حضرت صاحب الزمان(عج) در کلامی حکیمانه، خانم فاطمه زهرا(س) را به عنوان الگوی کامل و سرمشق زندگی معرفی کرده‌اند. این سخن ایشان یادآوری می‌کند که پیروی از اهل بیت(ع) به ویژه حضرت فاطمه زهرا(س)، تنها در حد یاد کردن و برگزاری مجالس نیست، بلکه باید سیره آن بزرگواران را در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی خود پیاده کنیم. همان‌طور که قرآن کریم در آیه ۲۱ سوره احزاب می‌فرماید: «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ»، پیامبر اسلام(ص) نیز اسوه حسنه است برای کسانی که به دنبال قرب الهی و کمال انسانی هستند. بنابراین، پیروی از حضرت زهرا(س) به معنای تنظیم زندگی بر اساس آموزه‌های ایشان است تا در مسیر تقرب به خداوند گام برداریم.

ایام فاطمیه فرصت مناسبی است برای تأمل در سیره آن بانوی بزرگوار و یادآوری اهمیت الگوگیری از زندگی ایشان در راستای رشد فردی و اجتماعی. برای این منظور، گفت‌وگویی با آیت‌الله سید مجتبی نورمفیدی، استاد دروس خارج حوزه علمیه قم، ترتیب داده‌ و به ابعاد مختلف شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) پرداخته‌ایم.

جوهره اهل بیت(ع) در مسیر کمال و قرب الهی

آیت‌الله سیدمجتبی نورمفیدی در ابتدا با اشاره به هدف الهی از خلقت در به کمال رساندن بشریت، گفت: در زندگی انسان‌ها، برخی امور دارای اهمیت بنیادی هستند که تأثیر عمیق و مستقیمی بر سرنوشت فرد در دنیا و آخرت دارند. این امور، علاوه بر جنبه‌های مادی، از نظر روحی نیز تأثیرگذارند. در مقابل، برخی مسائل دیگر جنبه فرعی و کم‌اهمیت‌تری دارند که تأثیر قابل توجهی بر عاقبت انسان نمی‌گذارند. در الگوپذیری نیز باید توجه داشت که نه تنها امور فرعی بلکه اصول و مبانی اصلی زندگی باید مطابق با الگو قرار گیرد تا فرد به هدف نهایی خود که رسیدن به کمال انسانی و قرب الهی است، نائل شود.

استاد برجسته دروس خارج حوزه علمیه قم در ادامه با اشاره به عدم الگوگیری امت اسلام از اسوه های الهی، یادآور شد: متأسفانه در طول تاریخ، مسلمانان در مواجهه با الگوپذیری از رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) به خطای بزرگی دچار شدند. این خطا در این است که بیشتر بر جنبه‌های فرعی و ظاهری زندگی آنها تأکید کرده‌اند و کمتر به جوهره شخصیت و اهداف معنوی آن بزرگواران توجه کرده‌اند در حالی که امور فرعی نباید به عنوان اصل و الگوی اصلی زندگی مورد تأکید قرار می‌گرفت. برای مثال، ممکن است در برخی از نقل‌ها و روایات، بیشتر به مسائلی مانند نوع لباس پوشیدن یا کارهای خانه‌داری حضرت زهرا(س) پرداخته شده باشد. این در حالی است که جوهره شخصیت ایشان که شامل ایمان راسخ، فداکاری، بندگی خدا و جهاد در راه خداوند است، باید به عنوان الگوی اساسی معرفی می‌شد. اگر تنها این جنبه‌های ظاهری و فرعی مورد توجه قرار گیرند، طبیعی است که نسل‌های جدید با خود بپرسند: «چگونه می‌توان یک شخصیت ۱۴۰۰ سال پیش را به عنوان الگو در دنیای امروز قرار داد؟» این سوال و شبهه نه ناشی از کاستی در شخصیت اهل بیت(ع)، بلکه به دلیل جابجایی اولویت‌ها و تمرکز بر امور فرعی است.

وی گفت: جوهره شخصیت حضرت زهرا(س) و ویژگی‌های اصلی شخصیت ایشان مانند تواضع، ایثار، فداکاری در راه خدا و دیانت و... برای همه زمان‌ها و مکان‌ها قابل استفاده است و امروز نیز می‌تواند راه‌گشای بشر در تمامی ابعاد زندگی باشد.

فاطمه زهرا(س)؛ الگوی فرازمانی کمال انسانی

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم به حضرت فاطمه زهرا(س) به‌عنوان الگویی فرازمانی اشاره کرد و توضیح داد: حضرت فاطمه زهرا(س) نه‌تنها یک شخصیت تاریخی، بلکه الگویی فرازمانی است که می‌تواند برای تمام انسان‌ها در هر دوره و زمانی راهنما باشد. در ایام فاطمیه و ایام مشابه، این وظیفه بر دوش همه ماست که شخصیت عظیم حضرت زهرا(س) را به درستی برای مردم معرفی کنیم. جوهره اصلی شخصیت ایشان که متعلق به تمام عصرها و نسل‌هاست، باید به درستی شناخته شود. در این صورت است که ویژگی اسوه بودن و الگو بودن حضرت فاطمه زهرا(س) در ذهن مردم بیشتر تعمیق پیدا می‌کند. در همین راستا، باید توجه داشته باشیم که امام زمان(عج) در فرمایش خود می‌فرماید: «إنَّ لِی فی إبنَةِ رَسولِ اللّه ِ اُسوَةٌ حَسَنةٌ» که نشان‌دهنده نوع تأثیرپذیری امام زمان(عج) از حضرت زهرا(س) است. تأثیر امام زمان از حضرت زهرا(س) همچون تأثیر امام صادق(ع) از پیامبر اسلام(ص) است. این نشان می‌دهد که شخصیت حضرت زهرا(س) هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و برای تمامی تاریخ بشریت از ابتدا تا قیامت، الگو و اسوه خواهد بود.

رئیس پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر تصریح کرد: حضرت فاطمه زهرا(س) نمونه‌ای است از انسان کامل که در علم، عمل، اخلاق، صبر و تحمل و مظلومیت در قله‌ای بلند قرار دارد. باید به‌دقت بررسی کنیم که چگونه یک انسان می‌تواند در کشاکش دردها، غم‌ها، بلاها و مصیبت‌ها، استوار و محکم بایستد. حضرت فاطمه (س) توانسته است ارکان خانواده‌اش را حفظ کند و از همسر خود حضرت علی(ع) به بهترین نحو پاسداری کند، همچنین از مقام ولایت پاسداری کرده و جان و هستی خود را در این مسیر فدای حق کرده است. در خانه نیز به‌عنوان همسر حضرت علی(ع) به تواضع و احترام رفتار می‌کرد و به ایشان می‌فرمود: «البیت بیتک و الحرة زوجتک»، که به معنای این است که خانه خانه توست و من کنیز و همسر تو هستم. این کلام نشان‌دهنده عمق وفاداری و عظمت روحی حضرت زهرا (س) است.

درک عمیق سیره اهل بیت(ع) و مقابله با انحرافات فکری

این استاد حوزه و دانشگاه به خطرات نگاه سطحی و انحرافات فکری نیز اشاره و عنوان کرد: از مشکلات اساسی در فهم شخصیت‌های دینی، به‌ویژه در دنیای امروز، ظاهرگرایی و سطحی‌نگری است. گروه‌هایی چون تکفیری‌ها، سلفی‌ها، و داعش محصول همین نگاه سطحی و نادرست به اسلام و سیره اهل بیت(ع) هستند. این گروه‌ها نه تنها به‌طور عمدی و نقشه‌ریزی‌شده اسلام را تحریف کرده‌اند، بلکه بسیاری از کسانی که به‌این گروه‌ها می‌پیوندند، به‌دلیل عدم درک صحیح از اسلام و شخصیت‌های اهل بیت(ع) به انحراف کشیده می‌شوند. در حقیقت، این افراد نمی‌فهمند که اسوه بودن اهل بیت(ع) تنها در ظاهر آنها نیست، بلکه در عمق سیره، رفتار و ویژگی‌های معنوی و اخلاقی آنهاست. اگر داعش این همه جنایت مرتکب می‌شود و در کشورهای مختلف مانند پاکستان، شیعیان را مورد حمله قرار می‌دهد، ریشه این جنایات در همان سطحی‌نگری است. این نگاه نادرست و دور از حقیقت اسلام، نه‌تنها از دشمنان بلکه از برخی مسلمانان نیز آسیب‌زا بوده است. امیرالمؤمنین(ع) در این زمینه می‌فرماید: «الناس أعداء ما جهلوا»، مردم دشمن آن چیزی هستند که از آن بی‌اطلاعند. این بی‌اطلاعی باعث می‌شود که افراد به‌راحتی فریب خورده و در دام تفکرات انحرافی بیفتند.

آیت‌الله سیدمجتبی نورمفیدی در پایان خاطرنشان کرد: این نگاه سطحی‌نگر به‌ویژه در داخل جامعه شیعی نیز دیده می‌شود. بسیاری از شیعیان متأسفانه در فهم درست از شخصیت‌های اهل بیت(ع) دچار انحرافات فکری شده‌اند که این خود نیازمند توجه بیشتر از سوی روحانیت، خطبا و رسانه‌ها است. این انحرافات نه تنها باعث آسیب به جامعه مسلمانان می‌شود، بلکه موجب تقویت دشمنان اسلام نیز خواهد شد. از خداوند متعال می‌خواهیم که رحمت و مغفرت خود را بر کسانی که قربانی این انحرافات فکری شده‌اند نازل کند و آنهایی که جان خود را در راه دفاع از اسلام و اهل بیت(ع) فدای حق کرده‌اند، با اولیای الهی محشور فرماید. امیدواریم خداوند همه آنها را در کنار حضرت فاطمه زهرا(س) و اهل بیت(ع) قرار دهد و ما را نیز از پیروان حقیقی سیره آن بزرگواران بفرماید.