کاهش روزافزون قدرت خرید خانوارها در سایه تورم لجام گسیخته، از دو دهه پیش تاکنون نسبت مالکان و مستأجران را معکوس کرده  و در حال حاضر یک سوم خانوارهای ایرانی مستأجرند.

بر اساس نتایج این سرشماری «در سال ۹۰ حدود ۶/ ۲۶ درصد از ایرانیان در محل سکونت استیجاری ساکن بودند که در سال۹۵ با حدود ۴ درصد افزایش به ۸/ ۳۰ درصد رسیده است». در همین حال، نسبت خانوارهای مالک که در سال ۹۲ (شروع دولت تدبیر و امید) ۷/۶۲ درصد اعلام شده بود، در سال ۹۵ حدود ۲ درصد کاهش داشته است.

در خصوص افزایش آمار مستأجران در پنج سال گذشته اما تحلیل‌های متفاوت و متناقضی وجود دارد؛ از یک سو گفته می‌شود، این افزایش در نتیجه سوداگری‌های حاصل از لوکس سازی در اوایل دهه ۹۰ حاصل شده و به عبارتی این ویژه‌سازی‌ها نقشی در تأمین نیاز مصرفی خانوارها نداشته است.

از دیگر سو، این تحلیل مطرح است که با آمدن دولت یازدهم و باب شدن تعابیری از قبیل اقتصاد برانداز، عوام‌فریبانه، فاجعه‌آمیز، افتضاح و... در توصیف طرح مسکن مهر که نامش بر پیشانی دولت نهم و دهم نقش بسته، تأمین مسکن نیازمندان و محرومان به فراموشی سپرده شده و این در حالی است که از اجرای طرح مسکن اجتماعی که بنا بود از سوی دولت فعلی جایگزین مسکن مهر شود، هنوز خبری نیست و اتمام مسکن مهر زمان شروع مسکن اجتماعی اعلام شده است.

در حالی که بسیاری از تحلیلگران بی‌مهری دولت یازدهم به مسکن مهر را عاملی برای دور شدن روزافزون اقشار کم درآمد و آسیب‌پذیر از مسکن ملکی می‌دانند و این اقشار بیش از ۳۰ درصد ودر کلانشهرها بالای ۵۰ درصد درآمد ماهانه خود را صرف پرداخت اجاره بها می‌کنند، روز گذشته قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در مسکن مهر در نشستی خبری، تأمین مسکن برای نیازمندان و به گفته وی کارگران را اولویت مهم دولت متبوعش و هر دولتی دانست.

طرح خیرخواهانه

احمد اصغری مهرآبادی در پاسخ به خبرنگار ما که پرسید، با توجه به رشد آمار مستأجران در پنج سال گذشته، دستاورد دولت یازدهم برای خانه‌دار شدن اقشار محروم چه بوده و دولت در پایان عمر خود برای این گروه چه پاسخی دارد؛ گفت: پاسخ دقیق به این سؤال را باید در سیاست‌های کلی دولت، وزارت راه و شهرسازی و معاونت ساختمان جست وجو کرد، اما در حوزه مسکن مهر عملکرد ما با دولت قبل، قابل مقایسه نیست و اگر مشکلات مالی نبود این طرح در سال ۹۴ به اتمام می‌رسید. وی مسکن مهر را «تمام شده» دانست و ادامه داد: متأسفانه حرفه‌ای نبودن تعاونی‌ها و بروز اختلافات در بین اعضای تعاونی‌ها هم در طولانی شدن پروژه مسکن مهر نقش داشت، حال آنکه برای ساخت مسکن مهر طرحی با یک سال و نیم زمان، پیش‌بینی شده بود.

مهرآبادی، مسکن مهر را طرحی خیرخواهانه دانست که بیش از هر طرحی جانب افراد کم درآمد را می‌گرفت و دولت یازدهم تلاش کرد با تسهیل شرایط این پروژه را به اتمام برساند اما بالای ۱۰۰ هزار واحد به دلیل وجود مشکلات متعدد زیربنایی و روبنایی فاقد متقاضی هستند. قائم مقام وزیر راه و شهرسازی افزود: مسکن مهر امروز پیشرفتی ۳/۹۶ درصدی دارد که سهم دولت یازدهم در واحدهای تحویلی ۸۵۰ هزار واحد و سهم دولت قبل ۶۹۰ هزار واحد بوده است.

وی خاطرنشان کرد: مسکن مهر در بیشتر استان‌ها رو به اتمام است و هفته آینده در زنجان جشن اختتامیه این طرح برگزار می‌شود اما جنبه انتخاباتی ندارد!

مهرآبادی البته  به وجود ۲ میلیون و ۶۴ هزار واحد دارای متقاضی و مدعی اشاره و اضافه کرد: ۱۲۶ هزار واحد در مرحله سفتکاری و نازک‌کاری هستند و با تلاش دولت تا پایان سال جاری تمام پروژه‌ها و از جمله پردیس به پایان می‌رسد.

وی در پاسخ به پرسش خبرنگاری به تأمین ۸۳ درصدی (۳۹ هزار و ۶۵۷ میلیارد تومان) تسهیلات مسکن مهر در دولت قبل اشاره و در خصوص میزان آورده متقاضیان تاکنون اظهار بی‌اطلاعی کرد.

به گفته وی، مسکن مهر به لحاظ سازه‌ای مشکلی ندارد و تحت نظارت ساخته شده اما از آنجایی که قیمت نهایی هر متر مربع به طور متوسط ۳۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان است، کیفیت این خانه‌ها هم متفاوت است.

یک قرن انتظار برای خانه دار شدن

دفاع قائم مقام وزارت راه و شهرسازی از عملکرد این وزارتخانه در قبال خانه دار کردن اقشار محروم در شرایطی است که زمینه طول دوره انتظار دهک‌های مختلف جامعه برای خانه دار شدن شکاف عمیقی وجود دارد و به گفته معاون مدیرکل برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت راه‌و شهرسازی این دوره برای محرومان تا یک قرن تخمین زده شده است.

بهروز ملکی در اظهارنظری گفته است: اگر معیار یک واحد مسکونی را خانه‌ای با متوسط قیمت ٢٠٠‌میلیون تومان در نظر بگیریم و میزان درآمد افراد را (مجموع درآمدهای خالص و ناخالص) محاسبه کنیم، طول انتظار دهک دهم یعنی پردرآمدترین خانوار ایرانی برای خانه‌دار شدن پنج ‌سال و دهک یک یعنی قشر ضعیف ٧٤‌سال است؛ اما اگر میزان درآمد افراد را فقط مزد ماهانه در نظر بگیریم طول انتظار خانه‌دار شدن قشر ضعیف به بالای ١٠٠‌سال می‌رسد.