کنگرهای که هدف آن، صرفاً بزرگداشت یک مرجع فقید نیست، بلکه تلاش دارد خلأهای علمی موجود در مطالعات حوزوی و تاریخ مرجعیت شیعه را، شناسایی و جبران کند.
در همین زمینه، در آستانه برگزاری کنگره بزرگداشت آیتالله میلانی با دکتر احد فرامرز قراملکی، رئیس بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، گفتوگویی انجام شد که در ادامه میخوانید:
کنگره بزرگداشت آیتالله میلانی چه خلأ علمی یا پژوهشی را در مطالعات حوزوی و تاریخ مرجعیت شیعه دنبال میکند؟
این کنگره بر اساس یک ارزیابی و مطالعه تحلیلی پیشین طراحی شد. ما ابتدا مجموعه بیانات، پیامها و مواضع رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره آیتالله میلانی را بررسی کردیم و از این بیانات برای تعیین سیاستها و اهداف علمی کنگره بهره گرفتیم.
در گام دوم، آثار منتشرشده درباره آیتالله میلانی، همایشهای پیشین از جمله همایش قم (۱۳۹۵) و اسکو (۱۴۰۲)، مستند «حدیث سرو» و نیز میزان ارجاع به دیدگاههای ایشان در دروس خارج حوزههای مشهد و قم بررسی شد.
حاصل این مطالعات نشان داد که تحلیل نظاممند آرای فقهی، اصولی، کلامی و تفسیری آیتالله میلانی، بررسی نقش ایشان در تحول نظام آموزشی حوزه، تبیین کارکردهای اجتماعی و سیاسی مرجعیت و نیز آثار تمدنی و معنوی این مرجع بزرگوار، همچنان با خلأهای جدی پژوهشی روبهروست.
هدف نهایی کنگره، ایجاد تأثیر گفتمانی در فهم مرجعیت شیعه و گفتمان حوزه بر اساس اندیشهها و میراث علمی آیتالله میلانی است.
به نظر شما مهمترین شاخصه علمی آیتالله میلانی که ایشان را از میان مراجع معاصر برجسته میکند، چیست؟
آیتالله میلانی از جمله مراجع برجستهای بودند که در کلام، فقه و اصول، رویکردی برهانی و عقلگرا داشتند.
ایشان نهتنها شاگرد برجسته مرحوم آیتالله محمدحسین اصفهانی بودند، بلکه به دلیل بهرهمندی عمیق از فلسفه، کلام، فقه، اصول، حدیث و تفسیر، بهنوعی رهیافتهای بینرشتهای در علوم اسلامی دستیافته بودند.
خردگرایی، نگاه فلسفی در تحلیل مسائل فقهی و اصولی و تلاش برای پیوند میان برهان، قرآن و عرفان از ویژگیهای برجسته علمی ایشان بود. همین جامعیت موجب شد شخصیتهایی، چون علامه طباطبایی، ایشان را مرجعی دقیق و صاحبنظر بدانند.
اگر فرصت و شرایط بیشتری فراهم میشد، بدون تردید آیتالله میلانی میتوانستند مشهد را به حوزهای باهویت علمی متمایز در جهان تشیع، تبدیل کنند.
کدام بُعد از شخصیت علمی یا اجتماعی آیتالله میلانی کمتر موردتوجه قرار گرفته و این کنگره چه تلاشی برای جبران آن دارد؟
یکی از مهمترین غفلتها، کمرنگ بودن حضور آرای فقهی و اصولی آیتالله میلانی در دروس خارج حوزهها، بهویژه در قم و حتی مشهد است. این در حالی است که جایگاه علمی ایشان مورد اذعان همگان است.
بررسیها نشان داد که یکی از دلایل اصلی این مسئله، منتشرنشدن منقح و روشمند آثار و تقریرات درسی ایشان است. بسیاری از دیدگاهها یا منتشر نشده یا در قالب تقریراتی است که نیازمند بازبینی علمی، مستندسازی و تطبیق با روششناسی خود ایشان است.
در این کنگره تلاش کردهایم با تحلیل آرای فقهی و اصولی، بررسی روششناسی علمی ایشان و واکاوی تأثیرگذاری بر شاگردان برجسته، بهویژه با برگزاری نشستهای تخصصی از جمله نشستی درباره مرحوم آیتالله سید ابراهیم علمدار، بخشی از این خلأ جبران شود.
آیا برگزاری این کنگره میتواند آغازگر یک جریان پژوهشی مستمر درباره شخصیتهای اثرگذار معاصر باشد؟
بیتردید چنین هدفی در دستور کار آستان قدس رضوی و بنیاد پژوهشهای اسلامی قرار دارد. احیای اندیشهها و مدارس علمی خراسان در حوزههای کلام، حدیث، فقه، اصول، فلسفه، عرفان و تفسیر، از برنامههای جدی کوتاهمدت و بلندمدت ماست.
درباره آیتالله میلانی تصمیم گرفته شده است که دبیرخانه کنگره بهصورت دائمی فعال باشد. در یک برنامه دوساله، دروس صوتی باقیمانده از ایشان منقح، مستندسازی و منتشر خواهد شد و همچنین تقریرات شاگردان برجسته ایشان با همکاری مؤسسات علمی منتشر میشود.
پس از این مرحله، برنامهای برای تحلیل انتقادی مبانی فقهی، اصولی و تفسیری آیتالله میلانی نیز پیشبینی شده است تا بهتدریج شاهد شکلگیری یک جریان علمی پایدار باشیم.
در پایان این گفتوگو، مهمترین انتظار شما از ثمرات علمی کنگره آیتالله میلانی چیست؟
کنگره بزرگداشت آیتالله میلانی، فرصتی برای شناسایی و شبکهسازی میان پژوهشگران دقیق و توانمند، از جوانان تا پیشکسوتان است. نگاه ما صرفاً
برگزاری یک رویداد یا بزرگداشت تبلیغی نیست، بلکه احیای اندیشههای علمی، معرفی الگوهای جامع علم و اخلاق و بازگرداندن میراث علمی به متن حوزههای علمیه است.
اگر این میراث از غبار غفلت بیرون آورده شود، میتواند به نشاط علمی، بازتعریف هویت حوزوی و تقویت گفتمان علم دینی یاری رساند و امیدواریم این کنگره گامی مؤثر در این مسیر، باشد.
نظر شما