قدس آنلاین- گروه استانها- طیبه قاسمی؛ «هوا گرم است» اگر این جمله را در تابستان می شنیدید تعجبی در کار نبود، اما در این فصل و میانه زمستان و هوای گرم از عجایبی بوده که حالا به وقوع پیوسته است، اگر کمی فکر کنید حتی به یاد نمی آورید آخرین باری که باران باریده چه زمانی بود و این یعنی تعداد باران های امسال خیلی کم یا به ندرت بوده است، حتی نیازی به لباس گرم ندارید شاید خوشحال باشید که سبکترید و سرمای کمتری حس می کنید اما این علامت خوبی نیست؛ وارونگی فصل ها یا از دست رفتن زمستان، خداحافظی زمین با برف و ننشستن سفیدی آن بر پیکر درختان و یا حس نکردن بوی باران اتفاق ناخوشایندی است که نتیجه پاسخ طبیعت به نوع شکل و رفتار ماست، و به ذهن می نشاند «از ماست که بر ماست». خشکسالی در طول تاریخ آفت های جبران ناپذیری داشته و در کنار آن ضرر های اقتصادی دارد که ذره ذره یک کشور را از پای در می آورد. با توجه به اهمیت آب و سدها در خشکسالی، این گزارش برآوردی است از امروز سدهای خوزستان که در اولین قدم سد دز را مد نظر قرار داده است. سدهایی که سنگر آب هستند اما خشکسالی در نخستین تیر، آنها را نشانه رفته است.

تامین ۲۰ درصد برق کشور در استان خوزستان

مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت تولید و بهره برداری سد و نیروگاه دز در گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین آب و برق را دو عنصر مهم و حیاتی چرخه امروز می داند و بیان می کند: ۳۵ درصد آبهای صنعتی کشور در استان خوزستان توسط پنج رودخانه به سمت خوزستان می آید تامین می شود و از سوی دیگر۲۰ درصد برق کشور نیز در استان خوزستان تامین می شود،  این کاری سخت و مهندسی است و باید در سازمانی کاملاً تخصصی انجام شود  که توانایی مدیریت ۴۰ میلیارد مکعب آب را نیز داشته باشد.

۲ میلیارد متر مکعب از حجم سد دز، خالی است

سعید رئوفی، سد دز را از این لحاظ که به عنوان تنها سد نصب شده بر روی رودخانه دز  است، متفاوت می خواند و اظهار می کند: ارتفاع فعلی آب ۳۰۶ و نیم متر مکعب می باشد و حجم مفید دریاچه سد ۲۲ میلیارد و  ۷۰۰مترمکعب است که ۲ میلیارد از حجم آن در حال حاضر خالی است، نباید به هیچ عنوان کمتر از این مقدار شود چرا که به لحاظ بهره برداری و مسائل پایداری سازه ای به صلاح نیست، فعلاً سعی کرده‌ایم با یکسان کردن ورودی و خروجی ها حفظ ارتفاع کنیم (این ارتفاع نسبت به دریای آزاد سنجیده می شود).

وی اضافه می کند: حداقل دبی این سد ۳۰ هزار مترمکعب بر ثانیه و حداکثر ۱۰ هزار و ۴۰۰ متر مکعب است که این حداکثر در ۲۵ فروردین ۹۶ اتفاق افتاد، حال شما در نظر بگیرید ۳۰ متر تا ۱۴۰۰ متر چقدر فاصله است، مدیریت این فاصله کار دشواری است.

پایین تر از حداقل ها

رئوفی از حدود دو میلیارد مترمکعب فضای خالی درسصد خبر می دهد و می گوید: بخشی از این فضا به دلیل اینکه در فصل آبگیری نیستیم طبیعی است، اما ما از حداقل ها هم پایین تریم، برآوردها بر اساس منحنی فرمان و منحنی آبگیری صورت می گیرد.

او با اشاره به اینکه این خشکسالی در هفتاد سال اخیر بی سابقه بوده تصریح می کند: تنها بارندگی برای رفع آن کافی نیست، اگر قرار است سدها پر شود باید در بالا دستها این کار صورت گیرد، همچنین شدت آن نیز به شکلی باشد که رواناب داشته باشیم، اگر این بارندگی‌ها جذب زمین شود برای ما اهمیتی ندارد.

سد دز ۳۵ سال تنها کنترل کننده فرکانس برق کشور

رئیس هیات مدیره شرکت تولید و بهره برداری سد و نیروگاه دز با منحصر به فرد دانستن این سد، اضافه می کند: سد دز ویژگی های خاص خود را دارد، ۳۵ سال تنها کنترل کننده فرکانس برق کشور بوده، آخرین نقطه اتکای نیروگاه شبکه برق سد است که باید بتواند کنترل شبکه را انجام دهد، بنابراین رسالت برقی آن کمتر از آب نیست.

رئوفی تصریح می کند: در تابستان بخشی از برق را ترانسفر می‌کنیم برق را از سمت خرم آباد به خوزستان از خطوط مجاور می‌گیریم و به خوزستان می‌دهیم، اولویت سیاست گذاری سازمان آب و برق تامین آب مردم است که شامل آب شرب و کشاورزی است که تا بحال مشکلی نداشته ایم و به هر صورت ممکن مشکلات آن را حل کرده‌ایم.

او ادامه می دهد: متاسفانه در حال حتی نگران آب شرب نیز هستیم، چرا که پیش‌بینی‌های بارندگی‌ها خیلی خوشحال کننده نیست، هرچند ۴ ماه بارندگی هنوز باقیست، برآوردهای هواشناسی نشان دهنده سیگنال های خوبی نیست.

این مسئول با اشاره به اینکه سال گذشته گرمترین تابستان کره زمین بوده است، بیان می‌کند: در همین سال نیز سد دز علاوه بر آب، تامین برق مطمئن برای استان را نیز داشته، وقتی در نظرگیرید اگر فرکانس نوسان کند شبکه از بین می رود آن وقت می فهمید دز در پایداری شبکه برق چقدر موثر بوده است.

مدیر عامل نیروگاه دز توضیح می دهد: آبی که به پایین دست رفته صرفاً برای کشاورزی و آب شور بوده و به بهترین شکل مدیریت شده تا برق مردم را هم تامین کرده باشد.

وضعیت اسف بار بارندگی

وی با اشاره به تجربه ۵۵ سال می گوید: بر اساس منحنی ها و دستورالعمل ها در ۳۰ سال (بین ۵۶ تا ۸۶) متوسطه آورد رودخانه دز ۲۵۰ متر مکعب بر ثانیه به صورت سالانه بوده و در دهه آخر این آورد به زیر ۲۰۰ متر رسیده امسال که آورد مثلاً خوب هم بوده زیر ۱۴۰ متر مکعب است، که این نشان از وضعیت اسف باری می دهد.

رئوفی از رصد کمی و کیفی اوضاع توسط یک تیم خبر می دهد و می افزاید: با این وجود وقتی منابع آبی نیست کاری نمی‌توان کرد، در ابتدای فصل پاییز ارتفاع آب ۳۲۰ میلیون مترمکعب بوده است بر اساس پیش بینی ذخیره قابل قبولی داشتیم که ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده اما این آورد ها کاهش یافته و به نیمی از ذخیره سال گذشته رسیده و ما امیدواریم بتوانیم حداقل آب شور به مردم را تامین کنیم.

او کنترل رودخانه کارون با چندین سد از جمله کارون ۱، ۲، ۳، ۴، سد گتوند، نیروگاه عباسپور، مسجد سلیمان را مسئولیت سنگینی می داند و عنوان می کند: به همین دلیل مدیریت آب و برق کاری بس دشوار است که سد کرخه و سیمره که پایین دست آن است نیز در این چرخ می‌باشد.

بارش‌های بالادست نگران کننده است

در همین رابطه مدیر روابط عمومی سازمان آب و برق خوزستان خشکسالی بی سابقه فعلی را ناشی از بارش های کم عنوان و خاطر نشان می کند: نرمال بارش‌های بالادست نگران کننده است به همین دلیل کمیته بحران خشکسالی تشکیل شده است.

رضا علیجانی بحث خشکسالی را هم در کیفیت و هم در کمیت مهم ارزیابی می کند و می گوید: از سه منظر این موضوع قابل بررسی است که می توان کشاورزی مصرف آب در صنایع و کیفیت آب را نام برد.

مدیر دفتر و دبیر کمیته هماهنگی مدیریت خشکسالی نیز در پاسخ به خبرنگار قدس آنلاین با بیان اینکه ۶۳ درصد از بارندگی ها کاهش یافته، عنوان می کند: در حوضه آبریز آزاد نیز به همین شکل است و تا بارانی نباشد حجم سدهای ما آنچه می خواهیم نیست. از سوی دیگر حجم آب پشت سدها بر منابع آبی موثر است و ۷۱ درصد نسبت به متوسط های طبیعی در حوزه دز، ۶۶ درصد کرخه و ۷۰ درصد مارون و زهره حجم آب های سدهاست.

کاهش ۵۹ درصدی میزان ورودی آب دز

دکتر بهارلویی کاهش بارندگی کشور را ۵۸ درصد اعلام و اظهارمی کند: این کاهش در استان خوزستان از متوسط کشور نیز بالاتر بوده و بر شرایط بارندگی و آوردها تاثیر داشته و این تاثیر بر حوزه دز باعث کاهش ۵۹ درصدی میزان ورودی آب شده است.

بهارلویی از لحاظ بی آبی امسال را بدترین سال طی ۵۰ سال گذشته در حوزه کارون می داند و می گوید: بعد از اعلام آمار مشخص شده حوزه دز ۶ سالی است که این شرایط بد را تجربه می کند در حوزه مارون و کرخه نیز به همین شکل است و این نتیجه پاسخ طبیعت به نوع و شکل رفتار ماست.

مدیر دفتر و کمیته هماهنگی و مدیریت خشکسالی اذعان می کند: از لحاظ حجم مفید آب (هر حجمی قابل استفاده نیست) نسبت به پارسال ۳.۱ میلیارد متر مکعب کاهش داشته‌ایم که بیانگر شرایط بحرانی و خاص است، در هر ثانیه ۳۷۶ مترمکعب آب وارد حوزه ها می شود که ۱۷۶ متر مکعب در کل استان کاهش داده داشته‌ایم و این نشان می‌دهد سالی که در آن قرار داریم یک سال منحصر به فرد در حوزه آبی است.

وی ادامه می دهد: ۸۰ درصد بارندگی های استان خوزستان در شش ماه اول می گذرد و در چهار ماه گذشته بارندگی در کار نبوده است، بنابراین باید مصرف کننده و متولیان احتیاط لازم را انجام دهند.

بهارلویی با بیان اینکه خشکسالی با تزریق آب حل نمی شود، توضیح می دهد: اگرچه کاهش بارندگی‌ها مسلما خشکسالی به بار می‌آورد اما در بحران‌های آن با آب حل نمی شود و عوامل متنوعی از جمله زیست محیطی و اجتماعی اهمیت بسزایی دارد. خشکسالی ضررهای اقتصادی غیر قابل جبرانی به کشور وارد کرده و ذره ذره یک کشور را از پا در می آورد.

آب برداشتی، مشکل مردم را حل می کرد

وی درباره تاثیرات انتقال آب بر برآورد آب سدها خاطر نشان می کند: کاهش آورد امسال زیر ۱۴۰ میلیون متر مکعب بوده که نمی‌دانم این به دلیل تغییرات اقلیمی، تغییر الگوی بارش و خشکسالی بوده یا انتقال آب. اما مسلماً اگر ۳۰ متر مکعب آبی که از شاخه ها برداشت شده را داشتیم و به ۵۰ متر اضافه می‌کردیم مشکل مردم حل می شد، وقتی مشکل کم آبی مردم پایین دست با ۸۰ متر حل می‌شود یعنی با اختصاص آن میزان آب دیگر  کمبودی احساس نمی شد.