ائمه معصوم(ع) همۀ فضایل اخلاقی را در حد کمال دارا بودند اما شرایط هر عصر، وجهی از شخصیت شان را آشکارتر میکرد. امام سجاد(ع) با عنوان «زینالعابدین» شناخته شدند، نه از آن رو که دیگر ائمه(ع) در عبادت مقامی پایینتر داشتند، بلکه چون دوران ایشان، نیازمند تجلیِ بندگیِ خالصانه بود. امام کاظم(ع) نیز در عصری که خشونتِ عباسیان اوج گرفته بود، با لقب «کاظم» (فروخوابانندۀ خشم)، الگوی مطلقِ حلم و مدارا شدند. این ویژگی، امروز در جهانی که آستانه تحمل در روابط خانوادگی، اجتماعی و حتی سیاسی به حداقل رسیده نیازمند بازخوانی است.
ماجرای مرد ناسزاگو و پاسخی که تاریخ را متحول کرد
روایت است مردی در مدینه پیوسته به امام کاظم(ع) و امیرالمومنین(ع) توهین میکرد. برخی اصحاب قصد کشتن او را داشتند، اما امام مانع شدند و شخصاً به مزرعه اش رفتند. با مهربانی پرسیدند: «چقدر ضرر کردهای؟» مرد پاسخ داد: «۱۰۰ دینار». امام بلافاصله ۳۰۰ دینار به او دادند و فرمودند: «این سود احتمالیات را هم جبران میکنم». این رفتار نه تنها آن مرد را شرمسار کرد، بلکه او را به یکی از پیروان وفادار امام تبدیل نمود. جالب آنکه این واقعه برخلاف بسیاری از روایات تنها در منابع شیعی نیامده، بلکه مورخان اهل سنت مانند خطیب بغدادی نیز آن را ثبت کرده اند.
وصیتی که جامعه امروز را نجات میدهد
امام کاظم(ع) در وصیتی به فرزندانشان فرمودند: «اگر کسی در گوش راستت حرف ناشایستی زد و سپس در گوش چپت انکار کرد و گفت من چیزی نگفتم، عذرش را بپذیر؛ حتی اگر خودت با گوشت شنیده باشی!»
این فرمان، تنها یک توصیه اخلاقی نیست، بلکه راهبردی عملی برای کاهش تنشهای اجتماعی است. امام(ع) میخواهند بگویند: حتی اگر به گوش خود شنیدی که کسی به تو توهین کرد اما او انکار نمود، بهانۀ او را بپذیر تا جامعه از گرداب کینه رها شود. اگر امروز این وصیت در خانوادهها، فضای مجازی و حتی در رده مسئولان ما اجرا شود، بسیاری از درگیری های بیپایه که گاه به فروپاشی روابط میانجامد خاموش میشود.
پرسش از ما؛ مدعیان پیروی
امروز که برخی شیعیان، گاه بر سر یک شایعه یا سخن نسنجیده، روابط خود را با دیگران قطع میکنند، باید پرسید: آیا عزاداری برای امام کاظم(ع)، بدون پیروی از سیرۀ حِلمی ایشان، ادعایی درست است؟! وقتی در محیط کار یا خانواده، به جای «نشنیده گرفتن» خطاها، به «تمرکز بر اشتباهات دیگران» مشغولیم، چگونه خود را پیرو مکتب کاظم آل محمد(ص) میدانیم؟
امروزِ ما؛ آزمونی سختتر از دیروز
در سالروز شهادت امام کاظم(ع)، در کنار مراسم عزاداری، باید تمرین «حِلم» نماییم.
در خانواده: اگر فرزندتان حرف ناخوشایندی زد، با خشم پاسخ ندهید؛ همانند امام(ع)، ابتدا به ریشه مشکل؛ شاید خستگی یا فشار روحی بپردازید.
در جامعه: اگر کسی به شما توهین کرد، پیش از حمله، به دنبال «علت» این خشونت باشید و با خشونت به آن پاسخ ندهید.
در سیاست: با مخالفان، با رفتار بزرگمنشانه، رفتار کنید تا شرمسار رفتار و گفتارتان شوند.
امام کاظم(ع) ثابت کردند که حِلم، ضعف نیست؛ سلاحی است که دشمن را به دوست تبدیل میکند. در جهان امروز که «خشونت کلامی» به بحرانی جهانی بدل شده، بازخوانی سیرۀ کاظمی همراه با عمل به وصیت ایشان تنها راه نجات فرد و جامعه است.
نظر شما