محمدرضا کمیلی: شرایط کنونی پاراچنار نه تنها دولت اسلام آباد را تحت فشار قرار داده بلکه عرصه رویارویی شیعیان با تکفیری ها فرامرزی نیز شده است. حصر پاراچنار یکبار دیگر اسم این منطقه شیعه نشین را به تیتر اخبار کشانده است. در این نوشتار کوتاه به علل و نتایج بحران کنونی خواهیم پرداخت.

موقعیت خاص منطقه شیعه نشین پاراچنار  پاکستان که مردم پشتو زبان آن در ۲۰ کیلومتری مرز افغانستان زندگی می کنند باعث شده تا تقابل میان تکفیری ها و شیعیان عمری ۴۰ ساله داشته باشد.

نخستین رویارویی های صورت گرفته پس از شروع جنگ شوروی  و افغانستان بود که با ورود سیل مهاجرین افغانستانی به پاکستان همراه شد. شیعیان پاراچناری که ابتدا سعی داشتند از مهاجرین استقبال کنند با طیف افراط گرای آنها روبرو شدند که به قصد اخراج بومیان پاراچناری آب را به روی آنها بسته و سپس جنگ مسلح را شروع کردند.

در طول این ۴ دهه وضعیت منطقه بارها بحران های شدید را تجربه کرده به گونه ای که ارتباط پاراچنار با دیگر نقاط پاکستان کاملا قطع شده و مردم این منطقه برای سفر به شهرهای دیگر پاکستان مجبور بودند ابتدا وارد افغانستان شوند سپس با سفر به گذرگاههای مرزی دیگر مجددا وارد پاکستان شوند.

از سال ۲۰۱۸ که مناطق قبایلی پاکستان که پاراچنار هم بخشی از آن بود رسما به ایالت خیبرپختونخوا الحاق شد نبردهای مذهبی در منطقه کمتر شد ولی با توطئه دشمنان نزاع بر سر زمین هایی که سند رسمی نداشتند شدت گرفت.

روی کارآمدن طالبان در افغانستان هم به تشدید بحران در پاراچنار دامن زد زیر تروریست های تحریک طالبان پاکستان که اخیرا دولت اسلام آباد آنها را خوراج نامیده توانستند ترددهای خود را تسهیل کنند و ناامنی را در پاکستان افزایش دهند. مردم پاراچنار می گویند تروریست ها در نقاطی حصارهای مرزی را شکافته و وارد خاک پاکستان میشوند و در مقابل دولت اسلام آباد مدعی است ساکنان بومی خود مانع حصارکشی کامل مرزی شده و خواهان تردد آزاد بین دو کشور هستند.

پس از نگاهی اجمالی به تاریخچه بحران در پاراچنار می توان بهتر محاصره ۹۰ روزه این منطقه را که منجر به مرگ دهها کودک بی گناه بر اثر نبود غذا و دارو شده است، شرح داد.

بهانه اصلی بحران فعلی اتفاقات ۲۲ نوامبر(حدود ۴۰ روز قبل) است که طی آن حمله تروریستی به کاروان اسکورت خودروهای پاراچناری ۵۳ کشته برجای گذاشت. ۴۸ ساعت در پی این حادثه تروریستی جوانان پاراچناری به مناطق تکفیری نشین مانند بِگَن حمله کرده و بازارهای آنان را به آتش کشیدند. پس از این اتفاق تکفیری ها با بستن تمام راههای منتهی به پاراچنار سبب بروز بحران در این منطقه شدند.

اینک که شیعیان در بسیاری از شهرهای پاکستان دست به تحصن زده و خواستار شکستن حصر پاراچنار هستند عملکرد دولت ملی و فدرال نیز  قابل بررسی کرد.

حصر پاراچنار توسط تکفیری ها زیر سوال رفتن حاکمیت دولت اسلام آباد نیز هست ولی به نظر می رسد دولت قصد دارد از این وضعیت به سود خود استفاده کند. شرط دولت برای ورود خلع سلاح کامل شیعیان و اهل سنت است. و چشم امید سران نظامی و سیاسی پاکستان نیز به همین موضوع است که ساکنان مناطق مرزی خلع سلاح شوند و امکان هرگونه نزاع بزرگ را از دست بدهند.

از سوی دیگر دولت فدرال که تحت رهبری حزب تحریک انصاف(عمران خان) است نیز حل معضل را مافوق اختیارات و قدرت خود می بیند زیرا به تنهایی توان مقابله با شبه نظامیان را ندارد و چشم امیدش به دولت مرکزی است.

معمولا بحران در مناطق قبایلی توسط شورای ریش سفیدان منطقه یا همان جرگه حل میشود. در حال حاضر چندین جلسه طولانی جرگه برگزار شده و شیعیان پذیرفته اند که سلاحهای سنگین را تحویل دهند ولی سلاح های سبک جهت مقاومت مقابل عناصر تی تی پی باقی بماند. اهل سنت نیز دو نوبت زمان پاسخ و امضا تفاهم نامه را تمدید کرده اند و احتمالا به زودی پای آن را امضا کنند.

هرچند دولت پاکستان و نهادهای امنیتی این کشور تلاش داشتند با بایکوت خبری و خرید زمان برای اعمال فشار بیشتر بر شیعیان پاراچنار آنها را مجبور به خلع سلاح کنند ولی اتفاق بزرگی که رخ داده و نقشه های آنها را بهم ریخت تحصن فراگیر در سراسر پاکستان بود.

حتی حمله پلیس کراچی به جمعیت معترض شیعی و دربرخی موارد شلیک مستقیم گلوله نیز نتوانست باعث خالی شدن میدان شود. از سوی دیگر بسته شدن مسیرهای مواصلاتی در شهرهای بزرگی مثل لاهور، کراچی، کویته و... سبب اعتراض تمام مردم پاکستان و به تبع اعمال فشار بر دولت شده است.

پایان سخن اینکه نه طالبان با حمایت از تی تی پی و نه دولت اسلام آباد با گروکشی امنیت پاراچنار امکان رسیدن به اهدافشان را نخواهند داشت.

 در نقطه مقابل به نتیجه رسیدن مقاومت مردم پاراچنار و تحصن سراسری شیعیان پاکستان یک موفقیت بزرگ برای آنها به حساب می آید به خصوص که حاصل وحدت تمام احزاب و گروههای شیعی است.