به گزارش قدس آنلاین، تابستان سال ۸۹ اوج بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه در پی افزایش تبخیر و بالا رفتن میزان غلظت نمک بود سالی که برای اولین بار دریاچه تغییر رنگ داد و از همان سال با سرخ شدن این تالاب اظهارنظرهای مختلفی شکل گرفت و به‌سرعت در رسانه‌ها منتشر شد.

هرچند کارشناسان محیط‌زیست بلافاصله با بررسی‌های دقیق اعلام کردند این تغییر رنگ در پی تولید رنگ‌دانه‌های قرمزرنگ جلبک‌ها و باکتری‌های شور پسند است اما اعلام نظرهایی مبنی بر «کشند قرمز» و مواد سمی ناشی از فاضلاب‌های ریخته شده به دریاچه موجی از نگرانی‌ها را ایجاد کرد.

نکته قابل‌تأمل اینکه بر اساس اعلام مسئولان ستاد احیای دریاچه ارومیه در حال حاضر دریاچه دوران تثبیت را طی کرده و مراحل احیای آن آغاز شده است اما این ادعا نوک حملات منتقدان را بیش از پیش به‌سوی این ستاد نشانه گرفته است.

برخی از صاحب‌نظران اعتقاد دارند سرخ شدن دریاچه ارومیه گویای کاهش آب و افزایش شوری است و اگر دوران تثبیت تمام و دوران احیا آغاز شده چرا دریاچه ارومیه قرمزرنگ‌تر از هر سال است؟

سرخ شدن دریاچه ارومیه پدیده‌ای کاملاً طبیعی است

مجری و دبیر کارگروه ملی طرح نجات دریاچه ارومیه در پاسخ به این سؤال منتقدان می‌گوید: تغییر رنگ دریاچه ارومیه همه‌ساله در تابستان به دلیل افزایش تبخیر و بالا رفتن میزان غلظت نمک روی می‌دهد و پدیده‌ای کاملاً طبیعی است.

عیسی کلانتری با بیان اینکه وضعیت دریاچه ارومیه همچنان بحرانی است می‌افزاید: اینکه اعلام می‌شود دریاچه ارومیه در دوره تثبیت قرار دارد حرف درستی است چرا که امسال در مقایسه با سال‌های گذشته که هر سال ۴۰ سانتیمتر آب آن کاهش می‌یافت وضعیت تثبیت شده است.

وی با اشاره به اینکه تغییر رنگ دریاچه ارومیه به قرمز یک پدیده طبیعی و زیست‌محیطی ناشی از افزایش غلظت نمک است ادامه می‌دهد: هم‌اکنون اقدامات احیای دریاچه ارومیه ادامه دارد و اگر این روند با موفقیت طی شود دیگر در سال‌های آتی با احیای دریاچه ارومیه شاهد تغییر رنگ دریاچه نخواهیم بود.

این تناقض‌گویی و حرف و حدیث‌های هرساله موجب شد موسسه تحقیقات علوم شیلاتی و مرکز تحقیقات آرتمیای کشور سال گذشته نتایج تحقیقات علمی خود را حول تغییر رنگ دریاچه ارومیه منتشر کند اما ماجرا به اینجا ختم نشد و امسال نیز با سرخ شدن دریاچه ارومیه دوباره همان حرف‌وحدیث‌ها قوت گرفت.

باکتری‌های شور پسند عامل اصلی سرخ شدن دریاچه ارومیه هستند

بر اساس اعلام گروه کارشناسی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی، رنگ قرمز مایل به صورتی تا زرشکی آب دریاچه ارومیه به سبب باکتری‌های شور پسند پروکاریوت ایجاد شده است.

نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد: رنگ آب در همه دریاچه‌ها و منابع آبی بزرگ و عمیق تحت تأثیر رنگ مواد محلول یا جوامع میکروارگانیسم‌های موجود در آن‌ها متغیر است. تغییر شرایط اقلیمی و اکولوژیکی در دریاچه ارومیه باعث ایجاد تغییر در جمع‌ میکروارگانیسم‌های آن شده است و این امر به‌نوبه خود تغییر رنگ آب این دریاچه را در پی دارد.

به گفته این مرکز، دریاچه ارومیه دریاچه‌ای بسته با شوری بالاتر از اشباع است که در شرایط دمایی بالا در وضعیت فعلی و کمبود اکسیژن، باکتری‌هایی نمک دوست از جنس‌های هالوباکتریوم و هولوکوکوس و آرکوباکترها به‌شدت تکثیر پیدا کرده، به‌طوری‌که تراکم آن‌ها در این شرایط به حدود ۱۰۳ تا ۱۰۵ عدد در میلی‌لیتر آب دریا رسیده است.

بر اساس اعلام گروه کارشناسی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی، رنگ قرمز مایل به صورتی تا زرشکی آب دریاچه ارومیه به سبب باکتری‌های شورپسند پروکاریوت ایجاد شده است

این باکتری‌ها پروکاریوت هستند که رنگیزه های داخل سلول آن‌ها به‌صورت پراکنده در سیتوپلاسم و بدون غشاء محافظ قرارگرفته است، بنابراین به‌راحتی نور خورشید را جذب و آن را منعکس می‌کنند که این امر باعث ایجاد رنگ قرمز مایل به صورتی تا زرشکی آب دریاچه ارومیه می‌شود.

در کنار اعلام نتایج این تحقیقات علمی همان سال یعنی سال ۹۵ سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا (ناسا) نیز با انتشار تصویر جدیدی از دریاچه ارومیه نسبت به تغییر رنگ دریاچه ارومیه واکنش نشان داد.

ناسا در توضیح دلیل این تغییر رنگ از سبز به قرمز اعلام کرده است: همانند دریاچه آرال (ازبکستان) دریاچه شور ارومیه در ایران نیز در طی دهه‌های گذشته رو به تحلیل رفته است. هر چه این دریاچه کوچک‌تر شود، شوری آب آن نیز بیشتر خواهد شد و هر چه شورتر شود بر اثر فعالیت موجودات میکروسکوپی داخل آن، رنگ این دریاچه به‌طور متناوب به رنگ‌های قرمز و نارنجی تغییر می‌یابد.

غلظت نمک دریاچه ارومیه به فوق اشباع رسید

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی نیز معتقد است سرخ‌رنگ شدن دریاچه ارومیه حالتی کاملاً طبیعی است و نتیجه فعل و انفعالات تالاب در پی گرم شدن شدید هوا، افزایش تبخیر و غلظت نمک موجود است.

پرویز آراسته با بیان اینکه دریاچه ارومیه وضعیت طبیعی ندارد و در حال سپری کردن روزهای بحرانی است می‌گوید: هرسال با فرارسیدن فصل تابستان در پی بالا رفتن میزان تبخیر و غلطت نمک دریاچه ارومیه اکسیژن آب کاهش‌یافته و جلبک‌های زنده این تالاب بین‌المللی برای ادامه حیات رنگیزه های قرمزرنگ تولید کرده و در نتیجه شاهد سرخ شدن دریاچه ارومیه می‌شویم.

وی می‌افزاید: در سال‌های اخیر بررسی و تحقیقات علمی زیادی در خصوص قرمزرنگ شدن دریاچه ارومیه انجام‌شده و نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد جلبک شورپسند به نام «دونالیلا سالینا» که بومی دریاچه است در شرایط نرمال که شوری دریاچه به میزان ۱۵۰ گرم در لیتر بوده و اکسیژن کافی وجود دارد رنگیزه سبز رنگ تولید می‌کند اما با افزایش تبخیر و بالا رفتن میزان نمک، اکسیژن آب کاهش داشته و این جلبک برای ادامه حیات و مقاومت در برابر شوری بیش‌ازحد رنگیزه قرمز رنگ تولید می‌کند.

قرمز رنگ بودن دریاچه ارومیه برای مردم و شناگران مضر نیست

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی با تأکید بر اینکه سرخ رنگ شدن دریاچه ارومیه برای مردم و شناگران هیچ ضرری ندارد اما می‌گوید: در پی بالا رفتن غلظت بیش‌ازحد نمک بهتر است افراد مسن و افرادی که فشارخون بالا و نیز بیماران قلبی از شنا و یا حضور زیاد در آب دریاچه ارومیه خودداری کنند.

آراسته با رد تمامی شایعات در خصوص تغییر رنگ دریاچه ارومیه ادامه می‌دهد: با رخ دادن پدیده قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه بازار شایعاتی چون ورود فاضلاب‌ها، مواد مضر و اینکه «کشند قرمز» موجب این پدیده شده نیز گرم می‌شود که محیط‌زیست استان تمام این شایعات را رد کرده و عنوان می‌کند این تغییرات کاملاً طبیعی و زیست‌محیطی است.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر هیچ فاضلابی به دریاچه ارومیه سرازیر نمی‌شود می‌افزاید: بر اساس مصوبه ستاد احیای دریاچه ارومیه و با نظارت کامل محیط‌زیست استان هم‌اکنون پساب‌های تصفیه‌شده از تصفیه‌خانه‌های استان در راستای احیای دریاچه وارد این تالاب می‌شود که در این خصوص نیز کارشناسان محیط‌زیست نظارت کامل دارند.

آراسته در پاسخ به اینکه هم‌اکنون دریاچه ارومیه در چه وضعیتی قرار دارد؟ تأکید کرد: بر اساس آخرین بررسی‌های صورت گرفته در ۹ تیرماه سال جاری سطح تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۷۲ بوده و هر سال با گرم شدن هوا تبخیر آب نیز افزایش می‌یابد اما در سال‌های اخیر با اقدامات ستاد احیای شاهد تثبیت وضعیت دریاچه ارومیه هستیم.

تکثیر جلبک و باکتری‌های دریاچه ارومیه عامل سرخ رنگ شدن هستند

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی‌پروری دانشگاه ارومیه نگاهی تحقیقی و علمی به پدیده قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه دارد و می‌گوید: در سال‌های اخیر با قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه شاهد اظهارنظرهای متفاوت و گاه بی‌پایه و اساس در خصوص این پدیده کاملاً طبیعی هستیم.

دکتر ناصر آق می‌افزاید: قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه پدیده‌ای کاملاً طبیعی و زیست‌محیطی است و نمونه مشابه آن در سایر دریاچه‌های شور دنیا نیز رخ‌داده و جای هیچ نگرانی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه جلبک و باکتری‌های موجود دریاچه ارومیه در کنار آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه عوامل اصلی قرمزرنگ شدن این تالاب به شمار می‌روند ادامه می‌دهد: در دریاچه ارومیه جلبک تک‌سلولی دونالیلا سالینا و انواع باکتری‌های هالوفیل شورپسند وجود دارند که با تغییر شرایط دریاچه در فصل تابستان اقدام به تولید رنگیزه های قرمز رنگ می‌کنند.

رئیس انجمن آبزی پروی کشور درعین‌حال می‌افزاید: این جلبک و باکتری‌های دریاچه ارومیه که در آب‌های شور تمامی دریاچه‌های دنیا وجود دارند هم‌زمان با گرم شدن هوا، افزایش تبخیر و شوری آب واکنش نشان داده و برای مقاومت با شرایط موجود رنگیزه های قرمز رنگ تولید می‌کنند که همین امر موجب قرمز رنگ شدن آب دریاچه ارومیه می‌شود.

سرخ رنگ شدن دریاچه ارومیه پدیده‌ای طبیعی و زیست‌محیطی است

دکتر آق می‌گوید: از نظر علمی در خصوص این فعل‌وانفعالات و تغییر رنگ دریاچه ارومیه می‌توان گفت زمانی که شاهد ورود آب‌های شیرین به دریاچه ارومیه هستیم با ورود این آب‌ها مواد مغذی رودخانه نیز وارد دریاچه می‌شود که در این راستا جلبک و باکتری‌های با تغذیه این مواد مغذی شروع به تکثیر می‌کنند اما در این شرایط رنگیزه های تولیدی آن سبز رنگ است.

قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه پدیده‌ای کاملاً طبیعی و زیست محیطی است و نمونه مشابه آن در سایر دریاچه‌های شور دنیا نیز رخ داده و جای هیچ نگرانی وجود نداردوی افزاید: اما با قطع میزان آب‌های ورودی فرارسیدن تابستان، افزایش دمای هوا و بالا رفتن میزان شوری آب و رسیدن آن به حالت فوق اشباع این باکتری و جلبک‌ها برای مقاومت و ادامه حیات رنگدانه های کاروتنوئیدی قرمز رنگ به نام بتا کاروتن و باکتریورودوپسین و همچنین مایکوسپورین تولید می‌کنند که در نتیجه رنگ دریاچه ارومیه نیز قرمز رنگ می‌شود.

رئیس پژوهشکده آرتمیا و آبزی پروری دانشگاه ارومیه با تاکید بر اینکه این امر کاملاً پدیده طبیعی و زیست محیطی است و جای هیچ نگرانی وجود ندارد می‌گوید: قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه هیچ ضرری برای مردم و شناگران ندارد اما این فعل و انفعالات موجب افزایش میزان تبخیر آب و کاهش سطح تراز دریاچه می‌شود که امیدواریم با احیای مجدد هر سال شاهد این تغییرات نباشیم.

دکتر آق در پاسخ به این سؤال که آرتمیا ارومیانا چه میزان در تغییر رنگ دریاچه ارومیه مؤثر است پاسخ می‌دهد: آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه نیز قرمز رنگ است در کنار باکتری و جلبک‌های شورپسند.

دریاچه ارومیه و استقبال بی‌نظیر گردشگران تابستانه

در کنار تمام حرف‌وحدیث‌های علمی و غیرعلمی در خصوص پدیده سرخ رنگ شدن دریاچه ارومیه این تغییرات زیست‌محیطی یکی از عوامل استقبال بی‌نظیر گردشگران تابستانه به شمار می‌رود، با فرارسیدن فصل تابستان موج جدیدی از مسافران برای بازدید از دریاچه آغازشده است.

مجتبی رحمانی که به همراه خانواده‌اش از تهران به ارومیه سفر کرده است در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: دریاچه ارومیه یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری است و دیدن این تالاب که عنوان دومین دریاچه شور دنیا را یدک می‌کشد در کنار تغییر رنگ آن از مهم‌ترین دلایل سفر ما هست.

وی با بیان اینکه قرمز رنگ شدن دریاچه ارومیه برای فرزندانش خیلی جالب و دیدنی بوده است، می‌افزاید: بی‌توجه به اینکه چه عواملی موجب تغییر رنگ این دریاچه شده دیدن آن از نزدیک برای من و فرزندانم بسیار جالب بود و دوست داشتیم از نزدیک این جاذبه را تماشا کنیم.

سالیان متمادی است دریاچه ارومیه همچنان یکی از جاذبه‌های بی نظیر برای گردشگران به خصوص مسافران تابستانه است

رحمانی با ابراز ناراحتی از شرایط بحرانی به وجود آمده برای دریاچه ارومیه ادامه می‌دهد: در خصوص مزایای بی‌شمار گردشگری، خاصیت درمانی و زیست‌محیطی دریاچه ارومیه سخن‌های زیادی شنیده بودیم که در مدت دو روز حضورمان بخشی از آن را به عینه دیدم امیدواریم این دریاچه روزهای بهبود را به‌سرعت طی کند.

صبا خلیلی از البرز و خانواده صادقی از اصفهان از دیگر مسافران تابستانه این روزهای دریاچه ارومیه هستند مسافرانی که حین صحبت از دلایل حضورشان و نیز تماشای نزدیک دریاچه و پدیده قرمز رنگ بودن آن شور و شعف خاصی در چهره‌شان نمایان است.

اما حال‌وروز گردشگری و مسافران تابستانه این روزهای ارومیه همانند نگین فیروزه‌ای‌رنگش خوب نیست و روزهای بحرانی را سپری می‌کند.

دریاچه ارومیه همچنان یکی از جاذبه‌های گردشگری ارومیه به شمار می‌رود

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی در خصوص استقبال مسافران نوروزی از دریاچه ارومیه به خبرنگار مهر می‌گوید: دریاچه ارومیه همچنان یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر برای گردشگران به‌خصوص مسافران تابستانه است.

حسین امامی می‌افزاید: در سال‌هایی که هنوز دریاچه ارومیه به شرایط بحرانی درنیامده بود به خاطر خیل عظیم مسافران و مدیریت گردشگران ستاد بحران ویژه‌ای تشکیل می‌شد هرچند امروز تعداد گردشگران و مسافران به‌مانند آن سال‌ها قابل‌توجه نیست اما دریاچه ارومیه همچنان یکی از مقاصد اول گردشگران و مسافران استان و ارومیه به شمار می‌رود.

وی تغییر رنگ دریاچه ارومیه به قرمز را از دیگر عوامل و جاذبه‌های دیدنی مسافران تابستانه ارومیه عنوان می‌کند و می‌گوید: بر اساس نظرسنجی‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر تغییر رنگ دریاچه ارومیه یکی از عوامل سفر گردشگران و مسافران تابستانه است که دوست دارند از نزدیک این تغییر و تحولات دریاچه را مشاهده کنند.

حال‌وروز و تغییر رنگ دریاچه ارومیه هر چقدر هم ازنظر زیست‌محیطی و علمی طبیعی باشد نشان‌دهنده شرایط بحرانی و حالت فوق اشباع نمک موجود در آن، افزایش تبخیر و کم شدن مساحت آن است شرایطی که همچنان منبعی برای نگرانی و بازار داغ شایعات شده است.

• ​