قدس آنلاین-  «قدس» در هفته گذشته طی گزارشی، خبر از ساز و کار تازه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای واسپاری امور مدیریتی نمایشگاه کتاب به بخش خصوصی داده بود. اما در فاصله یک هفته گذشته تا زمان انتشار این گزارش آنچه که تنها می‌شود از آن به «نزاع» میان بخش خصوصی برای کنترل مدیریت اجرایی نمایشگاه و بالتبع منابع مالی تخصیص‌یافته برای آن یاد کرد، کار را به جایی رساند که هیأت‌مدیره بزرگترین تشکل نشر در کشور با صدور اطلاعیه‌ای خطاب به وزارت ارشاد و نیز اتاق اصناف اعلام کرد که در نمایشگاه کتاب تهران در سال آینده شرکت نخواهد داشت و هیچ مسؤولیت مدیریتی نخواهد پذیرفت.

اما ماجرا از چه قرار بود؟ همان‌گونه که پیش از این در گزارش «قدس» نیز منتشر شده بود، در توافق تازه میان معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد و تشکل‌های نشر تصمیم بر این گرفته شد که در دوره آتی نمایشگاه کتاب تهران، مدیریت و برنامه‌ریزی و اجرای نمایشگاه به 2 تشکل اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران (آشنا) واگذار گردد.

همچنین مقرر شد که امور نمایشگاه توسط شورایی مشترک شامل 7 عضو (3 عضو از هر طرف و نفر هفتم مورد توافق 2 طرف) اداره شود که در آن محمود آموزگار (رئیس هیأت‌مدیره)، یحیی دهقانی (عضو هیأت‌مدیره) و سیدعباس حسینی نیک (بازرس قانونی اتحادیه) نمایندگان اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مهدی اسماعیلی‌راد، سیدمحمود حسینی و حسین معینی نمایندگان اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران بودند.

اما این تصمیم زمانی وارد حاشیه شد که جلسه انتخاب نفر هفتم بدون حضور 2 نفر از اعضای اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران شامل سیدعباس حسینی نیک و یحیی دهقانی برگزار گشت و محمدمهدی داوودی‌پور مدیر شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران به عنوان نفر هفتم از این کمیته انتخاب و مهدی اسماعیلی‌راد مدیر عامل اتحادیه ناشران ایران(آشنا) نیز به عنوان معاون اجرایی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران انتخاب و حکم وی نیز بلافاصله از سوی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد صادر شد.

این موضوع اما اعتراض‌هایی را در اتحادیه ناشران در پی داشت؛ تا جایی که حسینی نیک و دهقانی از شورای مشترک برگزاری نمایشگاه کتاب تهران استعفا کردند. در پی این ماجرا، هیأت‌مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز در نامه‌ای انصراف خود را از حضور در شورای مشترک برای برگزاری سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اعلام کرد.

ابعاد حاشیه‌ساز یک انتخاب

در نگاه نخست شاید همان‌گونه که رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اذعان می‌کند؛ مسأله پیش رو فقط یک اختلاف نظر کاری و صنفی است اما نگاهی به گزارش آماری نمایشگاه کتاب می تواند کمک بیشتری به حل گره این ماجرا داشته باشد.

با توجه به این مسأله که تمامی بودجه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران هر ساله از سوی وزارت ارشاد تأمین می‌شود و تشکل‌های برگزارکننده و مجری در بخش‌های مختلف نیز به صورت پیمانکاری حق‌الزحمه خود را برای این مدیریت دریافت می‌کنند، جایگاه مدیریت اجرایی در نمایشگاه کتاب و به تبع آن تصمیم‌گیری برای تخصیص بودجه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود.

بر اساس اطلاعات منتشرشده در گزارش رسمی وزارت ارشاد، کارمزد اتحادیه ناشران تهران به منظور اجرای ثبت نام ناشران و تخیص غرفه و نیز مدیریت بخش ناشران داخلی در نمایشگاه کتاب سال گذشته 218 میلیون تومان بوده است. از سوی دیگر، تشکل‌های نشر نیز برای برگزاری بخش‌های مختلف نمایشگاه در مجموع بیش از یک میلیارد تومان را نصیب اتحادیه ناشران تهران کرده است که البته بخشی از این هزینه صرف برگزاری نمایشگاه شده است. در گزارش رسمی ارشاد رقم هزینه‌کرد اتحادیه ناشران تهران در مجموع بیش از 2 میلیارد و 600 میلیون تومان را به خود اختصاص داده است. همین اعداد و ارقام است که نشان می‌دهد چرا این تشکل در مقابل واگذاری موضوع مدیریت اجرایی نمایشگاه تهران چنین واکنش‌های تندی را از سوی هیأت‌مدیره خود نشان می‌دهد.

در طرف دیگر این ماجرا اتحادیه شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان ایران و اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران است که در تمام ایام طول سال، تنها در زمان برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب می‌توان سراغی از آنها و سهم‌خواهیشان گرفت. این 2 تشکل بویژه اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران ایران به اذعان پایگاه اینترنتی خود، جدای از تهیه و توزیع مواد اولیه تولید کتاب از جمله زینگ و کاغذ بین شرکت‌های تعاونی عضو و سایر ناشران سراسر کشور که البته گزارشی از کم و کیف آن وجود رسانه‌ای ندارد، برگزاری نمایشگاه کتاب در داخل و خارج از کشور را وظیفه و فعالیت اصلی خود معرفی کرده است که البته در بخش داخلی همواره با بودجه دولتی در ایام نمایشگاه کتاب، خود را به نمایش کشیده و در بخش خارجی نیز کارنامه روشنی در این زمینه وجود ندارد.

الگوهای ایرانی و جهانی برگزاری نمایشگاه

با شرحی که روایت شد، برگزاری فعلی نمایشگاه کتاب و واسپاری امور آن به بخش خصوصی که با نیت اعتماد به این بخش برای هزینه‌کرد بودجه دولتی سالانة تخصیص‌یافته برای این منظور انجام می‌شود، یکی از مهم‌ترین محل درآمدهای تشکل‌های نشر به شمار رفته و به جای ایجاد بستری برای رونق صنعت نشر به عنوان حرفه و پیشرفت آن بر مبنای قاعده و قواعد تجارت در بخش خصوصی، فقط محلی برای نزاع به‌منظور برخورداری بیشتر از این مواهب است. در نمونه‌های موفق برای این مهم در دنیا شرکت‌های تخصصی بخش خصوصی، بدون بهره‌مندی از مواهب دولتی و با تکیه بر توان اقتصادی بخش خصوصی به چنین رویدادهایی دست زده‌اند. آیا در چنین وضعیتی بهتر نیست یا دولت به تنهایی برگزارکننده نمایشگاه کتاب باشد و یا بخش خصوصی بدون اتکا به دولت وزن و نیروی خود برای به‌راه‌انداختن چنین رویدادهایی بسنجد؟ آیا بهتر نیست بستر نشر کشور به جای چنین نزاع‌هایی که بیشتر کارکرد زرد ژورنالیستی دارد، به سمت محک‌زدن و سنجیدن عیار خود در رویدادهای جدی و تأثیرگذار، آن هم بدون اتکا به دولت برود؟