قدس آنلاین- برگزاری مراسم عاشورای حسینی هزاران سال است که در جوامع اسلامی وتشییع با احترام و عشق به سالار شهیدان برگزار می شود. روز عاشورا و سوگواری سید الشهدا یکی از مهمترین مراسم های تشییع است که نماد آزادگی وعدم تسلیم پذیری در برابر طاغوتیان و کفر زمان است. اهمیت برگزاری عاشورای حسینی ودلایل اهتمام جامعه شیعی به آن گفتگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین دکتر عباس نصیری فرد معاون بین الملل مجمع جهانی اساتید مسلمان دانشگاه ها است که در ادامه آمده است.
مهمترین دلایل برگزاری سوگواری هر ساله در عاشورای حسینی از نظر شما چیست؟
امام حسین (ع) به واسطه شخصیت عالیقدرش و به واسطه شهادت قهرمانانه اش مالک قلب‌ها و احساسات صدها میلیون انسان است... ت. راز بقای امام حسین (ع) این است که نهضتش از طرفی منطقی است و بعد عقلی دارد، و از طرف دیگر در عمق احساسات و عواطف راه یافته است. ائمه اطهار که گریه بر امام حسین (ع) را بسیار توصیه کرده اند حکیمانه‌ترین دستورها را داده اند. این گریه‌هاست که نهضت امام حسین(ع) را در اعماق جان مردم زنده نگه می‌دارد. از دیرباز تاکنون، همواره مخالفانی نیز وجود داشته اند که عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) را انکار کرده و یا درباره آن شبهه و تردید روا داشته اند. ایشان، گاهی کوشیده اند تا مشروعیتِ عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) را نفی کنند و گاهی نیز کارکردهای اجتماعی آن را زیر سؤال برده اند. امروزه، عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) بیشتر با شکل اخیر از تردید و انکار، و با این گونه شبهات مواجه است: چرا باید برای حادثه ای که قرن‌ها از وقوع آن گذشته، عزاداری و گریه کنیم؛ سیاه پوش کردن کوچه و بازار و محافل و بر سر و سینه زدن تا کی؟ آیا نمی شود یاد حادثه عاشورا را با شیوه‌های نو همانند برگزاری همایش و کنفرانس مطبوعاتی و... گرامی داشت؟ همچنین، گاهی این چنین، پرسش می شود: اگر امام حسین(علیه السلام) با حرکت خود در روز عاشورا، پیروز و برنده واقعی میدان بود، چرا شیعیان و محبّان آن حضرت به جای جشن و سرور، گریه و عزاداری می کنند؟
ناگفته پیداست که برپایی عزاداری امام حسین(علیه السلام) افزون بر تسلّی بخشیدن به شرکت کنندگان در آن مراسم، به طور کاملا طبیعی، سبب می شود تا نام و یاد امام حسین(علیه السلام) و حماسه عظیم او همواره زنده و تازه نگاه داشته شود؛ به ویژه آنکه عزاداری بر امام حسین(علیه السلام) در قالب یکی از مردمی ترین رسم‌های اجتماعی میان مسلمانان انجام می شود و همگان در هر سنّ و از هر صنف ـ زن و مرد، پیر و جوان و خردسال، و... ـ با حضور در آن، پیام‌ها و درس‌های حماسه حسینی را با عمق جان دریافت می کنند.
مهم ترین کارکردها و آثار عزاداری امام حسین(علیه السلام) را لطفا به اجمال بفرمایید و از فواید گریه و عزاداری برامام حسین یاد کنید؟
حفظ مکتب اهل بیت (ع) به عنوان اسلام ناب و خالص
مجالس عزای امام حسین علیه‌السلام عامل فوق‌العاده نیرومندی برای بیداری مردم است و راه و رسمی است که آن حضرت آن را به پیروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقای اسلام باشد. اهمّیّت برپایی این مجالس و رمز تأکید ائمّه اطهار علیهم‌السلام بر حفظ آن، آنگاه روشن‌تر می‌شود که ملاحظه کنیم شیعیان در عصر صدور این روایات به شدّت در انزوا به سر می‌بردند و تحت فشارهای گوناگون حکومت امویان و عبّاسیان چنان گرفتار بودند که قدرت بر انجام کوچکترین فعّالیّت و حرکت سیاسی و اجتماعی نداشتند و چیزی نمانده بود که به کلّی منقرض شوند ولی مجالس عزای امام حسین علیه‌السلام آنان را نجات داد و در پناه آن، تشکّل و انسجام تازه‌ای یافتند و به صورت قدرتی چشمگیر در صحنه جامعه اسلامی ظاهر شده و باقی ماندند. به همین دلیل، برپایی این مجالس در روایات به عنوان «احیای امر اهل‌بیت علیهم‌السلام» تعبیر شده است. امام صادق علیه‌السلام در مورد این گونه مجالس فرمودند: «إِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ أُحِبُّها فَأَحْیُوا أمْرَنا؛ این گونه مجالس (شما) را دوست دارم، از این طریق مکتب ما را زنده بدارید!». امام خمینی (قدس سره) در تعبیر جامعی می‌فرماید: «همه ما باید بدانیم که آنچه موجب وحدت بین مسلمین است، این مراسم سیاسی، مراسم عزاداری ائمّه اطهار علیهم‌السلام به ویژه سیّد مظلومان و سرور شهیدان حضرت اباعبداللَّه الحسین علیه‌السلام است که حافظ ملّیّت مسلمین به ویژه شیعیان ائمّه اثنی‌عشر- علیهم صلوات اللّه و سلّم- می‌باشد».
حتّی غیر مسلمانان هم به این امر اعتراف دارند. «ژوزف فرانسوی» در کتاب «اسلام و مسلمانان» ضمن اشاره به اندک بودن شمار شیعیان در قرون اوّلیّه اسلام، به خاطر عدم دست‌رسی آنان به حکومت، و ظلم و ستم حاکمان بر آنان و قتل و غارت اموالشان در تحلیل جالبی می‌نویسد: «یکی از امامان شیعه، آنان را دستور تقیّه داد تا جانشان از گزند بیگانگان محفوظ باشد و همین امر باعث شد که شیعیان کم کم قدرت پیدا کنند و این بار دشمن بهانه‌ای نیافت تا به واسطه آن شیعیان را بکشد و اموالشان را غارت نماید. شیعیان مجالس و محافل مخفیانه‌ای را تشکیل دادند و بر مصائب حسین علیه‌السلام گریه می‌کردند. این عاطفه و توجّه قلبی در دلهای شیعیان استحکام یافت و کم کم زیاد شد و پیشرفت کردند ... بزرگترین عامل این پیشرفت برپا کردن عزاداری حسین (علیه‌السلام) می‌باشد که دیگران را به سوی مذهب شیعه دعوت می‌کند ... هر یک از شیعیان در حقیقت مردم را به سوی مذهب خود می‌خوانند بی آنکه مسلمانان دیگر متوجّه بشوند. بلکه خود شیعیان هم (شاید) به فایده‌ای که در این کارهایشان وجود دارد متوجّه نیستند و گمان می‌کنند تنها ثواب اخروی کسب می‌کنند».۲- جاویدان ماندن نهضت مبارزه با ظلم
زنده نگاه داشتن نهضت عاشورا
عزاداری برای امام حسین(علیه السلام) در مهم ترین کارکرد خود، سبب شده است تا یاد، نام و پیام‌های نهضت عاشورا زنده و جاوید بماند، و آموزه‌های آن به همه بشریت انتقال یابد. از این طریق، همه انسان‌ها ـ مسلمان و نامسلمان ـ در طول تاریخ، با آموزه هایی همچون: ستم ستیزی، آزادگی، شهادت طلبی، ایثار و حقیقت جویی آشنا شده اند. در این باره، این سخن از یک نویسنده غربی بسیار جالب توجه است: «اگر مورخان ما حقیقت این روز (عاشورا) را می دانستند و درک می کردند که عاشورا چه روزی است، این عزاداری را مجنونانه نمی پنداشتند؛ زیرا پیروان حسینی به واسطه عزاداری حسینی می دانند که پستی و زیر دستی و استعمار و استثمار را نباید قبول کرد؛ زیرا شعار پیشرو و آقای آنها ندادنِ تن به زیر بار ظلم و ستم بود.»
حفظ مکتب قیام و انقلاب :
زنده داشتن یاد و تاریخ پرشکوه نهضت حسینی، که الهام بخش روح انقلابی و ستم ستیزی است.
یعنی احیا و زنده داشتن نهضت عاشورا موجب زنده نگه‌داشتن و ترویج دائمی مکتب قیام و انقلاب در برابر طاغوت‌ها و تربیت کننده و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار است. یعنی: عزاداری برای اهل بیت: موجب احیای یاد و نام آنها و در کنار آن فرهنگ و مکتب و هدف آنان است. به عبارت دیگر در شکل یک پیوند روحی راه آنان به جامعه الهام گشته و پیوستگی پایداری بین پیروان مکتب و رهبران آن برقرار می‌سازد و دیگر گذشت قرون و اعصار نمی‌تواند بین آنان جدایی افکند. همین مسأله موجب نفوذ ناپذیری امت از تأثیرات و انحرافات دشمنان می‌گردد و مکتب را هم چنان سالم نگه می‌دارد و یا تحریفات و اعوجاجات را به حداقل می‌رساند. از همین روست که استعمارگران برای نابودی ملل اسلامی می‌کوشند رابطه آنان را با تاریخ پر افتخار صدر اسلامی قطع نمایند تا با ایجاد این خلاء زمینه القای فرهنگ خود را فراهم آورند.
آیا عزاداری بر امام حسین علیه السلام دارای آثار اجتماعی و تربیتی است؟
امام خمینی قدس سره می‌فرماید: روضه سیّد الشهداء علیه السلام برای حفظ مکتب سیّد الشهداء علیه السلام است، حرف سیّد الشهداء علیه السلام حرف روز است، همیشه حرف روز است، اصلاً حرف روز را سیّد الشهداء علیه السلام آورده است و سیّد الشهداء علیه السلام را این گریه حفظ کرده است، مکتبش را این مصیبت‌ها و داد و قال‌ها حفظ کرده است. صحیفه نور ج ۸ ص ۶۹ و در جای دیگر می‌فرماید: شاید غرب زده‌ها به ما می‌گویند که ملت گریه! وشاید خودی‌ها نمی‌توانند تحمل کنند که یک قطره اشک مقابل چقدر ثواب است، این گریه است که یک ملت را بسیج می‌کند برای یک مقصد اسلامی، مجلس عزا نه برای این است که گریه بکنند برای سیّد الشهداء علیه السلام و اَجر ببرند - البته که هست - ودیگران را از اجر فردی نصیب کند؛ بلکه مهم آن قضیّه سیاسی است که ائمه ما در صدر اسلام نقشه‌اش کشیده‌اند که تا آخر باشد. صحیفه نور ج ۱۳ ص
پیوند عمیق عاطفی بین امت و الگوهای راستین : عزاداری نوعی پیوند محکم عاطفی با مظلوم انقلابگر و اعتراض به ستمگر است و به تعبیر استاد مطهری: «گریه بر شهید شرکت در حماسه اوست. یعنی این تحول روحانی که در جلسات عزاداری ایجاد می‌شود، زمینه را برای تحولات اجتماعی فراهم ساخته. و در واقع زمینه را برای حفظ آرمان‌های آن حضرت و پیاده کردن آن فراهم می‌سازد؛ چنان که امام راحل می‌فرمود: ما هر چه داریم از محرم و عاشورا داریم. انقلاب اسلامی ایران و هشت سال دفاع سر فرازانه و پیروزمند ارتباط مستقیمی با مجالس سوگواری و عزاداری دارد. و در طول تاریخ نیز شیعیان با همین مجالس عزاداری، توانسته‌اند هویت جمعی خود را حفظ و در برابر ظالمان و فاسدان ایستادگی کنند.
پالایش روح و تزکیه نفس :
گریه بر امام حسین علیه السلام و حزن و اندوه، بر مصائب آن حضرت موجب تحول درونی گشته و به دنبال آن عامل رشد روحانی انسان می‌گردد و پس از آن مقدمات تقوا و نزدیکی آدمی را به خدا فراهم می‌سازد.
اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم.
در مجالس عزاداری با توجه به شعار حماسه آفرین امام حسین علیه السلام در روز عاشورا که فرمود : فإنّی لا أری الموت إلا سعادة ولا الحیاة مع الظالمین إلا برماً. تحف العقول ص ۲۴۵، شرح الأخبار للقاضی النعمان المغربی ج ۳ ص ۱۵۰، مناقب ابن شهر آشوب ج ۳ ص ۲۲۴، بحار الأنوار ج ۴۴ ص ۱۹۲. مردم از طرفی با انعقاد پیمان ناگسستنی با مظلومی که مرگ در راه عقیده را سعادت و سازش با ستمگر را مایه ننگ می‌داند وفاداری خود را در عدم سازش با ظالمان و مبارزه بی امان با هرگونه مظاهر اسار، فداکاری و درس تقوی و اخلاق می‌آموزد. این مجالس مهد پرورش انسان‌های حق طلب و عدالت گستر و شجاع است. اضافه بر این، در طول تاریخ این جلسات به مثابه کلاس‌های درس و دانشگاهی برای مردم بوده است و آنان را با معارف و حقایق دینی، تاریخ، رجال، احکام و موضوعات گوناگون دیگر آشنا می‌کرده است، و یکی از مؤثّرترین پایگاه‌های خودسازی و تهذیب نفوس و تربیت اخلاق بوده است. تبداد اعلام می‌کنند. و همین وفاداری‌ها است که ملت‌ها را در برابر طمع استعمار گران بیمه می‌کند و راه نفوذ استثماری را برای همیشه مسدود می‌سازد. و از طرف دیگر نفرت خود را با سیاست اسلام زدایی دودمان ننگین بنی امیه که با نسبت دروغ به پیامبر گرامی احادیثی را در راستای سرکوبی نهضتها و قیام مردم در برابر حکومت ستمگران، جعل و در میان مردم منتشر ساخته‌اند، ابراز می‌دارند.
معرفی الگوهای راستین و ایجاد پیوند عمیق عاطفی با آنان عزاداران حسینی، با شرکت در مراسم عزای امام حسین(علیه السلام) و یاران با وفایش، با شخصیت و عظمت روحی آنان آشنا می شوند، و آنان را انسان‌های کاملی می یابند که واجد صفات پسندیده صبر، وفا، استقامت، و از خود گذشتگی اند، و هر یک، الگو و اُسوه نیکی هایند. مهم تر اینکه عزاداران به یاد مظلومیت و مصیبت ایشان به سوگ می نشینند، می گریند، و بر سر و سینه می زنند، و از این طریق، شناخت خود را نسبت به آنان با پیوندی عاطفی، استحکام می بخشند. از آن سو، عزاداران با دشمنان امام حسین(علیه السلام)، یزید و یزیدیان، نیز آشنا می شوند، و نسبت به آنان عمیقاً نفرت پیدا می کنند. بر این اساس، عزاداری امام حسین(علیه السلام)، در عمل، به تحقّقِ «تولّی» و «تبرّی» می انجامد، و فرصتی می شود تا عزاداران در خطاب به مقتدای خود، اعلام کنند: «انّی سلمٌ لِمن سالمکم و حربٌ لِمن حاربکم و ولی لِمن والاکم و عدوٌّ لِمن عاداکم» ۱۶; من، با کسانی که با شما در آشتی و صلح باشند، آشتی اَم؛ و با کسانی که با شما در ستیز و جنگ باشند، در ستیزم؛ و با کسانی که شما را دوست بدارند، دوستمَ؛ و با کسانی که شما را دشمن بدارند.
آیا عزاداری امام حسین علیه السلام می تواند منجر به ایجاد وحدت در میان تشییع و از بین رفتن دستگاه ظلم و فساد شود؟
اتحاد شیعیان و تزلزل حکومت‌های فاسدائمّه اطهار علیهم‌السلام با تأکید بر برگزاری مراسم عزاداری حسینی علیه‌السلام، برنامه آن حضرت را «محوری» برای وحدت و اتحاد مردم قرار دادند به گونه‌ای که امروزه در ایّام شهادتش میلیون‌ها انسان با اختلاف طبقات و نژاد و مذهب در هر کوی و برزن به عزاداری آن حضرت بپاخاسته و گرد بیرق حسینی اجتماع می‌کنند. هر ملّتی برای بقا و موفّقیّت خویش محتاج به عامل وحدت و اجتماع است. بدون شک بهترین عامل وحدت پیروان اهل بیت علیهم‌السلام که با کمترین زحمت و کمترین هزینه می‌تواند توده‌های میلیونی را حول یک محور جمع کند، همین مراسم عزاداری حسینی است. به یقین اگر ملّتی از چنین قدرتی برخوردار باشد که بتواند در کوتاه‌ترین فرصت و با کمترین تبلیغات، نیروهای متفرّق خویش را گردآوری کرده و سازماندهی کند، می‌تواند هر مانعی را از سر راه پیشرفت خود بر دارد. در واقع ائمّه اطهار علیهم‌السلام با ترغیب مردم به اقامه مجالس حسینی از پراکندگی نیروها جلوگیری به عمل آوردند و توده‌های متفرّق را بسیج کردند و با ایجاد وحدت و یکپارچگی در میان آنها قدرت عظیمی را به وجود آوردند. حرکت خودجوش میلیونی مردم مسلمان ایران در نهضت شکوهمند انقلاب اسلامی در ماه محرّم و صفر به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا که لرزه بر اندام طاغوتیان می‌انداخت سرّ تأکید ائمّه اطهار علیهم‌السلام بر محور قراردادن امام حسین علیه‌السلام را روشن‌تر می‌کند. «ماربین آلمانی» در اثر خود می‌نویسد: «بی اطّلاعی بعضی از تاریخ نویسان ما موجب شد که عزاداری شیعه را به جنون و دیوانگی نسبت دهند؛ ولی اینان گزافه گفته و به شیعه تهمت زده‌اند. ما در میان ملل و اقوام، مردمی مانند شیعه پرشور و زنده ندیده‌ایم، زیرا شیعیان به واسطه بپا کردن عزاداری حسینی سیاست‌های عاقلانه‌ای را انجام داده و نهضت‌های مذهبی ثمر بخشی را به وجود آورده‌اند».همین نویسنده آلمانی می‌گوید: «هیچ چیز مانند عزاداری حسینی نتوانست بیداری سیاسی در مسلمانان ایجاد کند».مخالفت دشمنان اسلام با اقامه این مجالس و تلاش آنها در جهت به تعطیلی کشاندن آن، حتّی اقدام آنان بر انهدام قبر امام حسین علیه‌السلام و مانع شدن از زیارت قبر آن حضرت، خود شاهد دیگری است که حکومت‌ها تا چه اندازه از این نیروی عظیم وحشت داشته و دارند.
آیا شرکت در مجالس عزای امام حسین علیه السلام می تواند منجر به خودسازی و تربیت دینی شود؟
تأثیر عمیق این مجالس به قدری است که افراد زیادی در این مجالس، دگرگونی عمیقی یافته و تصمیم بر ترک گناه و معصیت می‌گیرند، و چه بسا اشخاص گمراهی که با شرکت در این مجالس تنبّه حاصل کرده و راه نجات را پیدا می‌کنند. این مجالس به آدمی درس عزّت، آزادگی، ایثدرس آزادگی و ایثار می دهد.
نظر شما