مریم نیک پور// من درست آن‌گوشه نشسته بودم، وقتی کوله‌ات را چنگ زدی و محکم گرفتی، وقتی خانم حمیدی بلندتر داد زد، وقتی بغضت را قورت دادی، همه آن لحظه‌ها من آرام و بی‌سروصداتر از همیشه نشسته بودم، درست در جیب کوچک جلویی. کوله‌ات را بالاخره تسلیم خانم حمیدی کردی و او مرا پیدا کرد، از آن‌روز به‌بعد هرروز در کشوی جلویی میز کنار پنجره به تمام لحظه‌های یواشکی‌مان فکر می‌کردم؛ من را یواشکی خریدی، یواشکی به مدرسه می‌آوردی و وقتی جلوی در خانه مقنعه‌ات را در آینه صاف می‌کردی، یواشکی من را به لب‌هایت می‌زدی و قبل از دیدن مامان، عین موشک از جا می‌پریدی و می‌رفتی. آن روز اول که من را به مدرسه آوردی را به خاطر داری؟ سارا چه ذوقی کرده بود از قرمز جیغم و هی به تو می‌گفت چه رنگی!... سارا من را دوست داشت، تو من را دوست داشتی، حتی مامان و خانم حمیدی هم من را دوست داشتند. اما من تنهاترین یواشکی‌ات بودم...

نمی‌توانم آرایش نکنم
ستاره شانزده سال دارد و ماهرانه آرایش کرده است. او می‌گوید آرایش کردن را از هیچ‌کسی یاد نگرفته است و خودش تجربی آموخته، البته گاهی از روی دست مادرش هم تقلب می‌کند. او معتقد است آرایش آدم را بزرگ‌تر از آنچه که هست نشان می‌دهد و او عاشق بزرگ‌شدن است. می‌خواهد با ظاهرش به همه ثابت کند که دیگر بچه نیست و حالا بزرگ و خانم شده است و از پس خودش برمی‌آید و گلیمش را تنهایی می‌تواند از آب بیرون بکشد.

شکیبا دوست ستاره است و یکی دو سالی از او بزرگ‌تر است. او می‌گوید بعضی وقت‌ها شب قبل خواب آرایش می‌کرده تا صبح که به مدرسه می‌آید، نصفه و نیمه آرایشش روی صورتش باشد، به‌خاطر این‌که هم به بچه‌ها پز بدهد که بیشتر اوقات بیرون است و آرایش زیادی می‌کند و آزادی زیادی دارد و هم این‌که حرص ناظم را دربیاورد.

محدثه دختر دیگری است که با او درباره آرایش کردن نوجوانان صحبت می‌کنم. او هجده‌سال دارد و معتقد است بدون آرایش ریخت و قیافه آدم شبیه بچه‌هاست و زشت است و هر دختری تازه بعد از آرایش زیبا می‌شود. او هم مثل ستاره و شکیبا آرایش کردن را لازم می‌داند و در هر مکانی آرایش می‌کند. محدثه می‌گوید گاهی برای دوردور با دوستانم و مهمانی‌های خودمانی، دوز آرایشم را بالاتر می‌برم.

از هر سه آن‌ها می‌پرسم حاضرید بدون آرایش بیرون بروید؟ و همه جز ستاره «نه» محکمی تحویلم می‌دهند. ستاره می‌گوید صبح‌ها که برای ورزش و پیاده‌روی به پارک می‌رود، ذره‌ای آرایش نمی‌کند و همین‌طور در مدرسه، البته فقط به‌دلیل اجبار و قوانین آنجا.

وقتی می‌پرسم برای خودنمایی آرایش می‌کنید؟ شکیبا ناراحت می‌شود و می‌گوید مگه آدم فقط برای بقیه آرایش می‌کنه؟ من دخترم، دل دارم. به شکیبا می‌گویم اگر برای دل خودت است، چرا فقط در خانه آرایش نمی‌کنی؟ و او در جوابم می‌گوید: آخه آدم دوست داره دیگران هم زیباییش را ببینید و از او تعریف کنند.

به ستاره می‌گویم صادقانه بگو، وقت‌هایی که بی‌آرایشی، سادگی و زیبایی‌ات را دوست نداری؟ کمی من‌ومن می‌کند و بعد از آن می‌گوید نمی‌دونم... راستش هر دو چهره‌ام را دوست دارم، اما نمی‌توانم بگویم بدون آرایش زشت هستم.

از هر سه می‌پرسم تا حالا مزاحمت یا برخورد آزاردهنده‌ای به‌خاطر آرایش زیاد نداشته‌اند؟ که محدثه صادقانه می‌گوید من بارها تجربه متلک و مزاحمت را داشته‌ام، اما شکیبا معتقد است به‌خاطر افراد بیمار جامعه نباید خودمان را محدود کنیم و زیبا نباشیم و ستاره می‌گوید که اکثراً نگاه‌ها رویش خیره می‌شود، البته این نگاه‌ها فقط از سمت جنس مخالف نیست و خانم‌ها هم حتی به او خیره می‌شوند و او اصلاً این نگاه‌ها را دوست ندارد.

زیبایی یا خودنمایی؟ مسئله این است
وقتی از یک دختر نوجوان که هنوز سنش برای دست بردن به لوازم آرایش خیلی کم است، می‌پرسی چرا آرایش می‌کنی؟ می‌گوید: «می‌خواهم زیباتر باشم»، اما این‌که چرا آرایش کردن در خانه و مهمانی‌های دخترانه خصوصی به خیابان و مدرسه کشیده شده است، قطعاً دلیلش چیزی جز خودنمایی نیست؛ کاری که دین ما برای دختران بدترین کار دانسته و از آن‌ها خواسته تا زیبایی‌های خود را در محیط خصوصی عرضه کنند و در پیش نامحرم با حیا و  عفت رفتار کنند. اما متأسفانه میل به خودنمایی و جلب‌توجه همگان آن‌قدر اساسی و مهم شده است که به هر قیمتی برای کسب آن تلاش می‌کنند. آن‌ها در نوجوانی نمی‌خواهند با کارهای منحصربه‌فرد و پیشرفت در تحصیل و زندگی مورد تحسین و توجه دیگران قرار بگیرند، بلکه راه‌های ساده‌تری مثل تیپ‌های خاص و آرایش‌های غلیظی که هیچ سنخیتی با سن آن‌ها ندارد را انتخاب می‌کنند. این راه‌ها شاید ساده باشد، اما همیشه درست نیست و به بیراهه می‌رسد.

من زیبا هستم؟
جالب است بدانید که نه‌تنها در میان شما و دوستان و خانواده، بلکه در بین انسان‌های یک شهر، یک کشور و حتی تمام کره زمین اختلاف‌نظر در رابطه با زیبایی افراد وجود داد. ممکن است زیبایی در نگاه شما چشم رنگی و درشت باشد و در نگاه دیگری چشم ریز و مشکی. ممکن است یکی موی فر را زیبا بداند و دیگری موی صاف را و یکی پوست سفید را ملاک زیبایی بداند و دیگری پوست تیره را. شاید برای شما هم پیش آمده که با دیدن سوپراستارها یا ملکه‌های زیبایی دنیا به خودتان بگویید عه! این‌که اصلاً خوشگل نیست! این جمله سند مهمی‌ است برای اثبات این مسئله که زیبایی مقوله‌ای کاملاً سلیقه‌ای است و هیچ معیار مشخص و دقیقی ندارد. پس این کاملاً طبیعی است که شما احساس کنید بدون آرایش زیباترید و جامعه شما را با آرایش زیباتر بداند.

قطعاً شما برای جامعه و دیگران زندگی نمی‌کنید، پس بهتر است به‌جای همرنگ جماعت شدن، به شخصیت و سلیقه خود احترام بگذارید و خودتان را همان‌طورکه هستید دوست داشته باشید و بپذیرید. مطمئن باشید با این‌کار اعتماد به نفس و عزت نفس خود را زنده کرده‌اید.

نه همین صورت زیباست نشان آدمیت
از قدیم تا به امروز یک اصل مهم بوده است که در هر جامعه و فرهنگ و تاریخی جواب می‌دهد، و آن این‌که زیبایی درونی ناشی از اخلاق است. بیایید به‌جای رسیدگی‌های افراطی به ظاهر خود، به تصویری که از رفتار و بیان خود برای دیگران به‌جا می‌گذارید فکر کنید و برای زیباتر شدن بکوشید تا روح شما زیباتر از همیشه باشد. تجربه نشان داده است سیرت زیبای افراد در ذهن می‌ماند و باعث می‌شود هرگاه آن‌ها را می‌بینید، به تمام حس‌های خوبی که به شما با اخلاق خوبشان داده‌اند فکر کنید و آن‌ها را زیباتر از هر انسانی ببینید.

آرایش غربی و شرقی
تا حرف از پیشرفت و طی کردن مراتب علمی می‌شود، همه زیر لب می‌گویند از غربی‌ها یاد بگیرید، فلان‌چیز را ببینید چطور غربی‌ها فوق‌العاده انجامش می‌دهند! اما تا به عمل می‌رسد، یادمان می‌رود و فقط نکات منفی زندگی غربی‌ها را برمی‌داریم و با ناشی‌گری قاطی فرهنگمان می‌کنیم. جالب است بدانید که نه‌تنها دختران نوجوان غربی اصلاً آرایش نمی‌کنند، بلکه خانم‌های جوان هم به‌سراغ آرایش نمی‌روند. در غرب لوازم آرایش مختص کسانی است که مشکلی در صورت خود دارند یا به‌دلیل کهولت سن و پیری مجبورند آرایش کنند. آرایش غلیظ و نامتعارف هم فقط مختص خانم‌های نابه‌هنجار جامعه‌شان است و به‌طور کلی آرایش کردن را کاری صحیح نمی‌دانند. اما امان از این خاورمیانه با این آمارهای عجیب و غریبش. بعد از عربستان پرچم کشور ما در زمینه استفاده از لوازم آرایش بالاست، درحالی‌که زنان ایرانی جزو زیباترین زنان دنیا هستند!

آرایش نکن
با دکتر فرش‌فروش، روانشناس و مشاور نوجوان گپی زدیم تا برایمان از دلایل میل به آرایش نامتعارف در نوجوانی بگوید و راه‌های ترک این اعتیاد را پیش رویمان قرار دهد. در ادامه گفت‌وگو را می‌خوانید:

* علت تمایل نوجوانان به آرایش کردن در سنین کم چیست؟

- در دوره بلوغ اتفاق بزرگ و خاصی برای هر نوجوان می‌افتد و آن ساختن هویت انسان است. ما در نوجوانی هویت جنسی خود را می‌شناسیم و هویت اجتماعی ما شکل می‌گیرد، اما در زمان این شکل‌گیری هویت، دوتا تأثیر اصلی می‌پذیریم؛ اول از همه تأثیر از تمایلات و علاقه‌های شخصی خودمان و دوم دیگران. اگر به بعضی از نوجوانان بگویید چرا فلان کار را می‌کنی؟ می‌گویند دلم می‌خواهد. دل را مبنای کار خود قرار می‌دهند و عواقب آن نیز اصلاً برایشان مهم نیست.

نوجوان وقتی آرایش می‌کند، به بقیه می‌گوید دلم می‌خواهد این‌شکلی باشم، ببنید بهتر است این‌طور بگویم که اثربخشی رفتاری در نوجوانی از والدین ۵ تا ۱۰ درصد است. ۹۰ درصد آن باقی می‌ماند که ۴۵ درصدش دلشان می‌خواهد و ۴۵ درصد دیگر دلشان نمی‌خواهد است! درواقع باید گفت عوامل بیرونی تأثیر به‌سزایی در رفتار نوجوان دارند. دوستان ناباب و محیط‌های نامتناسب از همین دست عوامل است.

فرض کنید اگر شما در گروهی قرار گیرید که دیگران ظاهر شما را مسخره کنند، یا از آن گروه فاصله می‌گیرید که «دلم می‌خواهد» می‌شود و یا شبیه نظر آن‌ها می‌شوید که «دلشان می‌خواهد» می‌شود. این دو راه هردو غلط است و شما باید به آگاهی و بصیرت در رابطه با خود برسید. متأسفانه یکی از بزرگ‌ترین مشکلات نوجوانان ما همین عدم بصیرت است. نوجوان زمانی‌که نسبت به یک عمل غلط آگاهی داشته باشد و مضرات آن را بداند، قطعاً به‌سراغ آن نمی‌رود. مثلاً همین آرایش کردن، وقتی نوجوانی بداند که این‌کار خودنمایی و جلوه‌گری است و عزت‌نفس او را از بین می‌برد، قطعاً درگیرش نمی‌شود.

اگر افرادی بخواهند اسلام را نابود کنند، باید تفکرهایی که در اتاق فکرهای خود دارند را به نوجوان جامعه انتقال دهند و متأسفانه با وجود تبلیغات عظیمشان کاری می‌کنند تا فرهنگ اشتباه و غلط در ذهن نوجوان رسوخ کند و او احساس کند که این دلم می‌خواهدِ خودش است، نه دیکته‌شده یک تفکر غلط و تنها راه نجات از این مسئله، بصیرت و آگاهی نوجوان است.

* اگر نوجوانی به آرایش کردن اعتیاد پیدا کرد، چطور باید از شر آن خلاص شود؟

-برای خلاصی از هر اعتیادی، اول از همه انسان باید اراده داشته باشد و بداند که کار او مطلقاً اشتباه است.

معمولاً اگر اراده انسان‌ها از روی ساختار درست باشد، به انسان توانایی انجام هرکاری را می‌دهد.

دوم این‌که برای ترک کردن هرچیزی، حتی مواد مخدر، باید از محیط‌هایی که آن را تبلیغ می‌کنند فاصله گرفت. اگر دوستان ناباب باشند و محیط نامناسب باشد، باید فاصله بگیریم و به محیط‌هایی برویم که در آن عدم آرایش کردن تبلیغ می‌شود.

 و سومین راه این است که ترک از روی آگاهی باشد. وقتی نوجوان متوجه شود که آرایش نامناسب موجب تحریک دیگران می‌شود و مشکلات زیادی را برای او به وجود می‌آورد و ایمانش را سست می‌کند، از این‌کار فاصله می‌گیرد.

حکم شرعی آرایش چیست؟
دین اسلام خانم‌ها را تشویق به حفظ حیا و عفت کرده است و از آن‌ها خواسته تا زینت خود را از نامحرم بپوشانند. درمورد آرایش، مراجع تقلید نظرات مختلفی دارند که در اینجا برایتان می‌آوریم:

مقام معظم رهبری معتقدند که اگر خانمی آرایش داشته باشد، باید آرایشش را از نگاه نامحرم بپوشاند. اگر او آرایش کند به‌قصد اینکه نامحرم ببیند، این‌کار حرام است و اگر عمداً در نگاه نامحرم چهره آرایش‌شده‌اش را نپوشاند، آن نیز حرام است.

آیت‌الله مکارم‌شیرازی در رابطه با آرایش ملایم می‌گویند گردی صورت و دست‌ها تا مچ، درصورتی‌که بسیار خفیف باشد و منشاء مفسده‌ای نباشد، اشکالی ندارد، ولی از آرایش‌های تند یا مفسده‌انگیز باید پرهیز کرد.

آیت‌الله سیستانی این عمل را بلااشکال می‌دانند و معتقدند که استفاده از کرم معمولی صورت به‌طور خفیف، مصداق آرایش نیست، اما تأکید دارند اگر زینت باشد، باید از نامحرم پوشانده شود.

کجا آرایش کنیم
دختر است دیگر! از همان کودکی دلش می‌خواهد رژلب قرمز داشته باشد. نمی‌توانیم به دختری بگوییم آرایش نکن، چراکه ذات زن این‌گونه است که تمایل به زیبایی بیشتر دارد. اما مسئله مهم در رابطه با آرایش کردن، آرایش‌های نامتعارف و زننده در بیرون از خانه است. باید گفت هر کار زمانی و هر نکته مکانی دارد. دختر نوجوان هم می‌تواند آرایش کند، در مکان‌های خصوصی، مهمانی‌های دخترانه و از همه‌جا امن‌تر در خانه. چه اشکالی دارد اگر شما در خانه آرایش کنید؟ (البته از نوع متعارفش) و چه اشکالی دارد که زیبایی خود را برای محارم خود نگه دارید؟