به گزارش قدس خراسان، یکی از ظرفیت‌های خراسان رضوی گیاهان دارویی است به گونه‌ای که گفته می‌شود از ۸ هزار گونه شناخته شده در کشور، حدود ۲۵۰ گونه دارویی در خراسان رضوی با رویش طبیعی شناسایی شده که این گونه‌ها شامل آنغوزه، سریش، کتیرا، اسطوخودوس، علف چای، بادام کوهی، بنه، کاسنی، مریم‌گلی، سماق، زالزالک، زرشک وحشی، کلپوره، زیره کوهی، موسیر، ریواس، ترنجبین، آویشن، شاتره، شکر تیغال و گل گندم است.
براساس اعلام محمد میری دیسفانی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی به رسانه‌ها، سطح زیر کشت گیاهان دارویی در استان طی سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ با توجه به بارندگی‌ها از ابتدای دی ماه سال گذشته در محصولات دیم رشد قابل توجهی داشته و حدود ۳۴ هزار هکتار سطح گیاهان دارویی کشت شده در خراسان رضوی است که بیشتر این گیاهان را گیاهان مرتعی و دیم تشکیل می‌دهد.
وجود این ظرفیت‌ها شاید امیدبخش به نظر بیاید؛ اما این پرسش مطرح می‌شود که از این ویژگی موجود در استان به چه شکل توانسته‌ایم بهره ببریم یا در این زمینه آیا برنامه یا سند مدونی برای بهره‌گیری وجود دارد؟
برداشت گیاهان دارویی بدون نظارت
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: در سال ۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی سندی با عنوان «سند گیاهان دارویی و فراورده‌های گیاهی و طب سنتی» را به تصویب رساندکه در ماده ۵ آن با اهداف هشت‌گانه وتنظیم ۱۹ راهبرد و ۲۹ اقدام اجرایی در کشور مقرر شد تا افق ۱۴۰۴ حوزه سلامت به سمت استفاده از طب سنتی برود تا ماده مؤثره در گیاهان دارویی بتواند سلامت جامعه را رشد دهد و در راستای این سند بتوان همزمان با تولید و تحقیق علم در مراکز علمی و آموزشی کشور در زمینه توسعه، تولید، فراوری و اختراع اقدام‌های لازم را انجام داد و از طرفی مراکز درمانی نیز با استفاده از متخصصان محصولات دانش‌بنیان و فناور در این زمینه فعال شوند.
حمیدرضا رضوی خبیر ادامه می‌دهد: از ۸ هزار گونه شناسایی شده در کشور، هزار و ۷۲۸ گونه وجود دارد که خاستگاه اصلی آن‌ها در ایران و بومی کشور است و ما حدود ۸۵ درصد اقلیم‌های مورد نیاز گونه‌های مختلف گیاهان دارویی را در کشور داریم و ایران با توجه به اینکه اقلیم‌های متفاوتی در یک زمان و در یک فصل دارد، کشور مستعدی برای تولید گیاهان دارویی است. بنابراین می‌تواند نقش بسزایی در تجارت انواع گیاهان دارویی در دنیا داشته باشد .
وی با اشاره به ضعف موجود در حوزه فراوری و صنایع غذایی و نبود تحقیقات لازم در زمینه تولید مشتقات از گونه‌های مختلف گیاهان دارویی عنوان می‌کند: در کنار وجود این ضعف، عرصه‌های طبیعی گیاهان دارویی یا دستخوش چرای بی‌رویه می‌شوند یا برداشت‌های خارج از ظرفیت عرصه وجود دارد و به حفظ ژنتیک گیاهان دارویی چندان توجه نمی‌شود. بر همین اساس بر چگونگی برداشت گیاهان دارویی هم هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد و ما شاهد هستیم از استان و کشور گیاهانی مانند آنغوزه که ارزش اقتصادی بالایی هم دارند، به صورت قاچاق خارج می‌شوند.
جبران کم‌آبی با ارزش بالای گیاهان دارویی
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان خراسان رضوی با یادآوری سرمایه‌ای اطبایی همچون ابوعلی‌سینا برای کشور تشریح می‌کند: با وجود اینکه این طب سال‌هاست در ایران وجود دارد؛ اما کشور چین در حال پیشی گرفتن از ماست و حتی در این زمینه ورود پیدا کرده و ۴۰ درصد از هزینه‌های طب سنتی را زیر پوشش بیمه‌ای قرار داده تا به توسعه این طب در کشور خود کمک کند؛ اما در ایران این اقدام‌ها صورت نگرفته است.
رضوی خبیر در تکمیل توضیحات خود می‌گوید: هدف شورای عالی انقلاب فرهنگی، برنامه‌ریزی سیاست‌ها و موضوعات کلان کشور در سند گیاهان دارویی و فراورده‌های گیاهی و طب سنتی بود و پس از آن یک ستاد راهبردی برای این سند تعریف شد که هدفش بازنگری قوانین مخل و تدوین قوانین مورد نیاز در حوزه گیاهان دارویی و در نهایت ایجاد ستادی به ریاست معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور به همراه ۱۵ نفر در بالاترین سطح از دستگاه‌های اجرایی کشور بود تا با اقدام‌های صورت گرفته در چارچوب این سند، ایران را در میان ۱۰ کشور نخست جهان قرار دهد. ضعف عمده این سند این است که تاکنون براساس نیازهای موجود به روز نشده و در کنار آن برش استانی نیز در آن دیده نشده تا بسته به اقلیم و توان اکولوژیکی و همچنین ظرفیتی که در هر استان وجود دارد، ساز وکار اجرایی آن تدوین شود.
وی بر تغییرات آب و هوایی تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: اقلیم ما دیگر اقلیم نیمه‌خشک نیست؛ بلکه در وضعیت خشک قرار داریم و یکی از موضوعاتی که در شرایط فعلی به ذخیره آب و به نوعی رفع کمبود آب در بخش کشاورزی با توجه به ارزش بالای اقتصادی کمک می‌کند، تجارت گیاهان دارویی است.
خام‌فروشی ادامه‌دار گیاهان دارویی
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی بازنگری در این سند را برای استان ضروری می‌داند و می‌گوید: اگر محصولات عمده خراسان رضوی شامل زعفران و گل محمدی را در نظر نگیریم، حدود ۳۴هزار هکتار وسعت گیاهان دارویی در استان است که از این منظر رتبه نخست کشور را داریم؛ اما به لحاظ ارزش مبادله‌ای و تولیدی رتبه پنج کشور به استان خراسان رضوی تعلق می‌گیرد.
رضوی خبیر می‌افزاید: در این میان، ما با معضل خاصی روبه‌رو هستیم و بیشتر تجارت گیاهان دارویی به صورت خام‌فروشی است و موضوعاتی همچون فراوری، نوآوری و مارکتینگ، تولید در بسته‌بندی‌های شکیل، استانداردهای جهانی و شیوه‌نامه‌های سلامت در عرصه بین‌المللی رعایت نمی‌شود. در این زمینه متأسفانه از جایگاه مناسبی برخوردار نیستیم و همین امر موجب می‌شود گیاهان دارویی ما به صورت خام خارج و به شکل فراوری شده با پرداخت دلاری به کشور بازگردند که هم قیمت تمام شده را بالا می‌برد و هم معلوم نیست با چه فراوری بدست آمده و از طرفی رقبای تجاری ما بازارهای صادراتی را به خود اختصاص دهند.
وی هدف کلی این سند را تحقق ۲۰ درصدی سهم گیاهان دارویی در سلامت کشور اعلام و عنوان می‌کند: در کنار این موضوع قرار بود ۲۰ درصد تحقق دیگر این سند در حوزه دامپزشکی باشد. در خراسان رضوی پنج پالایشگاه گیاهان دارویی وجود دارد که می‌توانند جایگاه استان را ارتقا دهند و از طرفی از پسماند ضایعات گیاهان دارویی محصولات کنسانتره دامی تهیه کنند تا در تغذیه دام نیز استفاده شود و در نهایت به مصرف انسانی برسد و سهم بسزایی در تجارت آن داشته باشیم و از سوی دیگر بتوانیم حوزه سلامت جامعه را به واسطه استفاده از گیاهان دارویی رشد بدهیم.
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان خراسان رضوی تأکید می‌کند: لازمه حل مشکلات در حوزه گیاهان دارویی ایجاد پژوهشکده‌های تخصصی، تهیه بانک ژئوپلاسم از گیاهان دارویی بومی و انحصاری ایران است تا با ایجاد آزمایشگاه مرجع بتوانیم استانداردهای جهانی را رعایت کنیم که متأسفانه نه تنها یک سال از افق این سند باقی مانده است؛ بلکه هیچ اتفاق مهمی نیز محقق نشده است.
وجود این ظرفیت‌ها شاید امیدبخش به نظر بیاید؛ اما این پرسش مطرح می‌شود که از این ویژگی موجود در استان به چه شکل توانسته‌ایم بهره ببریم یا در این زمینه آیا برنامه یا سند مدونی برای بهره‌گیری وجود دارد؟
برداشت گیاهان دارویی بدون نظارت
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: در سال ۱۳۹۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی سندی با عنوان «سند گیاهان دارویی و فراورده‌های گیاهی و طب سنتی» را به تصویب رساندکه در ماده ۵ آن با اهداف هشت‌گانه وتنظیم ۱۹ راهبرد و ۲۹ اقدام اجرایی در کشور مقرر شد تا افق ۱۴۰۴ حوزه سلامت به سمت استفاده از طب سنتی برود تا ماده مؤثره در گیاهان دارویی بتواند سلامت جامعه را رشد دهد و در راستای این سند بتوان همزمان با تولید و تحقیق علم در مراکز علمی و آموزشی کشور در زمینه توسعه، تولید، فراوری و اختراع اقدام‌های لازم را انجام داد و از طرفی مراکز درمانی نیز با استفاده از متخصصان محصولات دانش‌بنیان و فناور در این زمینه فعال شوند.
حمیدرضا رضوی خبیر ادامه می‌دهد: از ۸ هزار گونه شناسایی شده در کشور، هزار و ۷۲۸ گونه وجود دارد که خاستگاه اصلی آن‌ها در ایران و بومی کشور است و ما حدود ۸۵ درصد اقلیم‌های مورد نیاز گونه‌های مختلف گیاهان دارویی را در کشور داریم و ایران با توجه به اینکه اقلیم‌های متفاوتی در یک زمان و در یک فصل دارد، کشور مستعدی برای تولید گیاهان دارویی است. بنابراین می‌تواند نقش بسزایی در تجارت انواع گیاهان دارویی در دنیا داشته باشد .
وی با اشاره به ضعف موجود در حوزه فراوری و صنایع غذایی و نبود تحقیقات لازم در زمینه تولید مشتقات از گونه‌های مختلف گیاهان دارویی عنوان می‌کند: در کنار وجود این ضعف، عرصه‌های طبیعی گیاهان دارویی یا دستخوش چرای بی‌رویه می‌شوند یا برداشت‌های خارج از ظرفیت عرصه وجود دارد و به حفظ ژنتیک گیاهان دارویی چندان توجه نمی‌شود. بر همین اساس بر چگونگی برداشت گیاهان دارویی هم هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد و ما شاهد هستیم از استان و کشور گیاهانی مانند آنغوزه که ارزش اقتصادی بالایی هم دارند، به صورت قاچاق خارج می‌شوند.
جبران کم‌آبی با ارزش بالای گیاهان دارویی
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان خراسان رضوی با یادآوری سرمایه‌ای اطبایی همچون ابوعلی‌سینا برای کشور تشریح می‌کند: با وجود اینکه این طب سال‌هاست در ایران وجود دارد؛ اما کشور چین در حال پیشی گرفتن از ماست و حتی در این زمینه ورود پیدا کرده و ۴۰ درصد از هزینه‌های طب سنتی را زیر پوشش بیمه‌ای قرار داده تا به توسعه این طب در کشور خود کمک کند؛ اما در ایران این اقدام‌ها صورت نگرفته است.
رضوی خبیر در تکمیل توضیحات خود می‌گوید: هدف شورای عالی انقلاب فرهنگی، برنامه‌ریزی سیاست‌ها و موضوعات کلان کشور در سند گیاهان دارویی و فراورده‌های گیاهی و طب سنتی بود و پس از آن یک ستاد راهبردی برای این سند تعریف شد که هدفش بازنگری قوانین مخل و تدوین قوانین مورد نیاز در حوزه گیاهان دارویی و در نهایت ایجاد ستادی به ریاست معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور به همراه ۱۵ نفر در بالاترین سطح از دستگاه‌های اجرایی کشور بود تا با اقدام‌های صورت گرفته در چارچوب این سند، ایران را در میان ۱۰ کشور نخست جهان قرار دهد. ضعف عمده این سند این است که تاکنون براساس نیازهای موجود به روز نشده و در کنار آن برش استانی نیز در آن دیده نشده تا بسته به اقلیم و توان اکولوژیکی و همچنین ظرفیتی که در هر استان وجود دارد، ساز وکار اجرایی آن تدوین شود.
وی بر تغییرات آب و هوایی تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: اقلیم ما دیگر اقلیم نیمه‌خشک نیست؛ بلکه در وضعیت خشک قرار داریم و یکی از موضوعاتی که در شرایط فعلی به ذخیره آب و به نوعی رفع کمبود آب در بخش کشاورزی با توجه به ارزش بالای اقتصادی کمک می‌کند، تجارت گیاهان دارویی است.
خام‌فروشی ادامه‌دار گیاهان دارویی
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی خراسان رضوی بازنگری در این سند را برای استان ضروری می‌داند و می‌گوید: اگر محصولات عمده خراسان رضوی شامل زعفران و گل محمدی را در نظر نگیریم، حدود ۳۴هزار هکتار وسعت گیاهان دارویی در استان است که از این منظر رتبه نخست کشور را داریم؛ اما به لحاظ ارزش مبادله‌ای و تولیدی رتبه پنج کشور به استان خراسان رضوی تعلق می‌گیرد.
رضوی خبیر می‌افزاید: در این میان، ما با معضل خاصی روبه‌رو هستیم و بیشتر تجارت گیاهان دارویی به صورت خام‌فروشی است و موضوعاتی همچون فراوری، نوآوری و مارکتینگ، تولید در بسته‌بندی‌های شکیل، استانداردهای جهانی و شیوه‌نامه‌های سلامت در عرصه بین‌المللی رعایت نمی‌شود. در این زمینه متأسفانه از جایگاه مناسبی برخوردار نیستیم و همین امر موجب می‌شود گیاهان دارویی ما به صورت خام خارج و به شکل فراوری شده با پرداخت دلاری به کشور بازگردند که هم قیمت تمام شده را بالا می‌برد و هم معلوم نیست با چه فراوری بدست آمده و از طرفی رقبای تجاری ما بازارهای صادراتی را به خود اختصاص دهند.
وی هدف کلی این سند را تحقق ۲۰ درصدی سهم گیاهان دارویی در سلامت کشور اعلام و عنوان می‌کند: در کنار این موضوع قرار بود ۲۰ درصد تحقق دیگر این سند در حوزه دامپزشکی باشد. در خراسان رضوی پنج پالایشگاه گیاهان دارویی وجود دارد که می‌توانند جایگاه استان را ارتقا دهند و از طرفی از پسماند ضایعات گیاهان دارویی محصولات کنسانتره دامی تهیه کنند تا در تغذیه دام نیز استفاده شود و در نهایت به مصرف انسانی برسد و سهم بسزایی در تجارت آن داشته باشیم و از سوی دیگر بتوانیم حوزه سلامت جامعه را به واسطه استفاده از گیاهان دارویی رشد بدهیم.
مدیرعامل صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی استان خراسان رضوی تأکید می‌کند: لازمه حل مشکلات در حوزه گیاهان دارویی ایجاد پژوهشکده‌های تخصصی، تهیه بانک ژئوپلاسم از گیاهان دارویی بومی و انحصاری ایران است تا با ایجاد آزمایشگاه مرجع بتوانیم استانداردهای جهانی را رعایت کنیم که متأسفانه نه تنها یک سال از افق این سند باقی مانده است؛ بلکه هیچ اتفاق مهمی نیز محقق نشده است.
نظر شما