به گزارش قدس آنلاین، محمدباقر رضایی روز یکشنبه در کنگره «منابع طبیعی پایدار، گیاهان دارویی و تولید دانش بنیان» که در مرکز آموزش عالی امام خمینی(ره) وزارت جهادکشاورزی مستقر در استان البرز برگزار شد، افزود: دست‌اندرکاران این حوزه در بخش‌های علمی، دولتی و خصوصی باید اقدامات جدی‌تری را برای رفع این معضل انجام دهند تا ضمن مقابله با برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی بومی از انقراض آنها جلوگیری شود.

وی اظهار داشت: تاکنون گیاه‌شناسان ۹ هزار و ۹۰۰ گونه گیاهی بومی در ایران را شناسایی کرده‌اند که از این تعداد ۲ هزار و ۳۰۰ گونه دارویی خوراکی و صنعتی و بهداشتی است.

رضایی با بیان اینکه هر استان حداقل یک یا 2 گونه منحصر به خود را دارد، گفت: یکی از پروژه‌های خیلی موفق ما در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کار بر روی گونه‌های معطر بود به طوری‌که یک هزار گونه و زیرگونه را انتخاب و تحلیل(آنالیز) شد تا در صنایع مرتبط به صورت بهینه استفاده شود و ترکیب‌های ارزشمندی برای محصولات مرتبط به دست آمد.

وی با اشاره به ارزش افزوده گیاهان دارویی تصریح کرد: کشاورزان و بهره‌برداران با تعامل با کارشناسان امر می‌توانند با بهره‌برداری اصولی و علمی، از بین رفتن و انقراض ده‌ها گونه گیاهی جلوگیری کنند و با فرهنگ‌سازی لازم در این زمینه شاهد حفظ و احیای گیاهان دارویی در عرصه های زراعی و رویشگاه‌های گیاهان دارویی در کشور باشیم.

رضایی به نقش فرهنگ‌سازی برای حفظ گونه‌های گیاهی اشاره و اضافه کرد: در بسیاری از کشورهای دنیا حتی با مقدس نامیدن برخی از گونه‌های جانوری و گیاهی آنها را حفظ می‌کنند ولی متاسفانه برداشت بیش از حد، بی‌رویه و غیرتجربی گیاه به خاطر سود زیاد بسیاری از گونه‌های عرصه‌ای کشور را به خطر انداخته است.

وی گفت: حتی در گذشته در کشور ما، برداشت گیاهان دارویی با نگاهی معنوی انجام می‌شد به طوری‌که با نماز و وضو و دعا و شعر برای برداشت و رفتار با گیاه حرکت می کردند ولی اکنون فقط نگاه تجاری و اقتصادی به این نعمت خدادادی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: امروز شاهد برداشت‌های غیراصولی از گیاهان دارویی هستیم به‌نحوی در برداشت کتیرا، آنغوزه و باریجه و گونه‌های دیگر گیاهی که هفت سال زمان نیاز است تا این گیاهان ۲ تا ۲۰ گرم عصاره ای در طول سال بدهد با برداشت و تیغ زنی زودتر و غیرحرفه ای علاوه بر خسارت به طبیعت کاهش کمیت و کیفیت محصولات دارویی را موجب می‌شوند و این در حالی است که در قدیم با حفظ گونه گیاهی برداشت صورت می‌گرفت.

رییس اتحادیه انجمن‌های علمی گیاهان دارویی ایران گفت: با توجه به قدمت و ظرفیت‌های منحصر بفرد ایران در زمینه گیاهان دارویی می‌توان از آن ارزآوری بسیاری خوبی با ارتقای فرآوری در این بخش داشت، ولی محصول بیش از ۴۰۰ شرکت دارویی و چهار هزار کارگاه های سنتی به دلیل رعایت نکردن استانداردهای لازم در تولید، نگهداری و فرآوری تنها مصرف داخلی داشته و حتی متاسفانه وارد کننده گیاهان دارویی از خارج هستیم.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه داد: با تشکیل زنجیره گیاهان دارویی می‌توان با احیا ، بهره‌برداری و زراعت صحیح در مناطق و شرایط مناسب به همراه آمایش سرزمینی و انتخاب با داشتن ظرفیت‌های موجود از جمله خاک، آب و شرایط جوی هر منطقه بررسی و اقدام شود.

رضایی با اشاره به سابقه تحقیقات بیش از ۳۰ سال در حوزه گیاهان دارویی اظهار داشت: با توجه به تخصصی که در فیتوشیمی و بررسی مواد در گیاهان دارم، متاسفانه این بخش در کشور مغفول واقع شده و توجه کمتری به این موضوع به همراه فناوری فراوری در کشور موجب برگشت خوردن محصولات گیاهان دارویی به دیگر کشورها شده است.

وی ادامه داد: این در حالی بود که در گذشته ایران نخستین صادرکننده گیاهان دارویی دنیا محسوب می‌شد و به کشورهای مختلف دنیا از جمله هند، مالزی و چین صادرات می‌کرد که با توجه به عرصه‌های غنی و خوبی که داشتیم اگر برداشت‌ها با حفظ گونه‌های گیاهی اجرا می‌شد در صنعت غذا، دارو ، بهداشت و بسیاری از صنایع گیاهان دارویی بهترین محصول را بکار گرفته می‌شد.

رضایی با تاکید بر اینکه بایستی برای رفتار با گیاهان دارویی به صورت علمی وارد شد و متخصصان پای کار بیایند، اضافه کرد: متخصصان، دانشجویان و علاقه‌مندان به گیاهان دارویی با چراغ راهی وارد این موضوع شوند و موضوع اقتصادی را سرلوحه فعالیت خود قرار ندهند.

وی گفت: حتی گیاهانی همچون تاکسو در ایران وجود دارد که پیش از این فقط برگ، گل و ساقه آن برداشت می‌شد ولی اکنون به عنوان بهترین داروی ضد سرطان عصاره و صمغی از آن استخراج می شود که می‌توان به عنوان سلول‌های بنیادی گیاهان از آن‌ها نام برد که ضرورت توجه بیشتر و علمی در حوزه طب سنتی و خوراکی را در گیاهان دارویی نشان می دهد.

خام فروشی معضل اصلی در حوزه گیاهان دارویی

رییس اتحادیه انجمن‌های علمی گیاهان دارویی کشور خام فروشی را یکی از چالش های حوزه گیاهان دارویی برشمرد و افزود: برای داشتن فرآوری نیازمند فناوری روز است که متاسفانه که توجه ویژه‌ای برای تهیه گیاهان و عرقیات با روش‌های جدید و نوین نداریم و این وضعیت موجب کاهش کمیت و کیفیت محصولات می‌شود.

رضایی تصریح کرد: متاسفانه یکی از مشکلات اصلی در کشور ما کارکردن به صورت مستقل و جدای از همدیگر است در حالیکه اگر فناوری‌های(تکنولوژی) جدید را وارد کنیم و ارتباطات بین‌المللی را بیشتر کنیم و از متخصصان در این امر استفاده کنیم می‌توانیم در احیای گونه‌های گیاهی بومی کشور تاثیرگذاری بیشتری داشته باشیم.

وی بر لزوم تشکیل زنجیره‌های تولید گیاهان دارویی و فراوری محصولات آن تاکید کرد و گفت: اگر در یک پازل هماهنگ بخش دولتی و خصوصی و دانش‌بنیان‌ها همسو باشند حتی می‌توان با یک گونه فعالیت اقتصادی کلانی در کشور ایجاد کرد.

رضایی افزود: تاکنون بیش از ۹۰ کارگروه تخصصی در زمینه زنجیره گیاهان دارویی ایجاد کرده‌ایم که یکی از آن ها اشتغال خانگی برای زنان است.

وی تصریح کرد: اگر یک گونه را احیاء کنیم می‌توانیم در این بخش تحول ایجاد کنیم، در دنیا نیز این‌گونه کار می‌شود به طوری‌که در کشوری مثل چین سال‌هاست که بر روی گیاه جنسینگ تمرکز شده و این در حالی است که در کشور ما هم گونه‌های خوبی وجود دارد که می‌توانیم بسیاری از کشورها را نیز درگیر محصولات خود کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه متاسفانه محققان ما به دلیل تنوع گونه‌ای زیادی که در کشور وجود دارد بر روی یک گونه متمرکز نشده‌اند، گفت: پیشنهاد می‌شود در کشور چهار پنح گونه را ملاک اقتصادی قوی در منطقه قرار دهند که از جمله این گونه‌ها می‌توان به گونه‌های بابونه، گل محمدی، نرگس، بهارنارنج و انواع گونه های آویشن و نعنا اشار کرد.

کرونا فرصت استفاده بهینه از گیاهان دارویی را به وجود آورد

رضایی افزود: کرونا فرصتی را به وجود آورد تا گونه‌هایی از گیاهان دارویی در طب سنتی، ایرانی اسلامی و یا طب چینی استفاده بهینه شود.

وی به ارایه برنامه‌هایی برای احیای گیاهان دارویی در کشور اشاره کرد و گفت: در کشور طرح کاشت یک میلیارد نهال برای مدت چهار سال آغاز شده که ما پیشنهاد داده ایم که ۲۰ تا ۳۰ درصد این طرح را برای کشت گیاهان دارویی اختصاص دهند.

رضایی افزود: در صورتی‌که با این طرح موافقت شود پیش‌بینی می‌شود استقبال زیادی از آن انجام شود ضمن اینکه قابلیت توسعه در عرصه‌ها را نیز دارد.

به گزارش ایرنا، کنگره منابع طبیعی پایدار، گیاهان دارویی و تولید دانش‌بنیان به مدت سه روز و به صورت برخط با محورهای تخصصی جنگل و محصولات چوبی، مرتع، بیابان، تنوع زیستی و محیط زیست، گیاهان دارویی، آموزش و ترویج و توسعه منابع انسانی در حال برگزاری است.