قدس آنلاین- سهم ناچیز ایران در تجارت جهانی هر از چندی بحث برانگیز می­شود و در این بین شاید فعالان بخش خصوصی که خاک صحنه تولید و صادرات را بیش از هر گروهی خورده­اند، دل پر خون­تری دارند.

بر اساس اظهارات رئیس پارلمان بخش خصوصی سهم ایران در تجارت جهانی با احتساب نفت ۳۵ صدم درصد و بدون آن ۲۴ صدم درصد است. غلامحسین شافعی این رقم را تاسف­بار توصیف می­کند.

گزارش بانک جهانی نیزحاکی‌ست رتبه ایران در تجارت فرامرزی از بین ۱۹۰ کشور فعال در امر تجارت در سه سال گذشته  ۱۷۰ شده که نشانگر سقوط ۲۲ پله‌ای ایران نسبت به سال ۲۰۱۴ میلادی است.ایران درحالی ۲۰ درصد از سهم خود از تجارت جهانی رااز دست داده که  ۱.۲ درصد جمعیت دنیا و یک درصد اقتصاد دنیا را دراختیار دارد.

گفتنی است سهم ایران از تجارت جهانی  درسال ۹۲بین ۰.۵ تا ۰.۶ درصد بوده است.

غلامحسین شافعی در خصوص دلایل این امر می­گوید: منابع صندوق توسعه ملی باید پشتوانه‌ای برای تولید و صادرات باشد اما بخش خصوصی از منابع صندوق ملی استقبالی نداشته است که دلیل این امر نوسانات نرخ ارز است و کسانی که از منابع این صندوق بهره برده‌اند به گردآب فرو رفته‌اند که بیرون آمدن از آن دشوار است. به عقیده وی تغییرات نرخ ارز برای بخش خصوصی باید توسط دولت باید تامین یا حداقل و حداکثری تعیین شود تا این ریسک برای فعالان اقتصادی کمتر شود.

*تشدید خام فروشی

صاحب­نظران بزرگ­ترین تهدیدهای پیش روی صادرات کشور را کاهش روزافزون سهم جهانی ایران از بازار تجارت و تشدید خام­فروشی و مصرف­گرایی روزافزون می­دانند.

یک اقتصاددان در خصوص زمینه­های شکل­گیری چنین وضعیتی به خبرنگار ما می­گوید: ایران جزو کشورهای نفت­خیز جهان و از جمله ۱۸۰ کشوری است که از راه خام­فروشی امرار معاش می­کند. بدان معنی که چون نفت و گاز داریم می­توانیم نیازهای خود را از خارج تامین کنیم و متاسفانه مسوولان قبل و بعد از انقلاب به ویژه پس از جنگ با اجرای سیاستهای سرمایه­داری در سه دولت این روند را ادامه دادند که اوج آن در دولت یادزهم بود.

ابراهیم رزاقی ادامه می­دهد: نفت ما مورد تقاضای کشورهای صنعتی جهان است و به همین دلیل حتی در شرایط تحریم حجم خام­فروشی کشور بالاست. در واقع ما فقط استخراج می­کنیم و نه تولید؛ بعد هم به هر قیمتی می­فروشیم خواه در احمدی نژاد به ۱۴۰ دلار و در دولت روحانی ۵۵ دلار!

وی از اینکه دولت و وزیر نفت، دو برابر کردن صادرات نفت را در پسابرجام یک افتخار می­داند، انتقاد می­کند و می­گوید: دوستان غافل هستند که در ازای این فروش منابع ملی، درهای اقتصاد کشور را به روی واردات باز کرده­اند. شرایط به گونه­ای است که تولیدکننده داخلی قادر به رقابت با واردات نیست لذا شاهد ورشکستگی بنگاه­ها ولو بنگاه­های خوشنام هستیم.

این اقتصاددان دلیل دیگر عقب ماندگی تاریخی ایران در تجارت جهانی، ذهنیت مدیران اقتصادی می­داند و بر این عقیده است که ادامه این ذهنیت اگر عمدی و مصداق خیانت نباشد، نوعی ساده لوحی روزافزون است.

رزاقی ادامه می­دهد: نفت در عین حال قادر است در یک بازه زمانی ۱۰ ساله ما را به کشوری صنعتی، با امنیت غذایی و بدون فقیر و بیکار تبدیل ­کند اما تاکنون سوء مدیریتها این اجازه را نداده است. یک زمانی و در دولت نهم و دهم در سایه همین سوء مدیریتها سالانه ۱۰۰ میلیارد دلار واردات به کشور انجام می­شد و حالا این رقم به نصف رسیده که این عدد هم به شدت بزرگ و سرسام آور است و به نظر می­رسد در ادبیات اقتصادی دولت، منافع ملی هیچ جایی ندارد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مدیران فاسد باید در این زمینه پاسخگو باشند و محاکمه شوند، خاطر نشان می­سازد: مجلس و قوه قضاییه باید مانع فعالیت چنین مدیرانی شوند چرا که نوع عملکرد اینها در تضاد با اقتصاد مقاومتی و حفظ استقلال اقتصادی کشور است. به گفته این اقتصاددان می­توان با الگویی که صنایع دفاعی کشور را بنیان­گذاری و رونق داده­اند، قدرت صادرات غیرنفتی کشور را تقویت کرد و اجازه نداد منابع ملی، خام و بدون ارزش افزوده و قابلیت اشتغال­زایی فروخته شود.

وی در پاسخ به اینکه کالای ایرانی در هر صورت قدرت رقابت با کالای خارجی را ندارد، می­گوید: فرضا که همین­طور باشد اما آیا مگر دیگر کشورها و اقتصادهای برتر جهان از ابتدا قادر به رقابت با همتایان خارجی بوده­اند؟! حتی انگلیس زمانی قدرت رقابت با صنایع دستی هند را نداشت.

به گفته رزاقی دولت باید به شیوه­های مختلف، قیمت­شکنی کند و با اعطای یارانه به تولید و صادرات، انگیزه صادرات حداقل در تولیدکنندگان موفق داخلی را افزایش دهد نه اینکه با ادامه شیوه ۳۰ سال گذشته یعنی یارانه دادن به واردات سهم جهانی اقتصاد کشور را به افول ببرد.

این اقتصاددان باور دارد که ارزآوری بیشتر و ایجاد ارزش افزوده به نفع محصولات داخلی از کانال دریافت مالیات از واردکنندگان و واسطه­هایی که در مواردی ۱۰ برابر تولیدکنندگان سود می­برند و یا با معافیت مالیاتی قائل شدن برای تولیدکنندگان میسر خواهد شد و قطعا با این شیوه نیاز وارداتی کشور هم حداکثر به ۱۰ میلیارد دلار در سال کاهش می­یابد.

رزاقی تاکید می­کند این موارد، مبانی قانون اساسی کشور هم هستند و در واقع این قانون صراحتا به لزوم جلوگیری از خام­فروشی اشاره کرده و مدیران را از فقر مردم، بیکاری و... بر حذر داشته است.

*سهم ایده ال یک درصد

یک فعال بخش خصوصی هم به خبرنگار ما می­گوید: سهم ایده­آل تجارت جهانی ایران از نگاه بسیاری از تحلیل­گران، یک درصد است اما امروز شاهدیم با احتساب نفت این سهم یک سوم رقم ایده­آل است. این سهم به خودی خود خطری را متوجه آینده اقتصاد ما نمی­کند بلکه مشکل نفتی بودن صادرات ما و خام­فروشی است.

به باور جمشید عدالتیان، نوسانات قیمت نفت و گاز و محصولات پتروشیمی و تبعیت این محصولات از قیمتهای جهانی سهم تجارت جهانی ایران را متلاطم می­کند و امروز که شاهد کاهش قیمت جهانی نفت هستیم، تجارت ایران هم کاهش یافته است.

وی با ابراز تاسف از کاهش صادرات کشور در سال گذشته ادامه می­دهد: صادرکنندگان همواره از لزوم تغییر نرخ ارز و گران کردن آن به عنوان راهکاری برای افزایش سهم صادراتی کشور یاد می­کنند اما این یک راه حل مقطعی و با تاثیر کوتاه مدت است و تجربه نشان داده در ۳۰ سال گذشته چه زمانی که دلار هزار تومان بوده و چه زمانی که ۴ هزار تومان بوده، صادرات غیرنفتی کشور رونق و افزایش قابل توجهی نداشته است.

عدالتیان مشکلات حوزه صادارت و تجارت کشور را شناخته شده می­داند اما معتقد است یا مدیران اراده­ای برای حل آن ندارند یا در حل آن ناتوان هستند. به گفته وی ایران بازارهای عراق، افغانستان و سوریه را در اختیار داشته که این سه کشور امروز شرایط بحرانی دارند ضمن اینکه بازار آسیای میانه و مرکزی را هم آن طور که باید به دست نیاورده­ایم لذا بهتر است از همسایه خود یعنی ترکیه آموزه­های صادرات غیرنفتی را بیاموزیم.

این فعال بخش خصوصی ادامه می­دهد: برای بهبود سهم تجارت کشور باید با بهبود دیپلماسی اقتصادی و حل مشکلات بانکی و پولی گام اول را برداشت. در همین حال با نظم­بخشی به رفت و آمد هیاتهای تجاری و تغییر نگاه نسبت به سرمایه­گذار خارجی هم می­توان به سهم بالاتری در تجارت جهانی رسید.

عدالتیان خاطرنشان می­سازد: در حوزه درون بنگاهی هم باید تمرکز بر تولیدات باکیفیت و با قیمت مناسب بیشتر شود و بهره­گیری از تجار کارکشته برای به دست آوردن بازارهای منطقه هم یک اصل است. وی از اینکه ایران بازار روسیه و قطر را به دلیل عدم آمادگی و نداشتن تجربه حضور بین ­المللی را از دست داده ابراز تاسف می­کند و معتقد است این گونه آزمونها اگر با موفقیت طی شود، راه برای پیوستن با WTO  هموارتر می­شود.