این سفر در واقع پاسخی است به سفر تیرماه سال گذشته ژنرال عاصم منیر و هیئت نظامی همراهش به تهران. این در حالی است که از زمان حضور عالی‌ترین مقام نظامی پاکستان در تهران تاکنون، تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی چه در روابط و همکاری‌های سیاسی و امنیتی دوجانبه و چه در سطح منطقه‌ای به وقوع پیوسته است. در سطح روابط دو جانبه، سال گذشته و در چنین روزهایی یک تنش سیاسی-امنیتی قابل ملاحظه میان دو کشور بر سر حملات موشکی متقابل به مواضع تروریست‌ها در خاک یکدیگر بروز پیدا کرد که البته با تدبیر و خویشتن‌داری دو طرف حل شد. علاوه بر این، اتفاقات مهمی نیز در صحنه‌های داخلی دو کشور رخ داد که از جمله می‌توان به شهادت آیت الله رئیسی رئیس جمهور اسلامی ایران و برگزاری انتخابات سراسری در پاکستان و تداوم و افزایش حملات تروریستی در داخل این کشور اشاره کرد. اما در این میان از تحولات و رخدادهای بزرگی که در این مدت در سطح منطقه خاورمیانه رخ داد نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد؛ رخدادهایی که از ظرفیت‌های اثرگذاری برجسته‌ای بر هر دو کشور برخوردار بوده است.

مسئله پاراچنار را از قلم نیندازید!
بر این اساس ملاقات کنونی عالی ترین مقام‌های نظامی دو کشور می‌تواند بر چند محور متمرکز باشد؛
الف)اصلاح و بهبود ترتیبات امنیتی میان دو کشور؛ در جریان سفر سال گذشته ژنرال عاصم منیر به تهران، دو طرف از برنامه‌ریزی‌ها و اولویت‌بندی‌های دوجانبه برای تغییر شرایط مرزهای دو کشور از شرایط امنیتی به موقعیت اقتصادی و ترانزیتی صحبت به میان آوردند. با این حال پس از گذشت حدود یک سال و نیم، نه تنها هیچ بهبودی در وضعیت امنیتی مرزهای دو کشور مشاهده نمی‌شود، بلکه چه بسا اگر خویشتن‌داری و تدبیر دو طرف نبود، این موضوع ظرفیت بحران‌سازی عمیق در روابط دوسویه را داشت. در این شرایط لازم به نظر می رسد دو طرف تدابیر جدیدی را در راستای اصلاح و تقویت ترتیبات امنیتی فعلی به عمل آورند. در حال حاضر دو کشور بر مبنای توافق همکاری‌های امنیتی مشترک
۱۰ سال قبل، تعاملات مثبت و خوبی با یکدیگر دارند، چنان که برمبنای همین توافق‌نامه تاکنون بیش از ۱۰ جلسه تبادلات اطلاعاتی و امنیتی در سطح مقامات عالی نظامی و امنیتی دو طرف برگزار شده است. اما سطح فعالیت‌ها و وقایع تروریستی در مرزها و حتی در داخل هر دو کشور، نشان می دهد ترتیبات مشترک فعلی نیاز به بازنگری و تقویت جدی دارد. هماهنگی هر چه بیشتر در بهره گیری از فناوری‌ها و تجهیزات نظامی مدرن‌تر همچون پهپادها و سیستم‌های نظارتی و کنترلی پیشرفته‌تر شاید یکی از همین راهکارهایی باشد که در ملاقات دوجانبه میان سرلشکر باقری و فرمانده نیروی هوایی پاکستان نیز مدنظر قرار گیرد.
ب)چالش‌های امنیتی مناطق قبایلی و شهر پاراچنار؛ سرلشکر باقری در جریان سفر چند سال قبل خود به پاکستان، بازدید مهمی نیز از مناطق قبایلی پاکستان داشت. این مناطق سال‌هاست به مکانی برای اختفا و فعالیت تروریست‌ها در داخل پاکستان تبدیل شده است. این موضوع از دو جهت می‌تواند برای جمهوری اسلامی حائز اهمیت باشد. نخست به جهت اتصال مناطق قبایلی با استان بلوچستان پاکستان، که می‌تواند زمینه‌ساز تحرک آزادانه تروریست‌ها در این استان و به تبع آن در نواحی مرزی پاکستان و ایران و به مخاطره انداختن هر چه بیشتر امنیت در سیستان و بلوچستان شود.
اما از سوی دیگر و در بُعدی مهم‌تر، اقدامات تروریست‌ها بر علیه شهر شیعه نشین پاراچنار در این منطقه نیز از سوی ایران با دقت و حساسیت دنبال می‌شود. پراچنار و شیعیان آن مدت‌هاست که در محاصره شدید و همه‌جانبه تروریست‌ها قرار دارند و در سال گذشته ده‌ها تن از شیعیان در نتیجه حملات تروریستی و یا به دلیل تبعات محاصره همه‌جانبه به شهادت رسیده‌اند. متأسفانه دولت و ارتش پاکستان تاکنون از حل این مشکل عاجز بوده‌اند، در عین حال که برخی سیاستمداران و نظامیان، پاکستان را به کم کاری و اهمال در قبال شیعیان پاراچنار متهم می‌کنند. بنابراین مسئله پاراچنار و وضعیت دردناک شیعیان این منطقه، می‌تواند موضوعی برای تبادل نظر و همکاری مقامات نظامی دو طرف باشد، به خصوص با توجه به نفوذی که ایران در میان شیعیان دارد و همچنین نقشی که طالبان افغانستان می‌تواند در این زمینه ایفا کند.

همپوشانی منافع منطقه‌ای ایران و پاکستان
ج)ضرورت ارتقای همکاری‌های امنیتی در بستر تحولات جدید منطقه‌ای؛ صرف نظر از معادلات امنیتی دوجانبه ، تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه نیز می‌تواند نیاز به بازنگری در همکاری‌ها و ترتیبات امنیتی مشترک را توجیه کند. این نکته مهمی است که مواضع طرفین در جریان بحران خاورمیانه بسیار به یکدیگر نزدیک بوده است. هر دو کشور قاطعانه از فلسطین حمایت کرده‌اند و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه را به شدیدترین شکل محکوم کرده‌اند. علاوه بر این مواضع دو کشور در قبال بحران سیاسی در سوریه نیز با یکدیگر قرابتی نزدیک داشته است. پاکستان همچون ایران بر حفظ تمامیت سرزمینی سوریه تأکید داشته و در عین حال نسبت به پیامدهای گسترش تروریسم در منطقه هشدار داده است. دولت اسلام آباد در مورد سقوط دولت بشار اسد و حضور تحریرالشام در دمشق کاملاً محتاطانه برخورد کرده است؛ چرا که نسبت تأثیرات این رخداد بر گسترش حضور تروریست‌ها در منطقه و پاکستان نگرانی‌های عمیقی دارد. به نظر می‌رسد نگرانی‌ها و ملاحظات دو کشور در این زمینه اشتراکات و همپوشانی‌های زیادی دارد؛ بنابراین با توجه به این تحولات، ضرورت دارد دو کشور در مورد گسترش همکاری‌های سیاسی و امنیتی در سطحی وسیع‌تر و در منطقه نیز تبادل‌نظر و هماهنگی بیشتری نشان دهند. بازدید سرلشکر باقری از اسلام آباد می‌تواند فرصت خوبی برای این منظور باشد.

خبرنگار: میراحمدرضا مشرف