیدا کرد، طبق توافق با محیط زیست به فعالیت خود تا اتمام ذخیره معادن ادامه می‌دهند.
محمد توکلی افزود: فقط دو معدن فعال در مناطق محیط زیستی وجود دارد؛ هماتیت در منطقه حفاظت شده بینالود و مس در منطقه حیدری نیشابور. در قوانین محیط زیست قید شده معادنی که دارای کارخانه فراوری هستند، باید بازرسی داشته باشند که از میان دو معدن مورد اشاره، هماتیت، فراوری ندارد و مس نیز که فراوری دارد، ارزیابی‌اش را از محیط زیست دریافت کرده است.
وی ادامه داد: ۴۸۵ معدن فعال در استان داریم که چهار نوع ماده معدنی آهن، مس، کرومیت و خاک صنعتی را شامل می‌شود. معادن غیرفعال معادنی هستند که به دلیل شرایط خاص بازار، ماده معدنی‌شان در بازار خریدار ندارد و در حال حاضر مجبورند فعالیت نداشته باشند.
چرای دام در ذخیره‌گاه‌های جنگلی، مرتعی، مناطق حفاظت شده و چهارگانه محیط‌زیست ممنوع است
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی در گفت‌وگو با قدس خراسان گفت: مساحت کل مراتع استان ۶میلیون و ۵۵۸هزار و ۳۵۶ هکتار و سطح مراتع ممیزی شده ۶میلیون و ۲۵۷هزار و ۲۸۸ هکتار است. همچنین براساس پرونده‌های ممیزی، ۶میلیون و ۴۰۳هزار و ۲۱۷ واحد دامی داریم که از این تعداد ۳میلیون و ۵۱۶هزار و ۸۳۸ واحد دامی مجاز هستند.
محسن فنودی، تهیه طرح‌های مرتع‌داری تلفیقی را به عنوان راهکاری برای کاهش آسیب به حیات‌وحش عنوان کرد و افزود: در نظر گرفتن سایر ظرفیت‌های موجود در مراتع که موجب کاهش وابستگی دام و مرتعدار به مرتع شود و همچنین تغییر الگوی دامداری از روش دامداری سنتی به صنعتی و نیمه‌صنعتی، اجرای پروژه‌هایی از قبیل زنبورداری، گردشگری، گیاهان دارویی و... در کنار اجرای عملیات اصلاح و احیای مراتع، ضمن افزایش میزان علوفه موجود در مراتع، از جمله راهکارهای موجود برای حفظ حیات‌وحش محسوب می‌شود.
وی با اشاره به ممنوعیت چرای دام در ذخیره‌گاه‌های جنگلی، مرتعی، مناطق حفاظت شده و چهارگانه محیط زیست ادامه داد: هر سال اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در مناطقی که پروژه‌های اصلاح و احیای مراتع انجام می‌شود، با استفاده از اختیارات ناشی از ماده ۵۰ قانون اصلاح حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور و به منظور حفظ، احیا و گسترش مراتع، این عرصه‌ها را به مدت سه تا پنج سال قرق اعلام می‌کند و بر این اساس، چرای دام در آن مناطق تا اتمام مهلت قرق، ممنوع است.
چرای دام در پارک‌های ملی ممنوع است
رئیس اداره حفاظت و مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز در گفت‌وگو با قدس خراسان با بیان اینکه در مناطق چهارگانه زیست محیطی به غیر از پارک‌های ملی همانند پارک ملی تندوره، مشکلی برای چرای دام وجود ندارد، گفت: بر اساس طرح‌های مرتع‌داری مصوب و پروانه‌های صادره اداره کل منابع طبیعی تقریباً ۶۰ تا ۷۰ روز در سال اجازه چرای دام به دامدار داده می‌شود.
حسن خواجوی با اشاره به خسارت وارد نکردن به مراتع در این مدت افزود: با توجه به اینکه این چرای دام بر اساس ظرفیت مرتع است، مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی می‌تواند سبب احیای آن شود چون این اتفاق در فصل مجاز که گیاه بذرپاشی خود را انجام داده، صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: محل اختلاف زمانی است که دامداران ورود زودهنگام یا خروج دیرهنگام به مراتع دارند که این مسئله تحت شرایط اضطراری با برگزاری جلساتی میان عشایر، منابع طبیعی و محیط زیست قابل کنترل است و دامداران می‌توانند چند روزی دام را به صورت دستی تغذیه کنند و خسارتی به مرتع وارد نشود.
در مناطق چهارگانه به هیچ عنوان مجوز اکتشاف و بهره‌برداری معادن صادر نمی‌شود
رئیس اداره حفاظت محیط زیست با بیان اینکه در پارک‌های ملی ورود و خروج هر نوع دامی ممنوع است، تأکید کرد: در مناطق شکار ممنوع فقط انجام شکار، ممنوع است و مشکلی برای چرای دام وجود ندارد؛ اما در مناطق حفاظت شده، آثار طبیعی ملی و پناهگاه حیات‌وحش که جزو مناطق تحت مدیریت محیط زیست هستند، چرای دام در چارچوب ضوابط پروانه چرا انجام می‌شود.
خواجوی با بیان اینکه حدود ۱۲ میلیون هکتار مساحت استان است، گفت: ۸/۶ درصد مناطق چهارگانه و ۱۲درصد مناطق شکار ممنوع در سطح استان هستند که ۲ میلیون و ۴۰۰ هکتار آن مجموع مناطق چهارگانه محیط زیستی و شکار ممنوع بوده و از این میزان یک‌میلیون و ۳۰۰ هکتار منطقه شکار ممنوع و بقیه مناطق چهارگانه هستند.
وی ادامه داد: بر اساس ماده ۲۴ قانون معادن داخل مناطق چهارگانه به هیچ عنوان مجوز اکتشاف و بهره‌برداری معادن صادر نمی‌شود مگر در شرایط بسیار خاص که معادن استراتژیک و دارای ماده معدنی ضروری برای کشور بوده و همچنین فعالیت آن‌ها مسبوق به سابقه و دارای گواهی اکتشاف باشد. برای چنین معادنی که پیش از شناخته شدن یک منطقه به عنوان منطقه چهارگانه، دارای فعالیت هستند حقوق مالکانه ایجاد شده است.
نظارت بر معادن داخل مناطق چهارگانه بر عهده وزارت صمت و نظام مهندسی معدن است
رئیس اداره حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برای معادن جدید مجوز صادر نمی‌شود، گفت: در زمان ارتقای یک منطقه به مناطق چهارگانه از دو سازمان صمت و منابع طبیعی به صورت ویژه مجوز می‌گیریم و صمت در صورتی با ارتقای مناطق موافقت می‌کند که ما نیز حقوق آن معادن را به رسمیت بشناسیم.
خواجوی افزود: اگر معدنی در مناطق زیست محیطی باشد، باید مورد ارزیابی قرار بگیرد و پس از ارزیابی، الزامات زیست محیطی بر آن مترتب می‌شود که توسط محیط زیست به وزارت صمت ابلاغ شده و طبق ماده ۳۴ قانون معادن برای جلوگیری از تخریب و تجزیه ذخایر معدنی و اجرای تعهدات اکتشاف‌کنندگان و بهره‌برداران و رعایت اصول ایمنی و حفاظتی کارکنان معادن، طبق آیین‌نامه اجرایی، این نظارت و بازرسی به صمت و نظام مهندسی معدن واگذار شده است.
نظر شما