قدس آنلاین- گروه استانها- طیبه قاسمی؛ طرحهایی با عنوان شبکه آبیاری و کانالهای زه کشی و کاشت نهال با وعده بیابان زدایی در استان خوزستان صورت می گیرد که در کنار آن اشتغال زایی، استفاده بهینه از منابع آب و خاک، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و رونق اقتصادی روستاها را نیز هدف قرار داده اند، در آخرین اقدام برای این شکل بیابان زدایی ها رییس بیابان زدایی استان خوزستان خبر از کاشت ۱۴ هزار هکتار نهال برای مهار بیابان زدایی داد، کاشت درخت حرکتی شایسته است اما باید دید این کاشت به چه شیوه ای است، یک کارشناس مسلما می داند گیاهان هر استانی بیشتر مناسب فضای آن استان است، خاک خوزستان نیز به دلیل جلگه‌ای بودن یکی از حاصلخیزترین خاک‌های کشور است و قابلیت کشت تمام درختان مثمر از جمله ۶ درخت قرآنی، خرما، انگور، سدر، انار، زیتون و انجیر را دارد. اما در خوزستان با وجود تنوع گیاهی گسترده متاسفانه درخت های نخل، بلوط، مورد عطری و... را قطع می‌کنند و باکلی هزینه در این راه به جای آن ها درخت های غیر بومی می کارند آن هم بدون کارشناسی و بعد، چند سال دیگر فقط یک معضل به دریای معضلات این استان اضافه شده، حال اگر کسی هم در پی حل معضل جدید باشد باید سالها وقت و انرژی و هزینه از دست دهد برای کاری که می شد از ابتدا آن را متوقف کرد.

با احداث کانال هویزه مخالفیم

فعال محیط زیست شبنم قنواتی درباره این که، نهال کاری و در پی آن احداث کانال  در کانون ریزگردها صحیح است یا نه می گوید: آخرین مورد این طرح ها احداث کانالی در منطقه هویزه به متراژ ۵۰ کیلو متر است که استاندار خوزستان کلی هم به آن افتخار می کند و برای مهار ریزگردهای جنوب شرق است. اما با احداث این کانال کاملاً مخالفیم، احداث این کانال غیر کارشناسی است و هر چقدر هم تلاش می‌کنیم راه به جایی نمی بریم، این طرح با صرف هزینه‌های اضافه انجام می شود

نهال می‌کارند، کانال کشی می کنند، ماشین های آبیاری می آورند در صورتی که می‌دانیم سطح ذهاب ها در این منطقه بسیار بالاست و در آینده به جای اینکه پر آب شود پر از ذهاب می شود.
قنواتی با اشاره به اینکه یکی از برنامه ها همزمان با اجرای طرح نهالکاری، پخش آب در کانون های ریزگرد است بیان می کند: تالاب های خشک شده ریزگردهای خطرناکی تولید می کند: ما در تالاب‌های خشک شده نهال کاری می کنیم به جای اینکه دریچه های سدها را باز کنیم، چراکه آب رها شده از سدها است که باعث می شود رطوبت و ریزگردها به هم بچسبند و نگذارد که با جریان هوا و بادهای کوچک این ریزگردهای تالابی جابجا شوند.

صدسال زمان برای بیابان زدایی با نهال کاری لازم است

او در همین رابطه می گوید: با منابع طبیعی جلسات متعددی بر پا کرده ایم، کاشت درختان به این شکل برای به ثمر رسیدن و حل کردن مشکل بیابان زدایی صدها سال زمان لازم دارد. ضمن این که آسیب های جدی نیز به محیط زیست و تالاب های استان وارد می کند. حتی کانون های جنوب شرق اهواز نباید نهال کاری ‌شود.

این فعال محیط زیست با اشاره به کمبود نهال غیر بومی در استان عنوان می کند: برای این مقدار نهال کاری ما چقدر نهال وارد کردیم؟ در بهمن ماه گذشته به دلیل کم آوردن نهال از استان‌های دیگر نهال غیربومی وارد کردیم که  گیاه کهور در رده اول آنهاست، متاسفانه کارشناسی درستی درباره این گیاه انجام نشده است و این گیاه نیز مانند کنوکارپوس معضلات بسیاری دارد.

قنواتی اضافه می کند: مشکل بعدی این است که این نهال کاری ها در زمین مردم انجام می شود، اسناد آن هم در زمانی که آقای حجتی به خوزستان آمده بود موجود است حتی در فیلمی اعتراض یک کشاورز مبنی براین که چرا در زمین او درخت می کارند نشان داده شده است.  

وقتی در زمین مردم، درخت، آن هم از نوع غیر مفید آن کاشته شود مردم هم با دو گله گوسفند آن از بین می‌برند چون مردم خود را ملزم به نگهداری نمی‌دانند، درختان را می کارند بعد به مردم می‌گویند باید از آن نگهداری کنید وگرنه با شما برخورد می‌شود.  

نهال ها در زمین مردم کاشته می شود

او ادامه می دهد: این شکل نهال کاری فقط خرج اضافه است، چرا نخل نمی کارند، همین مردم بدانند این نخل که در زمین آنها کاشته شده باعث تثبیت ریزگردهاست و هم رزقی برایشان دارد، پای آن سبزی کاری کرده و از آن نگهداری می کند.

این فعال محیط زیست می گوید: همین باعث امیدواری مردم و ماندن آنها در روستاها می شود در کنار آن ایجاد شغل برای روستایی ها و عدم مهاجرت آنها به شهر را نیز در پی دارد، ازسوی دیگر ریزگردها را از بین می‌برد اگر قرار باشد در مزرعه مردم درخت بکارید باید امکانات نیز به آنها بدهید.

قنواتی با اشاره به اینکه روش هایی که در حال حاضر برای آبیاری به کار می برند دیگر کارایی ندارد بیان می کند: هنوز در بسیاری از مناطق از روش های ابتدایی برای آبیاری درختان استفاده می شود و با روش‌های نوین کاری ندارند در صورتی که با آبیاری قطره‌ای و نوین می‌توان آب بسیار زیادی را ذخیره کرد.

او می افزاید: در محل شهدای هویزه در بهمن ماه پارسال تعداد ۴۰۰ نهال درخت کنار و نخل را عده‌ای از افراد با هزینه کردن از پول تو جیبی های شان به سیستم آبیاری قطره ای مجهز کردند بهتر آن است حالا که دولت دارد برای نهال‌کاری خرج می‌کند. همان درختان بومی منطقه را پشتیبانی کنند تا مجبور نشوند با صرف بنزین، نیروی انسانی، جابجا کردن کانال ها و غیره خرج به بیشتری را برای استان بتراشند.

وی اضافه می کند: البته منابع طبیعی دلایل علمی خاص خود را دارد مثلاً اینکه درخت کنار ممکن است آفت بزند اما آفت کهور کمتر است و آب کمتری هم احتیاج دارد به همین دلیل سرانه فضای سبز را زودتر بالا می برد. منابع طبیعی این گیاه را مناسب می‌دانند چون نگهداری آن کوتاه مدت است و نیازی به نگهداری ندارد اما نخل حداقل ۵ سال باید نگهداری شود.

کهور خطرناک ترین موجود دنیا

در رابطه با درختان جایگزین مثل کهور، کنوکارپوس و... و. برای اجرای طرح های بیابان زدایی استاد حوزه علمیه سیده نرجس مجتهد نجفی عنوان می کند: درست است که گفته می شود خیلی از ریزگردها مربوط به خارج کشور است، اما یکی از دلایل آلودگی هوا و ریزگرد ها در خوزستان درختان کهور آمریکایی است، این درخت آمریکایی یکی از مهم‌ترین گونه‌های مهاجم دنیاست که کشورهای زیادی با آن در حال مبارزه هستند و پایان نامه های زیادی در مورد آن نوشته شده است.

نجفی ادامه می دهد: در مصر عنوان شده هیچ گیاهی به خطر آنها نمی‌رسد، اتحادیه اروپا این درخت را خطرناک ترین موجود دنیا معرفی کرده است و کارشناسان زراعت و کشاورزی به آن لقب سرطان محیط زیست داده اند.

او با اشاره به این که درخت کهور نیمی از آبهای زیرزمینی را از بین می‌برد بیان می کند: کمپین هایی که علیه آن انجام شده برای عملیات مبارزه با این درخت در سراسر دنیا است، در ایالات متحده آمریکا ۲۵ منطقه به دلیل کاشت این گیاه از بین رفته است، در قاره استرالیا قوانینی بر مبنای منع کاشت این درخت اجرا می شود آن وقت ما در خوزستان ۴۰ هزار از این نوع درخت را در جنوب شرق اهواز برای بیابان زدایی می کاریم.

این محقق وپژوهشگر از وجود درخت کنوکارپوس در سال ۸۲ در عربستان سعودی خبر می دهد و تصریح می کند: در سال ۸۳ از این گیاه فراوان وارد ایران شده است، و متاسفانه تست های آلرژیک نشان می دهد که این گیاهان علاوه بر حساسیت زا بودن دارای عیوب دیگری هم هست که از جمله آن می توان  به تجزیه نشدن لاشه‌های برگ آنها اشاره کرد، کاج ها و کهور آمریکایی هم همین حالت را دارند و اگر مدتی زیر این درختان تمیز نشود می بینید ۲۵ متر برگ خشک شده زیر آن ریخته شده است.

او می افزاید: در خارطوم پایتخت سودان یک هفته آب در ماه رمضان قطع شده و بعد از تحقیق مشخص شد که این قطعی آب به دلیل وجود درختان کنوکارپوس است،  مشکل این است درخت کهور، واقعی نیست، تغییر یافته و دستکاری شده است.

مورد عطری خوزستان در معرض انقراض است

مدیرعامل موسسه عترت می گوید: باید درخت مورد عطری که در طب سنتی کاربرد بسیار زیادی دارد را جایگزین همین درختان نامثمر کنیم این درخت که مربوط به خوزستان است در جنگلها در حال نابودی است و ضمن اینکه ما گونه های دیگری مثل سالوادور ها یا درخت مسواک داریم که به نام خود ایران نامگذاری شده‌اند، اما متاسفانه آنقدر کاشته نمی‌شوند که حتی کسی آنها را نمی شناسد.  

نویسنده کتاب اقتصاد مقام تر، محیط سالم تر از همکاری بسیج و سپاه پاسداران در اجرای این طرح ها می گوید و بیان می کند: کاشت درختان کهور آمریکایی صحیح نیست و بیان زدایی با این درخت  کاربردی برای استان خوزستان ندارد.

کاشت کهور برای بیابان زدایی خیانت است

او می افزاید: حسین آخوندی فارغ التحصیل مونیخ آلمان و استاد تمام دانشگاه تهران درباره کهور می‌گوید، با کاشت این گیاه، زیستگاه گیاهان خوزستان مورد تهدید قرار می‌گیرد، بخش عمده آب‌های زیرزمینی از بین می روند، ضمن اینکه کهور گیاهی است که تنوع زیستی خاورمیانه را تهدید می کند. اینکه بخواهند کهور را برای بیابان زدایی بکارند خیانت است.

مجتهد نجفی با اشاره به اینکه کهور آمریکایی خود به خود باعث آتش‌سوزی می‌شود و یکی از دلایل سوختن جنگلها همین گیاهان هستند اضافه می کند: کهور اجازه رشد هیچ گیاهی را در کنار خود نمی دهد و از این لحاظ شبیه کنوکارپوس است اما کنوکارپوس گیاهی سمی است، ولی این گیاه سمی نیست، در کنار این دو گونه گیاه می‌توان از اکالیپتوس نام برد که هر دانه از اکالیپتوس در استفاده از آب های زیرزمینی به مانند حفر یک چاه غیر مجاز است، ضمن اینکه در کنار آن قارچی سمی وجود دارد که برای افرادی که سیستم بدنی ضعیف دارند باعث مرگ می شود.

در آمریکا نیز اکالیپتوس باعث مرگ یک نفر در کالیفرنیا شده است به همین دلیل آمریکا این گیاه را خطرناک اعلام کرده و کشت آن را ممنوع کرده است. سازمان هوا فضا هم عکسی از این گیاه دارد که مواد هیدروکربنی منتشر شده از این گیاه را به خوبی نشان می دهد که این مواد با بیشتر شدن گرمی هوا افزایش می یابد.

سهمیه آب برای کاشت گیاهان بومی کم است

در این راستا معاون منابع طبیعی خوزستان دانایی درباره انتقاداتی که درباره کاشت گونه کهور مطرح شده توضیح می دهد: در نهالکاری اولویت با کاشت گونه های بومی اعم از بوته و درختچه است و در کنار آن کهور پاکستانی و گز شاهی نیز کشت می شود اما به دلیل کمبود آب نمی توانیم در این زمین ها نخل بکاریم، بدیهی است اگر سهمیه دائمی آب در نظر گرفته شود می توان نخل نیز کشت شود.

 او می افزاید:  کهور پاکستانی در مناطق بیابانی، گونه مهاجم به شمار نمی آید و در خوزستان بهترین گونه ای است که هم به گرما و هم خشکی و شوری مقاوم است، اگر چه با ریشه های عمیقی که دارد سفره های آب زیرزمینی را تخلیه می کند.  

دانایی با اشاره به کمبود نهال و مشکلات نهال کاری، اظهار می کند: کاشت نهال در برخی از استان های پربارش آسان است اما در مناطق بیابانی خوزستان به دلیل مشکلاتی که در تامین آب وجود دارد، با دشواری هایی همراه است به طوری که یکی از چالش های ما در خوزستان نگهداری و تامین آب نهالکاری هاست و باید برای آن چاره اندیشی شود.

دانایی تاکید می کند: کهور آمریکایی که به دلیل برداشت در پاکستان به کهور پاکستانی معروف است از سال ۴۷ تاکنون در مناطق بیابانی مختلف کاشته شده و ۹۰ درصد جنگل گمبوعه حمیدیه کهور پاکستانی است.

 مسئولانی که پاسخگو نیستند

گفتنی است؛ با توجه به اینکه سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی آب های سطحی و زیرزمینی، عهده دار انجام مطالعات در برنامه ریزی منابع آبی، احداث سدهای مخزنی، انحرافی، تنظیمی، شبکه های آبیاری و زه کشی، نیروگاه های برق آبی، توسعه منابع آب و خاک و بهره برداری و حفاظت از این منابع است قصد داشتیم صحبتی در این زمینه داشته باشند اما مسوولان این حوزه از پاسخگویی طفره رفتند.

آرزوی رهایی از رتبه نخست بودن

 بیشتر از آنکه مدام برای آلودگی هوای خوزستان سمینار و کمیسیون برپا شود و بعد مسئولان پی کار خود بروند و این آلودگی های فراموش شود تا مجالی دیگر، بهتر است آستین ها را بالا بزنید و یکی یکی معضلات آلودگی کلان شهر اهواز را حل کنید شاید وقتی برای اولین بار مردم شنیدند اهواز آلوده ترین شهر دنیاست کمی ناباورانه تامل کردند که این امکان هست یه نه، اما امروز همه به این فکر می کنند روزی می رسد که اهواز این رتبه نخست را تحویل دهد. این شاید تنها مقام  اولی باشد که مردم آرزوی بر باد رفتنش را دارند.