قدس آنلاین-گسترش پدیده اشرافی گری در میان برخی مسئولان یکی از مشکلاتی است که در چند سال اخیر بیش از پیش به یک معضل برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است. این معضل اجتماعی که شکاف طبقاتی را گسترش داده است موجب شده مسئله‌ای به نام «دین گریزی» و «بدبینی» مردم را نیز در جامعه‌ای که نام دین را یدک می‌کشد و مدعی اجرای احکام اسلامی است در پی داشته باشد.

اشرافیت مقابل اسلام محمدی

تاریخ اسلام پر است از فراز و فرودهای سیاسی و عقیدتی. فراز و فرودهایی که در ۱۴۰۰سال بارها در اشکال گوناگون تکرار شده است. تکرار رویدادهای سیاسی و تحولات فکری و فرهنگی را می‌توان از عملکرد حاکمان و طبقه دینداران یافت.

نخستین مخالفت طبقه اشرافی با آموزه‌های اسلام را طبقه اشراف مکه داشتند، زیرا فرامین اسلام را مغایر با منافع و مصالح خود می‌دیدند. ابوجهل، ابوسفیان، ولید بن مغیره از رهبران آنان و همه آن‌ها از متمولان مکه بودند و از اشراف و رؤسای این شهر به شمار می‌آمدند. پس از تشکیل حکومت نبوی در مدینه، سیره و سبک زندگی پیامبر(ص) ساده زیستی در طبقه حاکم و همرنگ مردم بودن را به عنوان برگ برنده حکومت اسلامی برای مردم به تصویر کشید. این روند تا زمان حیات رسول خاتم(ص) وجود داشت، اما پس از انحراف تاریخی در مسیر حکومتداری در اسلام، کم کم روحیات اشرافی گری در میان طبقه حاکم رونق گرفت.

با پیروزی‌های گسترده‌ای که مسلمانان پس از رحلت رسول خدا(ص) به دست آوردند، غنایم بسیاری را به دست آوردند. برای مثال، در جنگ نهاوند به هر سواره ‌نظام ۶ هزار درهم رسید. بقیه غنایم نیز به خزانه مرکزی فرستاده شد که از جمله آن، صندوقچه‌ای از جواهرات بود که دومیلیون درهم فروخته شد، درحالی‌که بهای واقعی آن ۴میلیون درهم بود. همچنین خراج‌های هنگفتی که به خزانه سرازیر شد که تنها خراج سرزمین مصر به ۴میلیون دینار می‌رسید. سرازیر شدن ثروت‌ها و توزیع ناهمگون آن سبب شکل‌گیری پدیده‌ای به‌عنوان طبقه نو اشراف گردید، به‌گونه‌ای که برخی از صحابه در صف مقدم این طبقه قرار داشتند. ثروت زبیر پس از مرگ به پنجاه‌هزار دینار می‌رسید، به همراه هزار اسب و هزار غلام و کنیز و املاک بسیاری که از خود به‌جا گذاشت. (مروج الذهب مسعودی/ج۲/ص۳۳۳)

رواج این روحیه در نهایت موجب بازگشت مردم به حقیقت اسلام و تقاضا از علی(ع) برای حکومتداری شد. طبقه مرفه مانند طلحه و زبیر اولین کسانی بودند که پس از آغاز حکومت علوی به مخالفت با ایشان پرداختند و زمینه‌ساز جنگ جمل شدند.

معضلی برای جمهوری اسلامی

نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با قدس به زمینه‌های تاریخی رفاه¬زدگی و اشرافی¬گری در تاریخ حاکمان اسلام اشاره می‌کند و می‌گوید: پدیده اشرافی¬گری یکی از مهم‌ترین دلایل انحراف جامعه دینی صدر اسلام پس از رحلت نبی خدا(ص) بود. همین مشکل زمینه چند دسته شدن جامعه شده و در جامعه تفرقه ایجاد کرد. گسترش روحیه اشرافی¬گری درمیان صحابه پیامبر(ص) موجب شد در مقابل اسلام مجسم یعنی حضرت علی(ع) بایستند و جنگ‌های متعددی را برجامعه اسلامی تحمیل کنند.

حجت الاسلام نصرالله پژمان فر می‌افزاید: این گروه از صحابه معتقد بودند چون در صف اول مسلمانان بودند باید از مزایای مادی بیشتری برخوردار شوند، درحالی که این توقع مخالفت با نص صریح قرآن است که «ان اکرمکم عندالله اتقیکم».

نماینده مردم مشهد در مجلس با بیان اینکه رواج پدیده اشرافی¬گری به معضلی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است، اظهار می‌کند: اولین انحراف در نظام اسلامی ما در خطبه‌های نمازجمعه آغاز شد، یعنی از زمانی که مسئولان رده بالای نظام در خطبه‌های نماز جمعه تهران معنای انحرافی از عدالت را بیان کردند که چه ایرادی دارد کسانی که زحمت بیشتری در انقلاب کشیدند، امتیازات بیشتری داشته باشند. این بدعت که موجب تبیین اسلام انحرافی در برابر اسلام واقعی شد، نتیجه‌ای جز شکل گیری طبقه اشرافی در نظام نداشت تا جایی که کسانی که حقوق نجومی دریافت می‌کنند، ذخیره انقلاب معرفی می‌شوند و کسی واکنشی نشان نمی‌دهد و حتی کسانی که جامعه را به عدالت واقعی دعوت می‌کنند، به تمسخر گرفته می‌شوند.

آسیب اشرافیت مدیران به دینداری مردم

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس ادامه می‌دهد: اصل قرار گرفتن عدالت حتی در کنار مسائلی چون توسعه از اهداف انقلاب اسلامی بود، اما انحراف از مسیر اهداف انقلاب موجب شد تا توسعه عدالت به طور کامل محقق نشود.

پژمان فر با بیان اینکه گرچه در سال‌های اخیر مسیر کشور به سمت عدالت تغییر مسیر داد، می‌گوید: متأسفانه حرکت عدالت محور کشور در سال‌های پیشین که با اعطای سهام عدالت، یارانه‌های نقدی و مسکن مهر شکل گرفته بود، با مخالفت دولتمردان روبه رو شده است.

نماینده مردم مشهد در مجلس، تحقق عدالت اجتماعی در یک نظام دینی را منوط به مبارزه با پدیده اشرافی گری می‌داند و بیان می‌کند: الناس علی دین ملوکهم؛ مردم تحت تأثیر مستقیم مدیریت جامعه هستند. اگر امروز اشرافی گری مردم را آزار می‌دهد، به دلیل رویکرد مدیریت اجرایی کشور است که جامعه را در این مسیر قرار داده است و اگر مردم می‌خواهند این روند متوقف شود، باید در انتخاب مدیران اجرایی اصلاح نظر داشته باشند تا عدالت در جامعه جاری و ساری باشد.

حجت الاسلام پژمان فر، به آسیب‌های رواج اشرافی گری به دینداری مردم اشاره کرده و تأکید می‌کند: اشرافی گری مدیران موجب می‌شود مردم بین زندگی مدیران و باورهای خود پیوند ایجاد کنند. وقتی مدیری با رشد نجومی ثروت مدعی است که متدین است و خمس می‌پردازد، دیگر نمی‌توان انتظار داشت مردم ریشه‌های مذهبی این فرد را بپذیرند. اینکه مردم بی عدالتی را به صورت گسترده می‌بینند در همه باورهای آنان تردید ایجاد می‌کند.