اتصال راه ریلی ایران به عراق، بخش مهمی از شبکه ترانزیتی و تکمیل‌کننده کریدور شرق به غرب است. خط آهن ایران قرار است از دو مسیر کرمانشاه- خسروی- خانقین و شلمچه-بصره به عراق متصل شود. در حال حاضر ریل تا کرمانشاه اتصال دارد و از آنجا تا راه آهن خانقین در عراق باید حدود ۲۶۰ کیلومتر ریل احداث شود. مسیر دیگر یعنی اتصال خط آهن شلمچه به بصره در عراق، به عنوان کوتاه‌ترین مسیر ترانزیتی اتصال ایران به عراق و به طول ۳۲ کیلومتر مطرح است.
در ۱۱ شهریور سال ۱۴۰۲، عملیات اجرایی پروژه ریلی شلمچه - بصره در نقطه صفر مرزی بین ایران و عراق آغاز شد. این پروژه بیش از دو دهه است که بین دو کشور مطرح بوده، طبق بررسی ها درحال حاضر عملیات اجرایی آن به کندی پیش می‌رود. این در حالی است که ترکیه با اهتمام ویژه پیگیر اتصال خود به عراق در قالب پروژه جاده توسعه است.
این پروژه شامل دو مسیر زمینی خودرویی و راه‌آهن به طول ۱۲۰۰ کیلومتر است که جنوب ترکیه را از نقطه مرزی فیش‌خابور به بندر فاو در خلیج فارس متصل می‌کند. پروژه جاده توسعه قرار است با مشارکت مالی کشورهای قطر، امارات عربی متحده، عراق و ترکیه به میزان ۱۹.۹ میلیارد دلار انجام شود.
در ادامه این گزارش سیر پیگیری‌های ترکیه برای اتصال به عراق در مقایسه با آخرین وضعیت خط‌آهن شلمچه بصره بیان می‌شود.
- سفر رجب طیب اردوغان به عراق (۲۲/۴/۲۰۲۴)
رئیس‌جمهور ترکیه بعد از ۱۳ سال به عراق سفر کرد. از مهمترین اهداف اردوغان در این سفر تلاش برای تحقق اهداف پروژه «مسیر توسعه» در عراق بوده است.
- کنفرانس مطبوعاتی وزیر حمل‌ونقل ترکیه با همتای عراقی در استانبول (۲ /۹/۲۰۲۴)
رزاق محیبس السعداوی وزیر حمل‌ونقل عراق در کنفرانس مطبوعاتی با عبدالقادر اورال اوغلو، وزیر حمل‌ونقل و زیرساخت‌های ترکیه در استانبول اعلام کرد فاز نخست پروژه راهبردی جاده توسعه در اواسط سال آتی اجرا خواهد شد.
- نشست وزرای حمل‌ونقل ۴ کشور پروژه "جاده توسعه" در استانبول (۲۹/ ۸/۲۰۲۴)
۲۹ اوت اولین نشست کمیته چهارجانبه وزرای حمل‌ونقل برای پیشبرد پروژه جاده توسعه در استانبول برگزار شد. در این نشست آنچه بغداد در نظر دارد با سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری برای توسعه جنوب این کشور، بندر فاو را به قطبی اقتصادی - ترانزیتی در خاورمیانه تبدیل کند.
- تأکید بر جاده توسعه عراق در بیانیه مشترک قطر و ترکیه (۱۶/۱۱/۲۰۲۴)
در بیانیه مشترک قطر و ترکیه به مناسبت برگزاری دهمین نشست کمیته عالی استراتژیک قطر و ترکیه که به ریاست تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برگزار شد، بر اهمیت پروژه جاده توسعه عراق تأکید شده است.
- دیدار عمر بولاط وزیر بازرگانی ترکیه با نخست‌وزیر عراق (۱۸/۱۱/۲۰۲۴)
وی در این دیدار ضمن آنکه پروژه جاده توسعه را پروژه‌ای راهبردی خواند و برای ایجاد و تکمیل این مسیر اعلام آمادگی کرد.
- دیدار وزیر بازرگانی ترکیه با وزیر حمل‌ونقل عراق (۱۹/۱۱/۲۰۲۴)
وزیر بازرگانی ترکیه در دیدار با رزاق محیبس السعداوی، وزیر حمل‌ونقل عراق به آمادگی دولت ترکیه برای کمک به عراق در اجرای پروژه استراتژیک جاده توسعه که برای منطقه و جهان مهم است به‌عنوان بهترین گذرگاه در جهان و باتوجه‌به اینکه آنکارا این جاده را، متمایز و خاص می‌داند، اشاره کرد.
- دیدار وزیر بازرگانی ترکیه با شرکت‌های پیمانکار ترکیه و عراق در بغداد (۱۹/۱۱/۲۰۲۴)
وی در میزگردی با شرکت‌های پیمانکار ترکیه و عراق و در بغداد بر اهتمام کشورش به مشارکت در پروژه جاده توسعه از طریق سرمایه‌گذاران باتجربه و پیمانکاران و مشاوران ترکیه‌ای تأکید کرد. بولاط با اشاره به اهمیت پروژه جاده توسعه گفت که این پروژه تنها یک پروژه بزرگراه یا راه‌آهن نیست؛ بلکه یک‌چشم انداز توسعه و پروژه نوسازی برای عراق است.
این سفرها و نشست‌های سیاسی و اقتصادی نشان می‌دهد ترکیه با عزم جدی به دنبال تکمیل این پروژه است این در حالی است که ایران از حدود دو دهه پیش تلاش دارد تا از طریق خط ریلی شلمچه - بصره با عراق اتصال ریلی برقرار کند.
ارزیابی ها نشان می دهد که استراتژی ترکیه، شراکت یا ایجاد کریدور های مختلف میان شرق و غرب یا شمال و جنوب است و می خواهد از این طریق که امنیت اقتصادی خود را افزایش دهد و در مقابل تغییرات ژئوپلیتیکی و فشار های بین المللی مقاوم تر عمل کند و قدرت چانه زنی خود را در معادلات جهانی بالا ببرد؛ لذا اصرار جدی آنکارا در اجرای پروژه مسیر توسعه (طریق التنمیه) را باید بخشی از این موضوع دانست، به ویژه که این امر به هدف ترکیه برای تبدیل شدن به یک مرکز تجاری منطقه ای کمک خواهد کرد.
آخرین وضعیت راه‌آهن شلمچه - بصره
حدود ۱۵ ماه از کلنگ زنی معاون اول رییس جمهور و نخست وزیر عراق می‌گذرد؛ اما تا کنون و در اجرای وعده داده شده مبنی بر راه اندازی این خط در ۱۸ ماه، هنوز اتفاق تعیین کننده‌ای در این زمینه رخ نداده است. صرفا ۴ کیلومتر از مسیر ۱۶ کیلومتری مین روبی شده و عملیات احداث پل بر روی اروند به کندی پیش می رود. این در حالی است که تعلل در راه اندازی این خط علاوه بر بی‌اعتبار نمودن تصمیمات دولتی ایران سبب افزایش هزینه‌های احداث و از دست رفتن منافع ملی می‌شود.
در حال حاضر، ایران شش خط راه آهن بین‌المللی با ترکمنستان، ترکیه، جمهوری‌آذربایجان، پاکستان و افغانستان دارد و پس از اتصال ریلی به عراق، ساخت بخش باقیمانده کریدور ریلی شمال- جنوب (اتصال راه آهن رشت به آستارا) و اتمام راه آهن چابهار-زاهدان، می‌توان گفت کریدورهای ترانزیتی ریلی شمالی-جنوبی و شرقی-غربی با اتصال به شبکه میانی راه آهن کشور، نقش مهمی را در تحول ترانزیتی و تجاری کشور ایفا می‌کنند.
نظر شما