مواضع منعکس شده از واشنگتن در موضوع مذاکره نشان‌دهنده نوعی سردرگمی در تصمیم‌گیری است، با این حال، تهران بی‌توجه به تهدید و تطمیع صورت گرفته از سوی مقام‌های کاخ‌سفید در حال پیشبرد رویکرد سیاسی عقلانی خود است. در این مسیر بود که در اتفاقی کم‌سابقه، پنجشنبه گذشته تهران میزبان وزیر دفاع عربستان شد. خالد بن سلمان، برادر کوچک‌تر محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در سفری ناگهانی به ایران آمده و نامه پادشاه این کشور را تقدیم رهبر معظم انقلاب کرد. حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در این دیدار اما بر یک نکته مهم انگشت گذاشتند: اعتقاد ما این است که ارتباط میان ایران و عربستان برای هر دو کشور مفید خواهد بود و دو کشور می‌توانند تکمیل‌کننده یکدیگر باشند. ایشان با تأکید بر اینکه گسترش روابط دو کشور دشمنانی دارد، خاطرنشان کردند: باید بر این انگیزه‌های خصمانه فائق آمد و ما در این خصوص آماده هستیم. رهبر معظم انقلاب همچنین با اشاره به برخی پیشرفت‌های ایران گفتند: جمهوری اسلامی آماده است در این عرصه‌ها به عربستان سعودی کمک کند. اینکه برادران در منطقه با هم همکاری داشته باشند و به یکدیگر کمک کنند بسیار بهتر از تکیه به دیگران است.

تردیدهای جدی درخصوص نیات و انگیزه‌های آمریکا
سفر وزیر دفاع عربستان به تهران از جنبه‌های مختلفی دارای اهمیت است، به‌ویژه آنکه روابط میان دو کشور برای چند سال، پس از اتفاقات حمله به سفارت عربستان در تهران تیره و تار بود. از سویی این نخستین حضور یک مقام عالی‌رتبه سعودی در ایران پس از انقلاب اسلامی است.
اما این اتفاق در حالی بود که همزمان وزیرخارجه کشورمان با حضور در مسکو، پیام مکتوب رهبر معظم انقلاب را به ولادیمیر پوتین تسلیم کرد. عراقچی در نشست خبری دیروز با همتای روسی خود، تعداد رفت‌وآمدهای سیاسی میان دو کشور را بسیار مهم خوانده و بیان کرد: روابط ما اکنون در سطح راهبردی قرار دارد. پروژه‌های بسیار مهمی مثل کریدور شمال-جنوب و همچنین انرژی میان ما وجود دارد که در حال پیگیری با سرعت آن‌ها هستیم. وی درباره موضوع هسته‌ای و رایزنی‌های صورت گرفته با طرف روس در این باره هم گفت: درخصوص موضوع هسته‌ای ایران، صحبت بسیار مفصلی داشتیم. دوستان ما در روسیه نقش بسیار مفید و مهمی را در گذشته ایفا کردند و امیدوار هستیم در هر توافق جدید، روسیه به نقش کمک‌کننده خود ادامه دهد. عراقچی در انتها افزود: اگرچه تردیدهای جدی نسبت به نیات و انگیزه‌های طرف آمریکایی داریم، ولی به هر حال ما در مذاکرات رم با جدیت و با اراده کامل شرکت می‌کنیم. ما برای یک راه‌حل صلح‌آمیز برای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران کاملاً آمادگی داریم و اگر اراده مشابه در طرف مقابل وجود داشته باشد و درخواست‌های غیرمنطقی و غیرواقعی نداشته باشد، به نظر من رسیدن به یک توافق، محتمل است.
لاوروف نیز در این دیدار با اشاره به اینکه آمریکا با نابود کردن برجام تأثیرات منفی برجا گذاشت، افزود: روسیه آماده همکاری در این زمینه بوده و از هر توافق‌نامه قانونی که منافع جمهوری اسلامی را دربرداشته باشد حمایت می‌کند. وی همچنین تأکید کرد: مطرح کردن هرگونه مسئله‌ای غیر از موضوع هسته‌ای ایران در مذاکرات غیرقابل قبول است و نباید این موضوعات را به مذاکرات تحمیل کنند.

پژواک صداهای متفاوت از کاخ سفید
اما همزمان با دو تحول شرح داده شده، تهران در دو روز چهارشنبه و پنجشنبه گذشته میزبان مدیرکل آژانس انرژی اتمی هم بود. عراقچی پس از این اتفاق درباره دیدارش با رافائل گروسی نوشت: از آنجایی که عوامل مخرب مختلفی جمع شده‌اند تا مذاکرات کنونی را از مسیر خود منحرف کنند، ما به یک «مدیرکل صلح» نیاز داریم. ما تمایل داریم به مأموریت گروسی برای دور نگه داشتن آژانس از سیاست و سیاسی شدن و حفظ تمرکز بر وظایف فنی‌اش اعتماد کنیم.
افزایش تحرکات دیپلماتیک جمهوری اسلامی در یک هفته اخیر در حالی است که همزمان از کاخ‌سفید صداهای متفاوت درزمینه مذاکره به گوش می‌رسد. در این مسیر، رئیس‌جمهور آمریکا که شامگاه پنجشنبه میزبان «جورجیا ملونی» نخست‌وزیر ایتالیا در کاخ‌سفید بود، پس از این رویداد درخصوص مذاکره با ایران گفت: معتقدم ایران خواهان گفت‌وگو است. در برابر ایرانی‌ها یک فرصت برای ساخت کشوری بزرگ مهیاست. ما تلاش داریم ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد! ترامپ دوباره با مطرح کردن سخنان عوام‌فریبانه گفت: من می‌خواهم ایران را شکوفا ببینم و تصمیم‌گیری در خصوص این مسئله به ایرانی‌ها برمی‌گردد. همزمان وزیر خارجه آمریکا که راهی پاریس شده تأکید کرد اروپایی‌ها باید «خیلی زود» درباره مکانیسم ماشه علیه ایران تصمیم مهمی بگیرند! مارکو روبیو مدعی شد: امیدواریم مذاکرات مثمرثمر باشد و به نتیجه‌ای منجر شود. در واقع این راه‌حل نه تنها اکنون بلکه در آینده نیز باید مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود؛ نه تا ۱۰ سال و با نوعی شرط «غروب» و یا امثالهم!

پیام حضور مقام سعودی در تهران چه بود؟
گفتنی است نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم میان واشنگتن و تهران، شنبه هفته گذشته با مشارکت استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در غرب آسیا و عباس عراقچی، در عمان برگزار شد. در حالی که امروز دور جدید مذاکرات در خاک ایتالیا برنامه‌ریزی شده، تحرکات گسترده و هدفمند طرفین از تلاش برای اثرگذاری بر این روند حکایت دارد. در همین راستا، دکتر علیرضا تقوی‌نیا، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با قدس، همزمانی تحولات اخیر -سفر عراقچی به مسکو، سفر گروسی به تهران و به‌ویژه حضور وزیر دفاع عربستان در ایران - با مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا را معنادار خوانده و گفت: عربستان امروز برخلاف گذشته، به‌جای تهدید، به دنبال مصون‌سازی خود از تبعات احتمالی تحولات آینده در منطقه است . وی تصریح کرد: این سفر در وهله نخست نشان‌دهنده آن است که ریاض، ایران را به عنوان یک قدرت بلامنازع منطقه‌ای به رسمیت شناخته است. سعودی که روزگاری با همراهی برخی محورهای ضدایرانی به دنبال کشاندن جنگ به داخل خاک ایران بود، اکنون به نقطه‌ای رسیده که می‌پذیرد جمهوری اسلامی در سطحی هم‌تراز با ایالات متحده در حال مذاکره و نقش‌آفرینی راهبردی است. این کارشناس مسائل منطقه در ادامه با اشاره به همزمانی این سفر با مذاکرات حساس ایران و آمریکا و نیز تشدید تنش‌ها علیه مقاومت به‌ویژه در یمن و فلسطین، گفت: سعودی‌ها به‌خوبی می‌دانند در صورت شکست مذاکرات، منطقه ممکن است به سمت یک درگیری بزرگ سوق داده شود و در این شرایط، تلاش دارند خود را از خط بحران دور نگه دارند. پیام سفر وزیر دفاع عربستان نیز دقیقاً همین است. اعلام عدم مشارکت در هرگونه اقدام خصمانه احتمالی از سوی آمریکا یا رژیم صهیونیستی علیه ایران. این رویکرد ریاض نشان‌دهنده تغییر رویکرد و پذیرش واقعیت‌های جدید قدرت در منطقه است.
وی در بخش دیگری از گفت‌وگو، با اشاره به سفر عراقچی به روسیه، گفت: از محتوای پیام رهبر معظم انقلاب به پوتین اطلاع دقیقی منتشر نشده، اما رویکرد کلی ایران در تعمیق روابط با روسیه، به‌ویژه در دوران تحریم، مشخص است تهران و مسکو در شرایطی قرار دارند که روابط راهبردی برای هر دو طرف سودمند و ضروری است. تقوی‌نیا افزود: با توجه به اینکه بعید است روسیه در پرونده اوکراین با آمریکا به توافق برسد
– به‌ویژه بر سر باقی ماندن در مناطق اشغالی – احتمال استمرار تحریم‌ها علیه مسکو بالاست. از این رو، همگرایی راهبردی ایران و روسیه نه‌تنها منطقی، بلکه اجتناب‌ناپذیر است.
این کارشناس سیاسی با اشاره به دور تازه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا در ایتالیا، معتقد است: جمهوری اسلامی ایران مایل است مذاکرات به نتیجه مطلوب برسد، اما باید توجه داشت که خواسته‌های ��رف آمریکایی، همچون نابودی توان هسته‌ای و خروج ذخایر غنی‌شده از کشور، هیچ‌گاه قابل تحقق نیست. ایران به هیچ وجه از خط قرمزهایی چون غنی‌سازی عقب‌نشینی نخواهد کرد. تقوی‌نیا اظهار کرد: اگر تیم مذاکره‌کننده کشورمان با هوشمندی گفت‌وگوها را به‌گونه‌ای پیش ببرد که مذاکرات ادامه‌دار و زمانبر شود، این به نفع ایران خواهد بود؛ چرا که فرصت بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماتیک و میدانی بیشتر فراهم می‌شود.

همگرایی، تنها راه مقابله با تحمیل هزینه به منطقه
مصیب نعیمی، دیگر کارشناس مسائل منطقه هم در گفت‌وگو با قدس تحلیل جالب و متفاوتی درباره سفر خالد بن سلمان به تهران ارائه داد. وی معتقد است: تحولات منطقه‌ای همچون زنجیری به هم متصل هستند و در این میان، نگاه‌های جدیدی در کشورهای مختلف شکل گرفته است که بیش از هر چیز به تجربیات تلخ گذشته بازمی‌گردد؛ تجربیاتی که موجب سوءاستفاده قدرت‌های غربی از شرایط منطقه شده و حالا ساختار جدیدی را در پی دارد.این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به اینکه همگرایی کشورهای منطقه به‌ویژه عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران به هیچ وجه به معنای حل تمامی مشکلات منطقه‌ای نیست، گفت: درست است که سفر وزیر دفاع عربستان به تهران نشانه‌ای از تغییر نگاه ریاض به ایران است، اما تهدیدات همچنان باقی است و توسعه‌طلبی رژیم صهیونیستی و سیاست‌های قانون‌گریز آمریکا و برخی کشورهای اروپایی که منافع خود را در هر شرایطی می‌بینند، هنوز ادامه دارد.نعیمی تصریح کرد: کشورهای منطقه پس از تجربه هزینه‌های سنگین و بحران‌های مکرر، به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه برون‌رفت از مشکلات، همگرایی، همکاری و همزیستی مسالمت‌آمیز با یکدیگر به‌خصوص جمهوری اسلامی ایران است. این کارشناس مسائل منطقه در پاسخ به این پرسش که آیا تحرکات دیپلماتیک میان تهران با مسکو و ریاض، به مذاکرات واشنگتن- تهران در ایتالیا مرتبط است، افزود: سفرهای دیپلماتیک اخیر میان تهران، مسکو و ریاض به‌ویژه در همزمانی با مذاکرات هسته‌ای و مأموریت گروسی به ایران نشانگر پیچیدگی‌های خاص منطقه‌ای است. ایران در منطقه‌ای قرار دارد که کشورهایی چون روسیه تأثیر زیادی در تحولات آن دارند، بنابراین برای کشورمان ضروری است که در سطح مشورتی با این کشورها هماهنگی لازم را داشته باشد. وی تصریح کرد: آمریکا در حال حاضر در چندین جبهه فعال است؛ از مسائل اوکراین و چالش‌های اقتصادی با چین گرفته تا سهم‌خواهی از مناطق نفت‌خیز خاورمیانه. این تحرکات دیپلماتیک قطعاً برای ایران در راستای ارزیابی آخرین دیدگاه‌ها و همکاری‌های منطقه‌ای مهم و حیاتی است. جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت استراتژیک خود می‌تواند نقشی مؤثر در حمایت از روسیه و مقابله با تهدیدات مشترک ایفا کند.

خبرنگار: سیدحسین حسینی