گروه استانها- قدس آنلاین- طیبه قاسمی؛ یک سال از زمانی که مدیرکل محیط زیست استان خوزستان اعلام کرد ۴۲ هزار هکتار از زمین های هندیجان در حال نابودی است می گذرد، این خبر خوشایندی نبود اما وقتی از زبان نفر اول محیط زیست بیان شد یک امیدواری در پی داشت که این معضل اگر حل نشود لااقل اقداماتی اساسی را شاهد خواهد بود، چندی بعد مدیر زمین شناسی منطقه جنوب باختری، علی اژدری مدعی شد ۱۸ هزارهکتار در شرق هندیجان کانون های گرد و غبار خوزستانند.

زمان گذشت و مردم این دیار پی بردند که خیال باطلی داشته اند، سال ۹۶ است و هنوز سایه شوم نابودی بر اراضی هندیجان گسترده است، آب شاید تنها عنصری باشد که از ابتدای تاریخ انسان شناخته و درپی آن بوده، انسان های اولیه روزهای نخستین تمدن خود را با آب شروع کرده اند و شاید بیشترین ضربه ها را نیز به منابع آبی زده اند، در این میان هرجایی که سهم عظیم تری از آب داشته قربانی مناسب تری از دید بشر بوده است، طبیعت اما بازی یک سر بردی نیست زمان تغییر کرده و حالا اثرات رفتار انسان با اکوسیستم، خبر از خشکسالی هایی می دهد که دور نیست و اگر دیر بجنبیم بازنده بدی هستیم، حتی اگر باورش سخت باشد.

نابودی کشاورزی

رئیس جهاد کشاورزی هندیجان نابودی اراضی هندیجان را یک واقعیت ملموس می‌داند و اظهار می‌دارد: بر اثر بی برنامگی های سازمان آب و برق خوزستان و وزارت نیرو، جابجایی تخصیص آب ها، احداث سدها و مدیریت نشدن برداشت‌ از بالا دست ها نه تنها شهرستان هندیجان بلکه خیلی از شهرها آسیب دیده اند، اما در هندیجان این آسیب شدیدتر است.

جمشید اسلامیان این آسیب را در درجه اول تاثیرمخرب بر کشاورزی هندیجان بیان می‌کند و می‌گوید: ایجاد ریزگردها و بعد از آن مهاجرت روستایی ها از دیگر معضلات ازبین رفتن اراضی هستند، روستاهایی داشته‌ایم که تا ۸۰ درصد جمعیت آن مهاجرت داشتند و کسانی که در این رابطه شناخت دارند می‌دانند این دو سه پارامتر گفته شده چقدر اثرات زیست محیطی در شهرستان هندیجان دارد.

او با اشاره به اینکه خیلی از ریزگردهای اهواز و ماهشهر بر اثر کانون های به وجود آمده در هندیجان است اظهار می‌کند: کم شدن حجم آب و جابجایی آن این کانونها را ایجاد کرده، اراضی که سالهای سال زیر کشت بوده و از رودخانه تامین می‌شده است در اثر جابجایی آب پشت سد کارون، کوثر و برداشت های بالا دست خشک شده، به این شکل اکثر اراضی هندیجان تبدیل به ریزگرد شده‌اند.

نابودی ۹۰ درصدی دامداری

اسلامیان تصریح می کند: اراضی کشاورزی در درجه اول تولید گندم و امنیت غذایی را هدف قرار می‌دهد و در درجه دوم صنایع تبدیلی آن مثل ماکارونی سازی، شیرینی سازی و صنایع وابسته به گندم و جو و علوفه را از بین می‌برد، ضمن اینکه دامپروری را نیز در حد ۹۰ درصد تعدیل کرده است.

او در پاسخ به سوال خبرنگار قدس مبنی بر اینکه تکلیف کسانی که زمین های خود را از دست می دهند چیست؟ خاطر نشان می کند: متاسفانه برنامه‌ای برای آنها وجود نداشته است، نامه‌نگاری، رایزنی و اطلاع رسانی کرده‌ایم اما بازهم اراضی را می‌فروشند یا رها می‌کنند، این اراضی تبدیل به کانون ریزگرد شده صاحبان و مالکان آن نیز حاشیه نشین شهرها می شوند و رو به کارگری و اشتغال کاذب و مجازی می آورند، به این شکل اشتغال واقعی که تولید ملی است، نابود می شود.   

اسلامیان این اراضی را تابعی از تخصیص آب می‌داند و بیان می‌کند: ساختار اساسی خوزستان روی آب زده شده است، در صورتی که آب از بین رود روح از کالبد آن خارج می شود و جز جسد از آن باقی نمی ماند، اراضی در حیطه جهاد کشاورزی اند اما تامین آب آن در حیطه وظایف سازمان آب و برق است به طور مثال تفنگی در نظر بگیرید که فشنگ ندارد این تفنگ فقط حکم چوبدستی را دارد.

مسولان بیشتر شعار می دهند

او ادامه می‌دهد: متاسفانه مشکلات اقتصادی بزرگ در حیطه کشاورزی بر اثر این است که مبانی اقتصاد کشاورزی تولید اشتغال کنار گذاشته و برخوردهای ژورنالیستی با آن شده، بیشتر از کار شعار می دهند و بیشتر مشکلات بر روی نهادهای کشاورزی است که تقریباً ۹۹% ابزار را آماده کرده و تنها چیزی که آماده نیست آب است که شاه کلیدِ مشکلات است.

او با تاکید بر اینکه تمدن شهرستان هندیجان یک تمدن رودخانه‌ای است، عنوان می کند: بنای این شهر بر رودخانه زهره است و اگر قرار است این رودخانه خشک شود مهمترین رگ حیاتی آن قطع شده و فلسفه وجودی هندیجان نابود می شود، بدترین ضربه برای کشاورزی برداشت های مدیریت نشده بالادست و تخفیف های سد کوثر است، مدیریت برداشت های بین حوضه‌ای یعنی هر شهرستانی که بالا دست است که آب را بیشتر برداشت می کنند، به همین دلیل به پایین دستی ها آبی نمی‌رسد، وزارت نیرو و سازمان آب و برق روی مدیریت آب نظارت ندارند و همین باعث نابودی اراضی هندیجان شده است.  

سد کوثر معضل هندیجان

اسلامیان با اشاره به اینکه سدها را برای ذخیره آب می سازند، می گوید: سد کوثر در کهگیلویه برای آب شرب و کشاورزی است اما بر اثر مدیریت ناقص تبدیل به معضلی برای شهرستان هندیجان شده، آب را در بالا دست نگه می دارند و نمی‌گذارند آب در رودخانه‌ای که سال‌های سال جریان داشته جریان پیدا کند. حفظ زیست محیطی رودخانه حذف شده و این رودخانه تبدیل به عاملی برای شکست اقتصادی شهر و مهاجرت ها شده است، حتی بالا دست ها هم به خاطر عدم کنترل برداشت بهینه، به اندازه حقابه مشکل دارند.

اسلامیان می گوید: یکی از کانون‌های ریزگرد جاده ماهشهر_هندیجان است که دو طرف آن شیب دو درصد دارد، یعنی تقریباً صاف است، چون در حال حاضر در آنجا کشت انجام نمی‌شود سطوحی که سابق بر این زیر کشت گندم بوده تبدیل به کانون شده است، متاسفانه برنامه و اقدامی به ازای اهمیت کنترل ریزگردها در دستگاههای اجرایی انجام نمی شود، دامداری و شیلات نیز تحت تاثیر کمبود آب آسیب دیده است چرا که آب شیرین وارد نمی شود.

فرصت کمی تا خشکسالی باقیست

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان در گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین با اشاره به اینکه کانون ریزگردها از فرسایش زمین های کشاورزی بوجود می آیند؛ عنوان می کند: این مسئله در آینده باعث خشکسالی های پی در پی می شود بنابراین باید تا فرصت باقیست فکری کرد.

احمد لاهیجان‌زاده افزایش سطح زیرکشت و برداشت های بی رویه بالادست سد مارون و رودخانه زهره را از جمله مشکلات اصلی می داند و عنوان می کند: سد کوثر در استان کهگیلویه و بویراحمر بیشترین ذخیره های آب را به خود اختصاص می دهد، آمار ذخیره سد کوثر خیلی بیشتر از رقم اعلامی از سوی آب و برق خوزستان است.

مدیر دفتر برنامه ریزی منابع آب و مطالعات پایه سازمان آب و برق در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار قدس آنلاین عنوان می کند: نسبت به کاهش بیش از ۶۰ درصد آورده آب برای اینکه بتوانیم شرایط را برای استان و مناطق بهینه نگه داریم، میزان خروجی آب را کاهش نداده ایم، و  با توجه به اینکه میزان منابع کاهش یافته تا آنجا که توانسته ایم سعی کرده ایم نیاز مردم را تامین کنیم.

داریوش بهارلویی اذعان کرد: نزدیک به ۱۰ درصد میزان خروجی آب  برای رهاسازی در استان خوزستان در دست داشته‌ایم و این نشان می‌دهد با وجود کمبود شدید آب تمام توان را برای نیازها به کار برده ایم، اما وزارت نیرو و سازمان آب و برق نیز تا حدی می توانند انعطاف داشته باشند، باید مد نظر قرار داد پیش بینی های صورت گرفته هواشناسی می‌گوید شرایط خوبی نداریم و حداقل تا پایان بهمن ماه باید محتاط باشیم و آب شرب را در اولویت قرار دهیم.

او با بیان اینکه در بخش کشاورزی سعی کرده ایم حداقل کمبودهای خروجی را اعمال کنیم ادامه می دهد: در ابتدای هر فصل که به لحاظ منابع آبی محدودیت‌هایی داریم به بخش های متولی مثل حوزه‌های  زهره و غیره اعلام می‌شود که چقدر می‌توانیم از منابع آب استفاده کنیم، باید بدانیم میزان ورودی و بالانس خروجی اصلاً قابل قیاس نیست داشته باشد و انعطاف تا جایی امکان دارد که منابع آب در بحث شرب و مسائل استراتژیک با خطر مواجه نشود.

خشکسالی های مداوم

بهارلویی در پاسخ به خبرنگار قدس آنلاین مبنی بر اینکه تغییر الگوهای مصرف چقدر می‌توانند در کاهش مصرف آب تاثیر گذار باشند، می‌گوید: اول باید بپذیریم کشور و استان از لحاظ اقلیمی خشک و نیمه خشک هستند و علی رغم داشتن رودخانه های زیاد خشکسالی مورد نادری در کشور ما محسوب نمی شود، باید خود را با شرایط اقلیمی منطبق کنیم به هر حال بحث سیکل هیدرولوژی، بارندگی نیز مطرح است.

او می افزاید: این شرایط پیش آمده و ما باید به سمتی حرکت کنیم که الگوی کشت ما با شرایط اقلیمی همخوان باشد نه فقط رودخانه ها را در نظر بگیریم، این به این معناست که بازنگری در شیوه های کشت، نوع محصولاتی که در مناطق می کاریم، شیوه هایی که برای آبیاری قرار می دهیم بدون شک اثرگذار است.

بهارلویی بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی را مصرف در بخش کشاورزی می داند و می گوید: مصرف ما در کشاورزی بیشتر از شرب و صنعت است و هر عملی که بتواند این ۹۰ درصد را بهبود بخشد مسلماً برای منابع مصرفی آب اثرگذار است و این باید به شکلی عملی و علمی انجام شود، لازم است جهاد کشاورزی و دانشگاهها بررسی و تحقیق کنند تا ببینند چه می توان کرد که از منابع آب بهترین استفاده را برد؟ آب برداشتی ما با آب مصرفی تطابق ندارد و می توانیم خیلی بهتر از این آب در زمینه کشاورزی، صنعت و شهری استفاده کنیم.