ناتوانی قوانین حمایتی از معلولان
بر اساس برخی آمارهای منتشر شده ازسوی سازمان جهانی جهانگردی و مؤسسههای وابسته به سازمان ملل متحد، تنها در اروپا از بین حدود ۸۰ میلیون نفر ساکن معلول در کشورهای مختلف، بیش از ۵۰ میلیون نفر در سال بین چهار تا هشت نوبت به سفرهای داخلی و خارجی میروند و به لحاظ استفاده از تجهیزات و امکانات ویژه برای مسافرتشان، رقمی بین 30 تا200 درصد بیش از افراد سالم هزینه میکنند که از این محل هرساله رقمی بیش از ۱۳۰ میلیارد یورو برای اقتصاد گردشگری کشورهای اروپایی درآمد کسب میشود.
این در حالی است که در کشور ما دست کم شرایط نیز برای حضور توانجویان و سالمندان فراهم نیست. چنانکه محمد اسماعیل شیخ قرایی، مدیرعامل انجمن فرهنگی، ورزشی و گردشگری معلولان پارس در پاسخ به اینکه کیفیت خدمات گردشگری معلولان را در کشور چگونه میبینید، با طرح پرسشی دیگر میگوید: «شما اصلاً امکاناتی در این زمینه میبینید که از کمیت یا کیفیت آن صحبت شود؟»
اجرای برنامههای پاراتور در ایران
شیخ قرایی که از پیشگامان گردشگری معلولان موسوم به «پاراتور» در کشوراست، ادامه میدهد: من و دیگر اعضای این تشکل غیردولتی بیش از سی سال است که در انجمنهای مرتبط با معلولان فعال هستیم. از این رو به وضوح نبود امکانات بخصوص زیرساختهای گردشگری تخصصی برای این گروه را تجربه کردیم. بنابراین از سال 1391 به اجرای برنامه هایی به نام «پاراتور» پرداختیم که در واقع گردشگری موازی برای گروههای خاص است که طی آن 16 برنامه بازدید و سفر داشتهایم. البته هدف ما از این مسأله شناسایی ابنیه تاریخی و فضاهای گردشگری مناسب سازی شده، ارایه راهکار به دولتمردان برای رفع موانع بناها و اماکن اقامتی و مهمترین نکته تقویت خودشناسی و خودباوری معلولان بوده است.
به قوانین حمایتی از معلولان عمل نمیشود
یکی از آشناترین متولیان امور معلولان را میتوان انجمن حمایت از حقوق معلولان دانست. علیهمت محمودنژاد، رئیس این انجمن که دلتنگیهای بسیاری ازاین بیمهرها دارد نیز میگوید: بنا بر ماده دو قانون جامع حمایت از معلولان، «تمامی وزارتخانهها، سازمانها، مؤسسات و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی» موظفند تا «در طراحی، تولید و احداث ساختمانها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل کنند که امکان دسترسی و بهره مندی برای معلولان همچون افراد عادی فراهم آید.» این در حالی است که در واقع چنین نیست. حال آنکه از اصلی ترین حقوق شهروندی این گروه، حق دسترسی به امکانات مورد نیاز است.
وی تأکید میکند: براساس ماده چهار این قانون، «معلولان میتوانند در استفاده از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی و وسایل حملونقل دولتی (مترو، هواپیما، قطار) از تسهیلات نیمبها بهرهمند شوند» که در عمل چنین حمایتهایی وجود ندارد. نکته دیگر اینکه شرایط مناسب سازی فضاهایی همانند پایانهها وایستگاههای قطار نیز برای تردد معلولان چندان مطلوب نیست.
3 ماه زمان برای تجهیز اقامتگاه یک میهمان
سیمای شهرهای جهان حکایت از اقبال بیشتر به بهبود زندگی معلولان و سالمندان دارد، چنانکه در سال 2014 چین از اتمام مناسب سازی یکصدمین شهر خود بر اساس نیازهای معلولان و سالمندان خبر داد. ناگفته نماند این رویه به طور محسوسی در دیگر نقاط جهان و حتی آفریقا مشهود است.
الهام خادم حسینی، نایب رئیس انجمن صنفی راهنمایان گردشگری تهران
با اشاره به پیشینه فعالیت در این زمینه میگوید: از سال 91 به پیشنهاد آقای شیخ قرایی به این عرصه وارد شدم و با یک اتوبوس از شهرداری که امکانات کافی برای تردد معلولان داشت، تور موزهگردی را آغاز کردیم که برای همه ما تجربه نو و خاصی بود. در حال حاضر نیز برای اجرای برنامههای خود از 60 دستگاه ون و12 دستگاه اتوبوس استاندارد شهرداری که مجهز به بالابر است و تنها در تهران وجود دارد، استفاده میکنیم.
وی با اشاره به کاستی ها وکمبودهای بی شمار این حوزه برای معلولان و سالمندان میافزاید: حتی در هتلهای پنج ستاره کشور نیز شرایط برای اقامت این افراد وجود ندارد. چنانکه اوایل سال جاری شاهد برگزاری کنگرهای با حضور متخصصان بودیم که پروفسور مایکل تورنر از استادان بازنشسته دانشگاه ویرجینیا با وجود معلولیت نیز حضور داشت، اما برای مرتب کردن اتاق مناسب وی سه ماه درگیری داشتیم.
غفلت از نیازهای شهروندی
گفته میشود، امروزه سالمندان و معلولان با 17 میلیون نفر جمعیت، بزرگترین اقلیت جمعیتی ما به شمار میآیند، اما چرا در سیاستها و برنامههای دهها سازمان متولی گردشگری کشور جدی گرفته نشده اند؟
خادم حسینی، از فعالان این حوزه میگوید: سفر گرچه یک نیاز اولیه در جهان شمرده میشود، اما در کشور ما هنوز یک برنامه لوکس برای افراد تلقی میشود. به این دلیل در زندگی آحاد مردم و فرهنگ ایرانی، سفر اولویت آخر برنامههای مرسوم زندگی است. از این رو در برنامه ریزیهای کیفیت بخشی زندگی معلولان نیز همین نگاه وجود داشته است، زیرا ارایه این خدمات هزینه بر است و سازمانها از آن غفلت میکنند. نکته دیگر زحمت اجرای این گونه برنامههاست، چنانکه ما در یک روز بازدید و اجرای پاراتور خود ناگزیر شدیم چهار بار ویلچرهای مسافران را جمع و برپا کنیم.
وی میافزاید: تمام کارشناسان مهندسی و معماری در آموختههای خود با محدودیتهای حرکتی و نیازهای معلولان و سالمندان آشنا میشوند و در برخی کشورهای پیشرفته نیز فعالان این بخش برای اجرای پروژههای کاربردی چندین ساعت با ویلچر تردد میکنند تا تنگناهای این افراد را تجربه کنند، اما در کشور ما زمانی که مهندسان پروژه ای را انجام میدهند، به این گروهها نمیاندیشند و تنها به منافع خود فکر میکنند. این مسأله به زمان ساخت بناها نیز ربطی ندارد، چنانکه ما شاهدیم برخی بناها و اقامتگاهها و حتی فضاهای گردشگری در گذشته بنا شده، اما به تردد معلولان و سالمندان توجه داشته و البته ساختمانها و فضاهایی را داریم که نوبنیاد هستند و با وجود امکانات و تجهیزات، برای مناسب سازی از این قضیه غفلت کرده اند. در حالی که بنابر دستور جلسههای موجود افراد توانجو میتوانند از فضاها و بناهایی که برای آنها مناسب سازی نشده و تردد آنها را محدود میکند، شکایت کنند.
حمایتهای زیرپوستی
اما پرسش اینجاست که معلولان، خود تا چه حد به مسأله گسترش خدمات گردشگری به عنوان یک مطالبه بحق اجتماعی باور داشتهاند؟
خادم حسینی میگوید: آمارهای روشن و واقعی از تعداد معلولان و وضعیت معلولیت آنها وجود ندارد، از این رو انسجام کافی نیز بین این گروهها دیده نمیشود تا بروشنی از خواسته ها و توقعات خود بگویند، زیرا آن قدر مشکلات متعدد دارند که به این نیاز خود چندان توجه نمی کنند.
شیخ قرایی نیز خاطرنشان میکند: در سالهای اخیر اندک توجهی به این گروهها شده که به دلیل حضور و طرح مطالبات معلولان بوده است. چنانکه امسال برای نخستین بار از سوی سازمان موزههای کشور برنامه هایی در روز موزه، برای معلولان برگزار شد.
علیهمت محمد نژاد نیز تأکید میکند: گرچه سعی شده در برنامه ها و مناسبتهای مختلف این کاستی ها به گوش مسؤولان برسد، اما تمام برنامههای این چند سال تنها به واکنشهای رسانه ای ختم شده و فریادمان به جایی نرسیده است.
حرف آخرمان را از زبان خادم حسینی میشنویم که میگوید: معلولان شعاری دارند با این عنوان که «دست مرا نگیر، راه مرا هموار کن» که نشان میدهد این گروه نمی خواهند سربار کسی باشند یا استقلالشان محدود شود، بلکه انتظار دارند نیازهایشان جدی گرفته شود.
نظر شما