توجه به رفتار و کردار و دقت در درستی و نادرستی کارها همواره مورد سفارش بزرگان دین بوده است.
رهنمودهای معصومین(ع):
در اهمیت و لزوم این موضوع همین بس که حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید : ای ابوذر انسان جزءمتقین نخواهد بود مگر اینکه هر روز ،خودش را با دقتی بیشتر از شریک مالی اش محاسبه کند و بداند این غذا از کجا آمده است؟این نوشیدنی از چه راهی تهیه شده است؟و این لباس که پوشیده شده چگونه بدست آمده ؟ آیا از مال حلال است یا حرام.(1)
در همین زمینه امام صادق ‏علیه ‏السلام در روایتی ‏به ابن جندب مى‏ فرمایند : « یاابن جندب، حق على کل مسلم یعرفنا ان یعرض عمله فی کل یوم و لیلة على نفسه فیکون محاسب نفسه، فان راى حسنة استزاد منها و ان راى سیئة استغفر منها لئلا یخزى یوم القیامة» ؛ اى پسـر جـنـدب ، بر هر مسلمانى که ما را مى‏شناسد، لازم است که در هر روز و شب، اعمالش را بر خود عرضه بدارد و از نفس خود حساب بکشد ، اگر کار خوبى در آنها یافت ، بر آن بیفزاید و اگر کار زشتى یافت، طلب بخشایش نماید تا در قیامت دچار رسوایى نگردد.(2)
امام کاظم صلوات الله علیه هم درباره اهمیت و جایگاه محاسبه نفس می فرماید :کسی که در هر شبانه روز اعمالش را محاسبه نکند از ما نیست ،پس اگر کار نیکی انجام داده بود از خدا بخواهد که آن را زیاد کند و اگر گناهی انجام داده استغفار کند و ازآن توبه کند.
امام رضا علیه السلام نیز درباره رسیدگی فردی به اعمال و کردار و تأثیر آن در سرنوشت افراد فرموده اند: مَنْ حاسَبَ نَفْسَهُ رَبَحَ وَمَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِر؛ آن کسى که نفسش را محاسبه کند، سود برده است و آن کسى که از محاسبه نفس غافل بماند، زیان دیده است. (3)
سفارشهای علامه طباطبایی:
آیت الله حاج سید محمد حسن مرتضوی لنگرودی نقل کرده اند: علامه طبا طبائی اهل مراقبه بود یک وقت خدمت آن بزرگوار رسیدیم که دستور العملی به ما بدهد فرمود: مراقبه و محاسبه ،این دو حالت را شخص سالک باید از ابتدای سیرو سلوک تا انتها ملتزم باشد، فرمود: آخر شب قبل از خواب اعمالی را که در روز انجام داده اید بررسی کنید هر یک از اعمالتان که خوب بود خدا را برای آن حمد و سپاس گوئید و توفیق انجام بهتر آن را در در روز بعد از خداوند مسألت کنید .اگر خدای ناکرده تقصیر و یا خطایی مرتکب شده بودید ، فوراً توبه کنید و تصمیم بگیرید که دیگر آن را انجام ندهید اگر دیدید خلاف های شما متعدد است تصمیم بگیرید ، فردا آن را کم کنید ،خلاصه فرمود: مراقبه و محاسبه باید همیشه باشد.
حتی در اواخر عمر که نمی توانست درست حرف بزند یکی از رفقا از ایشان خواسته بود توصیه ای بفرمائید باز فرموده بود: مراقبه ،محاسبه!
در لحظات آخر عمر شریف علامه طباطبایى (قدس سره ) یکى از شاگردان خصوصى علامه مى گوید از ایشان پرسیدم چه کنم در نماز به یاد خدا باشم و حضور قلب داشته باشم ؟
براى شنیدن بیانات استاد، گوشم را نزدیک دهانش بردم ، چند بار فرمود: توجه ، مراقبه ، توجه ، مراقبه به یاد خدا باش و خدا را فراموش نکن .(4)

پانوشتها:
1. مکارم الاخلاق فصل 5 باب 4مرحوم
2.محمدباقر مجلسى ، بحارالانوار ، ج‏78 ، ص‏ 279
3.بحار الأنوار، ج 78، ص 352، باب 26، ح 9
4. جرعه هاى حیاتبخش ، ص 351 - 350 به نقل از مجله حوزه ، شماره 55، ص 52