به گزارش «قدس آنلاین» به نقل از خبرگزاری مهر، متن سخنان آیت الله رمضانی امام جمعه مرکز اسلامی هامبورگ در پی می آید؛

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله ربّ العالمین و الحمد لله الذی لا مُضادّ له فی مُلکه و لا مُنازِعَ لَهُ فی أمره. الحمدالله الذی لا شریک لَهُ فی خلقه ولا شبیه لَهُ فی عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سیدّنا ونبیّنا محمّد صلّی الله علیه وعلی آله الطاهرین واصحابه المنتجبین.  

عبادالله! أُوصیکم و نفسی بتقوی الله و اتّباع امره و نهیه.  

از منظر قرآن کسانی که صاحب خرد ناب هستند برای خود و دیگران اهل برنامه هستند. و همچنین در تقویت روابط صحیح تلاش جدّی می کنند. لذا همانگونه که در مباحث گذشته در مورد اوصاف  «اولوا الأباب»  مطالبی از قرآن کریم در سوره­ی مبارکه رعد عنوان گردید. در مباحث پیش و رو نیز به­ سایر اوصاف این انسانها پرداخته می­شود. لذا خدای تعالی در تبیین هفتمین وصف، به صفت  «انفاق و بخشش»  آنان اشاره می کند و می فرماید: «وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِیَةً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ أُولئِکَ لَهُمْ عُقْبَی الدَّار؛ و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم، در پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند؛ و با حسنات، سیئات را از میان می‌برند؛ پایان نیک سرای دیگر، از آن آنهاست».[۱]

انفاق، کیفیت و انواع آن

اولوا الالباب کسانی هستند که انفاق از اموال خود را ـ بلکه هر موهبت الهی که به آنها داده شده ـ جزء برنامه های خود قرار می دهند. لذا با انفاق بخشی از اموال خود، گامی مهم در جهت حل مشکلات بندگان خدا برمی­دارند. زیرا حس مسئولیت­پذیری در این افراد، نسبت به کسانی که با مشکلات مالی یا فکری و یا سایر مشکلات مواجه اند بسیار زیاد است. به­همین جهت نکته­ای که از جمله­ی  «مِمَّا رَزَقْناهُمْ»  فهمیده می شود این است که این افراد از مطلق دارایی خود ـ از مال، قدرت، علم و بیان، قلم، آبرو، اعتبار اجتماعی ـ که همه­ی آن را روزی و عنایت خدای تعالی می دانند، به دیگران می بخشند. و هدف آنان از انفاق کردن، این است که همگان از این مواهب الهی برخوردار باشند.

در این آیه­ی شریفه تعبیری با عنوان  «سِرًّا وَ عَلانِیَةً»  وجود دارد که به کیفیت انفاق اشاره دارد. به این بیان که صاحبان خرد ناب در انفاق های خود، همه­ی شرائط را بررسی می کنند، تا به بهترین کیفیت این بخشش و انفاق انجام گیرد. به­همین جهت در برخی از اوقات انفاق را به صورت  «پنهانی»  انجام می­دهند، تا آبرو و حیثیت نیازمند حفظ شود که البته این نوع انفاق خیلی مناسب است؛ و گاهی این کار مقدس را  «آشکارا»  انجام می­دهند، برای این­که گامی مهم در جهت تشویق دیگران به این امر مهم برداشته شود. تا همه­ی کسانی که از اموال قابل توجهی بهره­مند هستند، یاد بگیرند که انسانهای دارنده باید برای حل مشکلات فقرا از مال و روزی که خداوند به آنها عنایت کرده است، در اختیار دیگران قرار دهند. بنابراین فلسفه­ی انفاق برای این است که نیازهای افراد فقیر در جامعه به نوعی بر طرف شود. لذا مسأله­ی دیگری که ذکر آن لازم است، این است که این انفاق انواعی دارد، بدین بیان که گاهی  «واجب»  [۲] و گاهی  «مستحب»  [۳] است.

انفاق مطلوب و آثار آن

بدون تردید مهمترین اثر انفاق بر کسانی که متصف به این صفت هستند، این است که این افراد به رشد معنوی و فکری خواهند رسید. لکن آن­چه که مهم است، این است که در هنگامی که به کسی انفاق می­کنند، رضایت الهی را در نظر بگیرند. و با منت و اذیت کردن کسانی که به آن­ها انفاق کرده­اند، ثواب و پاداش آن­را از بین نبرند. چراکه خدای تعالی در قرآن کریم در خصوص انفاقی که در پس آن آزار و اذیت و منت گذاشتن باشد، می­فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِکُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذی؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخششهای خود را با منت و آزار، باطل نسازید!».[۴] و همچنین این انفاق نباید به نیت و قصد ریا داده شود، زیرا در ادامه­ی همین آیه مزبور آمده است: کَالَّذی یُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً لا یَقْدِرُونَ عَلی‌ شَیْ‌ءٍ مِمَّا کَسَبُوا؛ کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند؛ و به خدا و روز رستاخیز، ایمان نمی‌آورد؛ (کار او) همچون قطعه سنگی است که بر آن، (قشر نازکی از) خاک باشد؛ (و بذرهایی در آن افشانده شود؛) و رگبار باران به آن برسد، (و همه خاکها و بذرها را بشوید)، و آن را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند. آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند».[۵] چراکه چنین انفاقی از این گونه افراد قبول نمی شود. به­همین جهت خدای تعالی در خصوص این افراد فرموده است: «قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً لَنْ یُتَقَبَّلَ مِنْکُمْ إِنَّکُمْ کُنْتُمْ قَوْماً فاسِقین؛ بگو: انفاق کنید؛ خواه از روی میل باشد یا اکراه، هرگز از شما پذیرفته نمی‌شود؛ چرا که شما قوم فاسقی بودید!».[۶] بر این اساس انسان می بایست انفاق را در راه خداوند متعال بدهد: «إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لانُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لاشُکُورا؛ (و می‌گویند:) ما شما را بخاطر خدا اطعام می‌کنیم، و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی‌خواهیم!».[۷]

یکی دیگر از آثار این امر مهم این است که اگر فردی چیزی را در جهت کسب رضایت الهی انفاق کند، خدای تعالی مقدار مالی را که این فرد انفاق کرده را جایگزین کرده و عوض آن را می­دهد: «وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقین؛ و هر چیزی را (در راه او) انفاق کنید، عوض آن را می‌دهد (و جای آن را پر می‌کند)؛ و او بهترین روزی‌دهندگان است!».[۸] و در جای دیگر می فرماید: «و ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُون؛ و آنچه از خوبیها انفاق می‌کنید، (پاداش آن) به طور کامل به شما داده می‌شود؛ و به شما ستم نخواهد شد».[۹] به همین جهت این مسأله جزء برنامه های اصلی شبانه و روز صاحبان خرد ناب است که همواره از آنچه که به آنها روزی داده شده انفاق می کنند. «الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون؛ آنها که اموال خود را، شب و روز، پنهان و آشکار، انفاق می‌کنند، مزدشان نزد پروردگارشان است؛ نه ترسی بر آنهاست، و نه غمگین می‌شوند».[۱۰] چراکه از ویژگی های انسان متقی در قرآن انفاق کردن است: «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُون؛ (پرهیزکاران) کسانی هستند که ... از تمام نعمت ها و مواهبی که به آنان روزی داده‌ایم، انفاق می‌کنند».[۱۱]

یکی دیگر از موضوعاتی که مطلوب بودن انفاق نقش دارد و توجه به آن لازم و ضروری است، دقت در کلمه  «سِرًّا وَ عَلانِیَةً» است. زیرا اسلام فقط به اصل کار توجه نمی کند، بلکه به کیفیت و چگونگی آن نیز توجه دارد. لذا توجه کردن به همه جوانب مسأله­ی انفاق بسیار مهم است. از این رو در قرآن آمده که ما افراد را با بهترین عمل  «أَحْسَنُ عَمَلاً»  [۱۲] نه بیشترین عمل آزمایش می کنیم. پس فردی که انفاق می کند باید شخصیت و حیثیت نیازمند را به طور کامل مورد توجه قرار دهد، و بداند که او از ناحیه­ی خدای تعالی نزد انسان دارا فرستاده شده است «إِنَ‌ الْمِسْکِینَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ؛ نیازمندی که به تو روی آورده فرستاده خداست».[۱۳] لذا اگر به او کمک نکند، فرصت ارزشمندی را برای گرفتن پاداش از دست داده؛ زیرا مشکل این فقیر و نیازمند از طریق دیگری حل خواهد شد، و خداوند روزی او را با واسطه ای دیگر خواهد رساند. امّا آن فرد خود را از بدست آوردن رحمت الهی محروم ساخته است. پس باید این فرصت را مغتنم شمارد و با حل مشکل او برای خود توشه ای کسب نماید.

سخن پایانی

صاحبان خرد ناب  «اولوالالباب»  هیچگاه با انفاق و بخشش خسته و ملول نمی شوند، بلکه با تکرار آن احساس سرور و معنویت به آنها دست می دهد. چراکه دوست دارند که وسیله ای از جانب خدای متعال باشند تا مشکلات بندگان خدا را تا آنجائی که ممکن است حل کنند، و این را توفیقی برای خود می دانند. همچنین تلاش می کنند در کیفیت عمل کم و کاستی نگذارند و این بخشش را با رضایت الهی انجام دهند.