خود را مسخره نکنید!

توبه در اسلام و معارف اهل بیت علیهم السلام از جایگاه والایی برخوردار است به خصوص در ماه مبارک رمضان که در احادیث و روایات از آن به عنوان ماه توبه یاد شده است. اما توبه آن است که حقیقت پشیمانی در انسان ایجاد شود و الا اگر به زبان توبه کنیم و در عمل مرتکب برخی گناهان شویم گویی خود و خدا را مسحره کرده ایم.در این زمینه امام رضا (ع) می فرماید: سبعة أشیاء من الاستهزاء: من استغفر اللّه بلسانه و لم یندم قلبه فقد استهزأ بنفسه، و من سأل اللّه التوفیق و لم یجتهد فقد استهزأ بنفسه، و من سأل اللّه الجنّة و لم یصبر علی الشدائد فقد استهزأ بنفسه، و من تعوّذ باللّه من النار و لم یترک شهوات الدّنیا فقد استهزأ بنفسه، و من ذکر الموت و لم یستعدّ له فقد استهزأ بنفسه، و من ذکر اللّه و لم یشق إلی لقائه فقد استهزأ بنفسه، و من أصرّ علی المعاصی و طلب العفو من ربّه و لم یتب فقد استهزأ بنفسه؛ هفت چیز بدون هفت چیز دیگر مسخره است: کسی که به زبان استغفار کند و در دل پشیمان نباشد، خود را مسخره کرده، کسی که توفیق از خدا بخواهد و کوشش نکند، خود را مسخره کرده، کسی که بهشت خواهد و بر سختیها صبر ننماید، خود را مسخره کرده، کسی که از آتش به خدا پناه برد و از لذت دنیا دست نکشد،خود را مسخره کرده، کسی که مرگ را یاد کند و آماده آن نشود، خود را مسخره کرده، کسی که خدا را یاد کند و مشتاق دیدار او نباشد، خود را مسخره کرده، کسی که در گناه اصرار ورزد و بدون توبه از خدا طلب عفو و بخشش کند، خود را مسخره کرده است.(۱)

با توبه همه گناهان می ریزد!

امام رضا علیه السلام در باب آثار فردی توبه می فرماید: اَلتَّائِبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَن لا ذَنبَ لَه؛ آن کسی که توبه کند مانند کسی است که بی گناه باشد. (۲)
امام رضا علیه السلام همچنین در بیانی دیگر دراین باره به نقل از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلّم در باب توبه روایت کرده که فرمودند: پناه ببرید از غلبه حزن؛ یعنی چون سختی روی دهد به خدا توبه کنید تا آن را دفع کند. امام رضا(ع) همچنین ضمن تشبیه داستان توبه به برگ درخت می فرماید: داستان استغفار داستان برگ درختی است که حرکت کند و برگها بریزد و کسی که از گناهی استغفار می کند ولی آن را انجام می دهد همانند کسی است که پروردگار خود را مسخره کرده است.(۳)

تا دیر نشده توبه کنید!

امام رضا علیه السلام در بیانی دیگر در باب وظیفه مسلمانان در زمان شداید و سختی ها به نقل از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلّم روایت کرده که فرمودند: کسی که خداوند به او نعمتی عطا فرمود حمد خدا را بجای آورد و کسی روزیش سخت می رسد استغفار به درگاه خدا کند و کسی که چیزی او را غمگین کند « لاحول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» گوید.
باید توجه داشت که توبه هنگام مرگ، ارزشی ندارد، چنانکه ایمان و توبه فرعون هنگام غرق شدن پذیرفته نشد که در آیه ۱۸ سوره نساء به این مطلب تصریح شده است. از این رو آن امام (ع) تأخیر در توبه و درنگ در استغفار را جایز نمی دانند. محمد همدانی می‏گوید، از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم: چرا خدا، فرعون را غرق کرد، با اینکه ایمان آورد و به توحید اعتراف کرد؟
آن حضرت در پاسخ فرمود: لانَّه آمَنَ عند رُؤیَة البَأس، و الایمانُ عِند رؤیَةِ البَأسِ غَیر مَقبُول؛ زیرا فرعون هنگام دیدن عذاب، ایمان آورد. و ایمان در این هنگام پذیرفته نیست.(۴)

با توبه خود را خوشبو کنید!

امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارخویش روایت فرمود که : امیرالمؤ منین علیه السلام فرموده است : تَعَطَّرُوا بِالِاسْتِغْفَارِ لَا تَفْضَحَنَّکُمْ رَوَائِحُ الذُّنُوبِ؛ به وسیله استغفار خود را خوش بو کنید، مبادا بوی بد گناهان شما را رسوا کند.(۵)
امام رضا علیه السلام همچنین ضمن بیان حدیث از مقام والای توبه کنندگان نزد خدا پرده برداشته و به نقل از پدر بزرگوارش روایت فرمود که : رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است : مَثَلُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی کَمَثَلِ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ عِنْدَ اللَّهِ لَأَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی مِنْ مُؤْمِنٍ تَائِبٍ وَ مُؤْمِنَةٍ تَائِبَةٍ ؛ مثل مؤ من نزد خداوند تعالی همانند فرشته مقرب است و مؤمن در پیشگاه خداوند از فرشته مقرب نیز بزرگتر و برتر است و هیچ چیز در نزد خداوند تعالی از مرد و زن با ایمانی که توبه کننده باشند محبوبتر نیست و نیز فرمود: اعْتَرِفُوا بِنِعَمِ اللَّهِ رَبِّکُمْ وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ مِنْ جَمِیعِ ذُنُوبِکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الشَّاکِرِینَ مِنْ عِبَادِهِ ؛به نعمتهای خداوند که پروردگار شماست اعتراف و اقرار کنید و از همه گناهانتان به درگاه خداوند توبه آورید زیرا خداوند بندگان شکرگزار خود را دوست می دارد..(۶)
 

نویسنده: حسینعلی پورافضلی

پانوشتها:
۱. منبع: تحریر المواعظ العددیة صفحه : ۴۷۰
۲. عیون اخبار الرضا ، جلد ۲، صفحه۷۴
۳. بحارالانوار، ج۹۳، ص۲۸۵
۴. بحارالانوار، ج ۶ ص ۲۳
۵. جهاد با نفس ، شیخ حر عاملی قدس سره، حدیث ۷۹۰
۶. جهاد با نفس ، شیخ حر عاملی قدس سره، حدیث ۸۰۷