به گزارش قدس انلاین، قلعه کنگلو شاهکاری از دوران ساسانی با قرار گیری در یک استتار طبیعی و موقعیت سوق الجیشی در طول تاریخ از دستبرد ، تجاوز ، تخریب مغولان و حمله اعراب درامان مانده است .

 این بنا از یک هسته مرکزی و دو بازو تشکیل شده است وهمچون عقابی با بال های خودنمایی می کند.  

کنگِلو در زبان محلی مازندرانی به «کنگِلی» هم معروف است که در زبان مازندرانی به زنبور گفته می شود. 

شاید به دلیل اینکه کندوی زنبور عسل همیشه یادآور و الهام بخش دژ و قلعه هست و قلعه کنگلو هم تشبیه به آن شده است.

از این دژ سازه هایی با پلان چهار گوش و بقایای اندودکاری با کاوش باستان شناسی بیرون آمد که نشان می دهد برای ذخیره آب و مایعات ایجاد شده اند.

معماری قلعه کنگلو مربوط به دوره ساسانی و مصالح بکار رفته درآن از جنس سنگ و گچ نیم کوب است.

اندود گچ با خاکی که دارای اکسید آهن  است نمای سرخ فام دژ کنگلو را سبب شده که البته در دهه اخیر شاید به دلایل تغییرات آب و هوایی و دخل و تصرف انسانی در طبیعت و اقلیم منطقه، کمی این سرخی کاسته و دگرگون شده است.

این قلعه در استتار طبیعی بالای دره باستانی آرم و در شکاف بخشی از رشته کوههای البرز در سوادکوه قرار دارد و همین یکی از دلایلی بوده که از دستبرد و تجاوز بیگانگان و غارتگران در امان مانده است. 

در محوطه پیرامون قلعه،گورهایی رو به قلعه یا قله «خرونرو» مورد کاوش قرار گرفته که متعلق به  اعصار آهن و دوره ساسانی هستند.

از مهمترین کشفیات این محوطه نگین انگشتری است که واژه فرحی به معنی خوشبختی و شادکامی بر روی آن به وضوح قابل رویت است . 

قلعه کنگلو در جنوب رشته کوه «خِرو نِرو» با ارتفاع ۳۶۲۰ متر قرار دارد. بومیان «خِرو نِرو» را چِکِل به معنی چکاد کوه و صخره دست نیافتنی می نامند و به باور ایشان، چِکِل آنقدر بلند است  که خورشید هر روز برای طلوع از زیر آن بالا آمده و در هنگام غروب از یال غربی چِکِل پایین می رود.
این رشته کوه حد شرقی استان مازندران با استان سمنان و شرقی ترین بخش سوادکوه است .

نکته جالب توجه این که خط رأس قلعه کنگلو دقیقا با وسط رشته کوه خِرو نِرو تنظیم شده و پلان و فرم خاص این دژ، گمانه هایی مبنی بر کاربرد نجومی دژ کنگلو و چِکِل را تقویت می کند که نیازمند بررسی های اخترشناسان و محققین این بخش هست.

با توجه به شواهد موجود و ساختار معماری این بنا می تواند نیایشگاه ، بنای یادمانی ، کوشک سلطنتی ، تفرجگاه و ... باشد .

با توجه به وجود ساختار باقی مانده از سازه های ذخیره آب به طور حتم این قلعه در گذشته محل زندگی بوده است .

همچنین واژه «لی یا لو» در زبان مازندرانی به معنی غار یا اِشکفت است  مانند اسامی غارهای پلنگِ لی، دیوِلی، بِزِلی و.. که در صفحات البرز دیده می شوند.