قدس آنلاین- روز بیستم ماه صفر، اربعین نام دارد؛ زیرا چهل روز از شهادت امام حسین(علیه‌السلام) و یارانش گذشته است. به باور شیخ مفید و شیخ طوسی، کاروان اسیران در بازگشت از شام به مدینه، در این روز که نخستین اربعین است، همزمان با ورود جابربن عبدالله انصاری وارد کربلا شدند.
بر زیارت امام حسین(علیه السلام) در این روز بسیار تأکید شده تا آنجا که امام حسن عسکری(علیه السلام) آن را از نشانه‌های مؤمن شمرده است که فرمود: «علاماتُ المؤمنین خمس: صلاةُ الإحدی و الخمسین و زیارةُ الأربعین و التـَّختُّم فی الیمین و تـَعفیرُ الجـَبین و الجَهر ببسم الله الرّحمن الرّحیم؛ (۱) نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: ۱- اقامه ۵۱ رکعت نماز فریضه و نافله در شبانه روز، ۲- زیارت امام حسین(علیه السلام) در روز اربعین، ۳- داشتن انگشتر در دست راست، ۴- پیشانی را در سجده بر خاک گذاشتن و ۵- بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز. »
با توجه به اهمیت زیارت امام حسین(علیه السلام) در روز اربعین، خوب است زیارت اربعین آن حضرت در این روز خوانده شود. این زیارت که از امام صادق(علیه السلام) به دست ما رسیده، مضامینی عالی و آموزنده دارد؛ معرفی شخصیت امام حسین(علیه السلام)، اصالت خاندان، بیان اهداف نهضت، تجدید بیعت با سرور شهیدان، بیان اعتقادات شیعه و تبیین رذالت و شخصیت منحط قاتلان از جمله این مضامین است که برخی به اختصار بیان می‌گردد.
۱. سلام‌های توصیفی
امام صادق(علیه‌السلام) در سلام‌های نخست این زیارت که به ساحت قدس امام حسین(علیه السلام) عرض ارادت کرده است، سلام‌های توصیفی دارد که نوعی تبیین مقام معنوی و جایگاه بلند امام حسین(علیه السلام) در نزد خداوند متعال است. چنان که فرمود: «السلامُ علی ولی الله و حبیبِه، السلامُ عـلی خلیلِ اللهِ و نجیبِه، السلامُ علی صَفی اللهِ و ابن ِ صَفیـه. »
۲. بیان عظمت امام حسین(علیه السلام)
امام صادق(علیه السلام) در فرازهایی از این زیارت، امام حسین(علیه السلام) را به این صورت که او برگزیده و پسر برگزیده و نیز ولیّ خدا و فرزند ولیّ خداست، توصیف کرده، می‌فرماید: «اللهم إنّی أَشهَدُ أنـَّهُ ولیـُّکَ و ابنُ وَلیک و صَفیک و ابنُ صَفیـِّک، الفائزُ بِکـَرامـَتـِک و حَبوتـَهُ بالسـَّعاده… أشهـَدُ انـَّکَ مِن دَعائم ِ الدّین و ارکان ِ المـُسلمین و مَعقــِلِ المُؤمنین؛ گواهی می‌دهم که تو از ستون‌های دین، ارکان مسلمانان و دژ محکم مؤمنان هستی. »
۳. تبیین اهداف نهضت عاشورا
امام صادق (علیه السلام) در فرازی از این زیارت به بیان اهداف بلند امام حسین(علیه السلام) مانند نجات جامعه از جهالت و گمراهی پرداخته، می‌فرماید: «و بَذلَ مُهجَتـَهُ فیکَ لیستـَنقـِذَ عِبادکَ مِنَ الجَهاله وَ حَیرَه الضـَلاله؛ پروردگارا! او جان خویش را در راه تو داد تا بندگانت را از جهالت و نادانی، و از سرگردانی و گمراهی برهاند. »
۳. معرفی شخصیت منحط دشمن
امام صادق(علیه السلام) در معرفی شخصیت منحط قاتلان امام حسین(علیه السلام) دنیاپرستی و منفعت طلبی آن‌ها را عامل اساسی برای ارتکاب جنایت بزرگ در واقعه کربلا معرفی کرده است که لکه ننگی بر دامن آنان تا قیامت است: «و قـَد تـَوازَرَ عـَلـَیه مَن غـَرَّته الدُنیا؛ کسانی علیه امام همدست شدند که دنیا آن‌ها را فریب داده است. و باعَ حـَظـَّهُ بالاَرذَلِ الاَدنی وشَری آخِرَتـَهُ بالثـَّمَنِ الأوکـَس؛ و بهره هستی خود را به بهای ناچیز و پستی فروختند و آخرت خود را به بهای اندک حراج کردند. و أطاعَ مِن عِبادِکَ أهلَ الشـِّقاق و النفاق؛ آنان از کسانی که خلاف افکن و نفاق انگیز بودند پیروی کردند. »
انحطاط شخصیت دشمنان امام حسین(علیه السلام) از منظر امام صادق(علیه السلام) تا آنجا بود که امام، آنان را شایسته لعن دانسته و در نفرین علیه آنان فرمود: «الّلهم فالعنهُم لعنًا وبیلًا، و عَذِّبهُم عذابًا ألیمًا؛ خدایا آنان را به لعنتی بزرگ و عذابی دردناک گرفتار کن. »
۴. بیان اصالت خاندان
امام صادق(علیه السلام) پس از آنکه شخصیت منحط قاتلان امام حسین(علیه السلام) را معرفی کرد، در مقایسه با پستی آن‌ها و بی‌ریشه بودن خاندانشان، طهارت آن حضرت و اصالت خاندانش را گوشزد کرده، می‌فرماید: «أشهَدُ أنـَّکَ کـُنتَ نوراً فی الأصلابِ الشـّامِخه و الأرحامِ المـَطهَّره؛ گواهی می‌دهم که تو نوری بودی در اصلاب پدران بزرگوارت و ارحام پاک مادرانت.
لم تـُنَجـِّسک الجاهلیه ُ بانجاسِها، و لم تُلبِسکَ المُدلَهِمّاتُ مِن ثِیابِها؛ دوران جاهلیت، تو را با پلیدی‌های خود، آلوده نکرد و از لباس‌های چرکینش دربرت نکرد. »
۵. توصیف فرزندان
امام صادق(علیه السلام) در ادامه این زیارت، نه تنها امام حسین(علیه السلام) را بزرگ و فردی پاک‌سرشت معرفی کرده که از آلودگی‌های زمانه هیچ رنگی نگرفته است، بلکه فرزندان و ذرّیه آن حضرت را نیز پاک و الگویی هدایت‌بخش برای جامعه اسلامی معرفی کرده، می‌فرماید: أشهـَدُ أنَّ الائِمَه َمِن وُلدِکَ کـَلِمَهُ التـَّقوی؛ گواهی می‌دهم که امامان از اولاد و ذرّیه تو، کلمه تقوا هستند.
و أعلامُ الهُدی و العـُروَةُ الوثـقی و الحُجَّة ُعلی اَهلِ الدُّنیا؛ و نشانه‌های هدایت و حلقه محکم‌تر و حجت بر همه اهل دنیا هستند.
۶. بیان اعتقادات شیعه
در این‌باره که باید اعتقاد شیعه نسبت به امامان خودشان و پیروی از آنان چگونه باشد، امام صادق(علیه السلام) به بیان گوشه‌ای از وظایف شیعیان نسبت به این خاندان اشاره کرده، می‌فرماید: «و قـَلبی لـِقـَلبـِکـُم سـِلم، و أمری لأمرِکـُم مـُتـَّبـِع و نُصرَتی لـَکُم مُعدَّه؛ و قلبم با قلب شما آمیخته است و در هر کاری پیرو دستورهای شما هستم و براین یاری شما آماده هستم. »
۱- شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۷۳۰.
نظر شما