خبرنگار قدس آنلاین - استان کرمان با وسعتی بالغ بر ۱۸۰۰۰۰ کیلومتر مربع بعنوان پهناورترین استان در جنوب کشورقرار دارد.
این استان با متوسط بارندگی سالیانه۱۲۹ میلیمتر، در سطح کشور در زمره مناطق خشک محسوب می شود.
کرمان بر طبق آخرین آمار جزو سه استان کم آب کشور قرار دارد و همچنان در منطقه قرمز مانده است و مهمترین چالش پیش روی استان کرمان تأمین آب است.
کاهش نزولات جوی، تداوم خشکسالی، رشد جمعیت و افزایش سطح زیر کشت باغات باعث گردیده حجم ذخیره سفره های آب زیرزمینی کاهش یافته و تداوم این روند موجب افت کمی و کیفی منابع آب و بحرانی شدن بسیاری از دشت ها شده است .
سایه سنگین خشکسالی بر سر مردم کرمان
استان کرمان بر روی کمربند بیابانی قرار گرفته و پهنه شمالی این استان به شدت متاثر از کویر است، این شرایط نرم بارندگی در کرمان را در وضعیت نا مناسبی قرار داده، اما متاسفانه سالهاست همین میزان بارندگی نیز در کرمان روی نمی دهد.
آب به معنای واقعی درکرمان مایه حیات است و در کنار کاهش منابع آبی موجود در کرمان از میزان بارندگی هم کاسته شده و امیدها هر روز برای پایان خشکسالی رنگ می بازد.
این در حالی است که خشکسالی در ۲۰ سال گذشته به صورت متوالی در کرمان ادامه داشته است و خسارات جبران ناپذیری به منابع آبی و کشاورزی استان کرمان وارد کرده است، وضعیت خسارات خشکسالی که از آن به عنوان «سونامی خشک» یاد می شود به گونه ای است که موجب افزایش موج مهاجرتها از روستاها و خالی شدن برخی از روستاها از سکنه و افزایش حاشیه نشینی در شهرها نیز شده است.
مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در حالی کرمان را به شدت تهدید می کند که بارندگی های ماه های اخیر کرمان با وجود بروز سیلاب های مخرب در شرق و جنوب استان نیز نتوانسته دردی از بی آبی کرمان دوا کند.
بی آبی هرچند موضوع تازه ای برای پهناورترین استان کشور نیست اما تابستان امسال وضع به گونه دیگری بود و با افت فشار آب در طول شب هم شهر کرمان از دام قطعی و جیره بندی آب در امان نبود.
با این وجود آب های زیر زمینی همچنان مهمترین منبع آب در کرمان محسوب می شوند و هزاران چاه غیر مجاز در طول روز کار برداشت آب را انجام می دهند که صدمات جبران ناپذیری به سفره های آب زیر زمینی کرمان وارد کرده اند.
کاهش شدید سطح آب های زیر زمینی و شور شدن آبهای در دسترس موجب شده است کیفیت آب آنچنان کاهش یابد که امکان کشاورزی نیز با این آب وجود نداشته باشد.
عدم امکان تأمین آب شرب مطمئن، برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، نشست زمین، عدم امکان استفاده از ظرفیت معادن و امکانات بالقوه استان و ... از جمله اثرات ناشی از این بحران می باشد.
وضعیت سفره های زیرزمینی شهرهای استان کرمان در وضعیتی قرار داردکه اگر از طرف مسئولان استانی و کشوری اقدامی صورت نگیرد، پیامد های غیر قابل جبران در پی خواهد داشت.
برداشت آب از منابع آبی با آمار منفی ۱.۱ میلیارد مترمکعبی همچنان ادامه دارد، اما علیرغم تمام برنامه‌هایی که در دستور کار مسئولان استان کرمان قرارگرفته است، همچنان بیش از ۱۰ هزار حلقه چاه که بخش عمده‌ای از آن‌ها غیرمجاز هستند، برداشت آب را از منابع آبی کرمان انجام می‌دهند و نتیجه آن افت ماهانه چندین متر سطح آبهای زیرزمینی است و درنتیجه بسیاری از چاههای آب خشک می‌شوند و بر وسعت مزارعی که از بین می روند نیز افزوده می‌شود.
در چنین وضعیتی که آبیاری باید مکانیزه باشد، اما حجم مزارع و باغ‌هایی که به پروژه‌های آبیاری مکانیزه می‌پردازند کمتر از آن میزانی است که در استانی با وخامت وضعیت کرمان انتظار می‌رود.
این در حالی است که همچنان ۹۰ درصد از آب موجود در استان کرمان در بخش کشاورزی استفاده می‌شود و به دلیل سنتی بودن کشاورزی ۷۰ درصد از این آبها هدر می‌روند.
در شهرستانهای جنوبی استان بخصوص درشهرستانهای قلعه گنج و کهنوج آب چاهها تلخ و حتی شور شده است، بطوریکه امکان استفاده از آب برخی چاهها به خصوص حومه جازموریان برای کشاورزی وجود ندارد وعمق چاهها برای برداشت آب از چندصدمتر نیز گذشته است.
وارد شدن بیشترین خسارت به زیر ساخت های استان ناشی از خشکسالی
رئیس ستاد بحران کرمان می گوید: خشکسالی مهمترین معضل و مشکلی است که کرمان با آن مواجه است.
محسن صالحی می افزاید: مردم کرمان هیچ گاه نباید از کنار خشکسالی و کم آبی به سادگی عبور کنند زیرا بیشترین خسارت ها به زیر ساخت های استان از خشکسالی وارد شده و این روند ادامه دارد.
او می گوید : وسعت و بحران خشکسالی در کرمان که از آن به عنوان سونامی خشک یاد می شود بسیار گسترده تر از تصور است.
با شرایط فعلی کرمان در ۵ سال آینده آبی برای شرب ندارد
استاندار مردم را به نبرد تن به تن با کم آبی فرا می خواند و معتقد است تنها خود مردم و کشاورزان هستند که می توانند از این بسته مدیریت مصرف آب حمایت کنند و آن را تمام و کمال و با دل وجان اجراکنند.
به گفته یکی از نمایندگان استان کرمان در مجلس شورای اسلامی اگر فکری برای تأمین آب استان نشود، تا پنج سال دیگر زندگی در این استان با چالش عمده مواجه می‌شود و تأمین آب شرب نیز به‌سختی صورت خواهد گرفت.
محمدرضا پور ابراهیمی نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی گفت: در استانی مانند کرمان، آب طلاست اما از منابع آبی به خوبی حفاظت نمی شود این استان باید برای کوتاه مدت راه های عملیاتی مقابله با کم آبی را در دستور کار قرار دهد.
مریم سلاجقه، کارشناس هواشناسی نیزمی گوید: استان کرمان با تغییر اقلیم مواجه شده و طبق بررسی الگوهای هواشناسی و مقایسه با یکدیگر می بینیم که دمای هوا در زمان مشابه سال های قبل افزایش یافته است، تغییر اقلیم یک واقعیت است که ناشی از الگوهای بسیار بزرگتر در سطح بین المللی است.
در چنین شرایطی است که انتقال حوزه به حوزه آب به استان کرمان در دستور کار مسئولان استان کرمان قرارگرفته است که می‌توان به طرحهای انتقال آب از بهشت‌آباد، احداث بزرگ‌ترین تونل آبی خاورمیانه در صفار رود، انتقال آب از خلیج‌فارس و انتقال آب از دریای عمان اشاره کرد، اما هنوز هیچ‌یک از این پروژه‌ها به اتمام نرسیده است.
پروژه انتقال آب از خلیج‌فارس و عمان همچنان در مرحله مطالعه است و انتقال آب بهشت‌آباد نیز در کش‌وقوس اما واگرهای مختلف قرار دارد و تنها پروژه انتقال آب صفا رود در دستور کار جدی مسئولان استان کرمان قرار دارد.
پیش‌بینی می‌شود استان کرمان به دلیل ادامه خشک‌سالیها با چالش‌های عمده جدیدی ازجمله افزایش مهاجرتها، حاشیه‌نشینی و تأمین آب روستاهای و شهرها مواجه خواهد شد.
هم‌اکنون نیز نزدیک به ۸۰۰ روستا در کرمان با تانکر آبرسانی می‌شوند و هرروز تعداد روستاهایی که در محاصره خشکسالی قرار می‌گیرند و ساکنان خود را از دست می‌دهند، افزوده می‌شود.
شرایط آبی کرمان قرمز است
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان در خصوص شرایط کنونی منابع آبی استان کرمان گفت: برداشت از منابع آبی به‌خصوص در مراکز جمعیتی بسیار بالا است و همین مسئله باعث شده است که هر جا تمرکز جمعیتی در استان داشته باشیم منابع آبی دراستان بشدت کاهش‌یافته است و این روند ادامه دارد.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان گفت: بارندگی های اخیر روی منابع آبی شهر کرمان تاثیر چشمگیری نداشته است.
طاهری متوسط بارندگی در شهر کرمان و حوزه های تامین کننده آب این شهر را نامناسب دانست و افزود: ۵۸ میلیمتر بارندگی در این منطقه ثبت شده در حالی که متوسط بارندگی در استان ۱۵۰ میلیمتر بوده است.
وی وضع آبی در ۱۵ شهر استان را قرمز اعلام کرد و افزود: در این میان کرمان به علت جمعیت بالایش در وضع بغرنج تری قراردارد، شهر کرمان هم اکنون با هزار و ۹۲۵ لیتر در ثانیه تامین آب می شود که اگر قرار باشد ۲۴ ساعته با فشار آب را تامین کنیم ۷۶۰ لیتر برثانیه کمبود داریم.
وی وضع منابع تامین کننده آب شهر کرمان را بحرانی دانست وگفت: منابع تامین کننده آب در وضعیت قرمز است.
۸۰ درصد از دشت‌های کرمان دیگر آبی برای برداشت ندارند
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان کرمان افزود: اگر چه بیشترین حجم آب مصرفی استان در بخش کشاورزی است اما در برخی موارد به مدیریت مصارف خانگی هم توجهی نمی شود.
وی تصریح کرد: برداشت آب در کرمان به حدی افزایش‌یافته است که سطح آب در دشت‌های کرمان چندین متر افت کرده و بسیاری از دشت‌ها خشک‌شده‌اند.
وی در این خصوص آمار را این‌گونه بیان کرد که ۸۰ درصد از دشت‌های کرمان دیگر آبی برای برداشت ندارند و فشار برای برداشت آب از ۲۰ درصد باقیمانده مانده دشت‌های متمرکزشده است.
طاهری از شوری و غیراستاندارد شدن آب در بسیاری از دشت‌های کرمان خبر داد و افزود: ما دارای کمترین بارش در کشور هستیم به‌گونه‌ای که بارندگی در هرسال در کرمان تنها ۱۳۰ میلیمتر است که همین میزان نیز روی نمی‌دهد.
وی یاد آورشد : کمبود آب در استان کرمان به ویژه در جنوب و شرق استان که بافت مسکونی خانه باغ است، موجب شده است تابرخی از انشعابات غیرمجاز برای تامین آب باغ ها و فضای سبز استفاده کنند و یا مصرف بی رویه داشته باشند.
در چنین شرایطی چه باید کرد.؟ آیا نباید در چنین شرایطی به راه حل بیندیشیم؟
راه حل های زیادی در جهت احیا و ابقا سفره های زیر زمینی وجود دارد که با هزینه نچندان زیاد می توان حداقل از افت منفی سطح آبهای زیرزمینی جلوگیری کرد.
البته در این زمینه کارهایی صورت گرفته ومیگیرد، بودجه زیادی هم خرج می شود اما به علت کندی روندکارها، یعنی طرحهای همچون پلیس آب، برخورد با هزاران حلقه چاه غیر مجاز، جلوگیری از کشتهای آب بر و کم بازده و طرحهای انتقال آب در استان کرمان نتیجه ای درخور حادث نشده وفقط در دستور کار قرار گرفته است، اینکه کی انجام شود .کی به نتیجه برسد خود قصه ای جدا دارد!!
دکترقادری، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان اما راهکارای انجام شده در خشکسالی های اخیر را مقطعی می داند و معتقد است: بدون مشارکت جدی مردم هر طرحی با شکست روبروست بسیار شنیده ایم که مسئولان می گویند: باید شیوه های آبیاری را از سنتی به بارانی و قطره ای تغییر دهیم اما چرا با وجود آنکه بانک ها برای این کار وام می دهند این امر عملی نمی شود؟ زیرا گروه های پایین جامعه هنوز به این باور نرسیده اند که اینکار باید انجام شود،
این دکترای علوم مهندسی آب، معتقد است با طرح پلیس آب و با زور نمی توان کار انجام داد باید با آموزش و در کنار آن روش های تشویقی، تنبیهی و استفاده از سیستم های هوشمند پیش رفت.
وی صدور مجوزحفر چاهای عمیق و نیمه عمیق را تیشه زدن به ریشه مخازن آب می داند.
چه باید کرد؟
در شرایطی که گفته می شود چاههای غیرمجاز و اضافه برداشت از مهمترین عوامل کاهش سطح آب سفره زیرزمینی دشت های کرمان بشمار می آید، ولی کنترل وضعیت بحرانی دشت های آب استان نیازمند عزم ملی، همدلی و هماهنگی مردم و مسئولان است، چراکه بدون تحقق این امر آینده خوبی در انتظار منابع آبی کرمان نیست.
از سوی دیگرهمانطورکه کارشناسان بارها تاکید کرده اند به دلیل آنکه عمده مصرف منابع آب در استان در بخش کشاورزی صورت می گیرد، مدیریت ص‍ح‍ی‍ح الگوهای کشت و افزایش بهره وری منابع در این بخش ضروری به نظر می رسد.
در این راستا جلوگیری از حفر چاه های غیر مجاز، پرهیز از فشار بیشتر بر منابع زیر زمینی با توجیه کشاورزان، صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع، جلوگیری از هدر رفتن و تبخیر نزولات آسمانی، حذف آبیاری های سنتی و استفاده از تکنولوژی های جدید، استفاده از پساب برای آبیاری مزارع و اراضی کشاورزی، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری و ساخت سدهای جدید از جمله راهکارهایی است که در کنار سایر روش ها می توانند کمک موثری به رفع این بحران نماید.
همچنین نباید این نکته را فراموش کرد که مقابله با کم آبی بیش از هر راهکار، نیازمند تمهیداتی است که م‍ت‍ن‍‍اس‍ب با تغییر رف‍ت‍‍ار اق‍ل‍ی‍م‍‍ی باید برنامه ریزی و اجرا شود، که می توان به این موارد اشاره نمود:
- ترغیب کشاورزان به استفاده از سیستم های نوین آبیاری (قطره ای – بارانی )
- اولویت بخشی در تخصیص های جدید آب جهت مصارف شرب و بهداشت شهری و روستایی ، صنعت ، مجتمع های گلخانه ای و دامداری ها
- اعمال کاهش پروانه بهره برداری چاهها با توجه به قوانین و مقررات مربوطه
- تقویت فعالیتهای اطلاع رسانی و نظرسنجی در ارتباط با خشکسالی با برگزاری جلسات و کارگاههای آموزشی مستمر در سطح استان و برقراری آموزشهای عمومی و انبوه در زمینه اصلاح فرهنگ رژیم مصرف آب
- کنترل برداشت و جلوگیری از اضافه برداشت چاههای مجاز توسط گروههای گشت و بازرسی
- پیگیری نصب کنتورهای هوشمند آب و برق چاههای مجاز جهت کنترل میزان بهره برداری
- تصویب قوانین ضروری و کاربردآن درزمینه: هدفمند نمودن یارانه آب، توسعه روشهای بهینه کردن مصرف آب، اعمال مدیریت خشکسالی در نواحی مستعد، مدیریت آمار و اطلاعات مصرف آب، برنامه ریزی آب کشاورزی و صنعتی براساس آمایش سرزمین، اعمال قانون بر کنترل کیفیت آبها بطور شفاف در بخش دولتی و آزاد
- کاهش تلفات فیزیکی آب از محل استحصال تا محل مصرف ، با اصلاح تاسیسات آبرسانی و آبیاری
- هزینه کردن درآمد ناشی از هدفمند سازی یارانه آبها، در بخش اصلاح و بهبود تجهیزات آبرسانی و آبیاری
و اما...
نکته قابل تامل درطرح این موضوع اینست که علی رغم اینکه مسئولان استانی، دانشگاهیان و افراد نخبه حول موضوع کم آبی و بحران پیش روی استان کرمان حرفها و سخنرانی های فراوانی کرده اند، ولی هنوزنتوانسته اند جدیت وباورموضوع را برای مردم جا بیندازند، زیرا که رویه ای که مسئولان در پیش گرفته اند، همتشان را برای حل این مسئله بغرنج، نمایان نمی کند.
- صحبت ازکم آبی می شود، ولی مسئولان شهری برنامه ای منسجم جهت آبیاری فضای سبزشهری ارائه نمی کنند، بارها دیده می شود که باآب شرب درفصل تابستان و هوای گرم، ساعات میانی روزفضای سبز آبیاری می شود و حتی از جداول سرازیر خیابان می شود.
- صحبت از کم آبی می شود، ولی فکری به حال شبکه پوسیده انتقال آب کرمان نمی شود، هرروزاین لوله های پوسیده از جایی دهان باز می کند و آب را به بیرون از شبکه سرازیر می کنند، وتا وقتی بخواهند این شکاف را ترمیم کنند چه مقدار آب فراوانی که هدر نمی رود؟!.
- صحبت از کم آبی می شود، ولی فکری به حال کارواشهای فراوان سطح شهر که ازآب شرب استفاده می کنند، نمی شود؟!.
-صحبت از کم آبی می شود، ولی فکری به آب جاری وسرازیرازکوهپایه تا شهداد نمی شودوقسمت اعظم این آب در کویرداغ شهداد بخورد زمین رفته یا بخار شده وبه آسمان می رود.
- صحبت از کم آبی می شود، ولی فکری به حال آبی که در زمین های کشاورزی لاله زاراز سد رها شده و مانند سیلاب در زمینهای کشاورزی جاری و هدر می رود، نمی شود.
- و...
موضوعات فراوانی ازاین دست است که باورمردم را نسب به جدی گرفتن بحران کم آبی در استان ضعیف می کندو این مسئله را جدی نمی گیرند.
چرااستاندار محترم جلسه های منظمی راجع به موضوع حیاتی کم آبی تشکیل نمی دهد تا جهت حل این بحران از مسئولان مربوطه بازخواست وازدانشگاهیان کمک گرفته شود، مگر اهمیت این موضوع از جلسات منظمی که در حوزه های دیگر تشکیل می شود کمتر است؟!
وقتی همت ونبرد تن به تن مردم را بطلبند که یک راهکار علمی با قابلیت پیاده شدن ارائه کنند، از شهروندان کرمانی صرفه جویی در مصرف آب راطلب می کنند در حالیکه همت جدی دراستفاده بهینه حوزه کشاورزی نیست، محصولات جایگزین جدی گرفته نمی شود و ازطرفی فکری به حال آبهای سطحی ناشی از بارندگیها دراستان نمی شود.
و....
نظر شما