قدس آنلاین، گروه استان ها- راضیه کشاورز: امروزه بر اساس برآوردهای انجام شده حدود ۷۰۰ خانه در شهر اصفهان و حدود ۲ هزار خانه تاریخی ارزشمند در این استان وجود دارد که بیشتر آنها خالی از سکنه هستند، خانه‌هایی که گفته می‌شود بعضی از آنها به لحاظ تزیینات و نقشه منحصر به فرد هستند.

به گواه پژوهشگران هنری، بیشترین تجمع خانه‌های منقش به نقاشی‌های زیبا در اصفهان است و تنوع این نقاشی‌ها بسیار زیاد بوده که نمونه بارز آنها «خانه شهشهانی» است.

به گفته مجری مرمت خانه های تاریخی اصفهان، متأسفانه عدم آگاهی مردم از ارزش  بناهای تحت تملک‌شان و عدم شناخت آنها از چرخه بازگشت زندگی به بافت‌های تاریخی باعث شده بسیاری از این خانه ها طی سال‌های اخیر دچار تخریب شود.

تهمینه امامی اظهارکرده که با توجه به هزینه‌های سرسام‌آور مرمت، بسیاری از مالکان توسط سودجویان به گونه ای راهنمایی می‌شوند که به دلیل عدم آگاهی از اینکه می توانند از تسهیلات دولتی بهره ببرند و با ایجاد امکانات رفاهی مناسب زندگی امروز خودشان، فضای زندگی را کیفیت ببخشند، به تخریب تدریجی بنای ارزشمند خودشان اقدام می‌کنند.

مشکل دیگر این است که قوانین مربوط به حفظ و نگهداری و نظارت سازمان میراث فرهنگی بر روی بناها باعث می‌شود مالکان این خانه ها علاقمندی نسبت به ثبت آن نداشته باشند.

مسئله‌ای که باعث شده خود مالکان خانه‌های تاریخی نیز اقدام به تغییر کاربری کنند و با توجه به نبود منابع سرمایه‌گذاری عطای مرمت را به لقای آن ببخشند.

عضو اسبق شورای اسلامی شهر اصفهان درباره راهکار نجات این خانه های ارزشمند می‌گوید: تعاونی ها می توانند خانه های تاریخی را نجات دهند و اگر این خانه ها به مهمانسراها یا هتل خصوصی تبدیل شوند، به طور قطع هم برای مالک و هم سرمایه گذار سودآور خواهد بود.

محمدرضا فلاح در گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین تاکید می‌کند: یکی از مواردی که می تواند باعث جذب سرمایه گذار در بافت های فرسوده و تاریخی شود و حتی بانک ها تمایل پیدا می کنند تسهیلاتی را برای این خانه ها فراهم کنند، همدلی بین ادارات مربوطه  است تا سرمایه گذار بدون هیچ دغدغه خاطری ورود پیدا کند.

اعتبارات پایدار برای مرمت خانه‌های تاریخی ثبت شده

اما با اتفاقاتی که در سال‌های اخیر برای بسیاری از این خانه های تاریخی در استان افتاده، همچنان لزوم فرهنگ‌سازی مناسب درباره استفاده صحیح از خانه‌های تاریخی ضروری به نظر می رسد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان معتقد است اولین اقدام درباره خانه های تاریخی که بیشتر در مالکیت بخش خصوصی است، ثبت این خانه ها است.

ناصر طاهری در گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین می افزاید: ثبت یک پشتوانه حقوقی برای خانه های تاریخی به شمار می رود، آنچنان که اگر اتفاقی برای این خانه های تاریخی افتد، تعرض به خانه ها شود یا حریم آنها دچار خدشه شود، شماره ثبت یک پشتوانه حقوقی و قانونی برای این خانه ها به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه تجارب به دست آمده برای لزوم حفظ خانه های تاریخی، منتج به بسته های حمایتی دولت برای خانه‌های تاریخی ثبت شده است، ادامه می‌دهد: البته وظیفه ذاتی میراث، مرمت تمام خانه های تاریخی است ولی برای خانه‌های ثبت شده امکانات بیشتری در اختیار داریم زیرا از حمایت ملی برخوردار می شود و نشان می دهد مالک خانه برای ثبت خانه رضایت داشته است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در پاسخ به این سؤال که میزان حمایت‌های دولتی چقدر است؟ تصریح می‌کند: به طور معمول برای خانه های تاریخی بسته حمایتی شامل مسایل مادی و معنوی در نظر گرفته شده است، به طوری که سالانه برای خانه های تاریخی استان ۳ یا ۴ میلیارد تومان اعتبار از محل اعتبارات ملی و حدود یک میلیارد تومان نیز از محل اعتبارات استانی دریافت و این اعتبارات را بین خانه های تاریخی استان تقسیم می کنیم.

وی خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه این اعتبار سالانه و پایدار است و اینگونه نیست که یک خانه تاریخی در یک سال اعتبار داشته باشد و سال دیگر از اعتبار محروم شود به همین دلیل همه ساله تا حدی که برای حفظ و نگهداری و یا تثبیت وضعیت موجود خانه کفاف کند، به مالک خانه اعتبار پرداخت می شود تا زمانی که میراث مرمت را آغاز کند و در سال‌های بعدی برای تکمیل مرمت اعتبار در نظر می گیرد.

طاهری در پاسخ به این سؤال خبرنگار ما که «با احتساب دو هزار خانه تاریخی و دریافت حدود ۴ میلیارد تومان اعتبار سالانه برای مرمت، سرانه هر خانه حدود ۲ میلیون تومان می شود. آیا این مقدار اعتبار کافی است؟» اظهارمی‌کند: اینگونه تقسیم انجام نمی شود، به عنوان مثال میراث در سال برای ۱۰۰ خانه اعتبار در نظر می گیرد و سال به سال رقم آن بالا می‌رود، از این رو سالانه ۳۰ میلیون تومان برای خانه هایی که جهت مرمت انتخاب می‌شوند، اعتبار تخصیص می‌یابد.

وی با بیان اینکه اگر خانه ای نیاز به مرمت اضطراری داشته باشد زودتر اعتبار می گیرد، می‌افزاید: با توجه به اینکه تعداد خانه‌های تاریخی در اصفهان زیاد است، در سازمان مطبوع تهران توجه ویژه‌ای به اصفهان می شود زیرا هر چه تعداد خانه های تاریخی بیشتر شود، تهران اعتبار بیشتری در نظر می گیرد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می گوید: مالک یا مالکان خانه های تاریخی می‌توانند برای ثبت خانه با توجه به مزایای آن از جمله معافیت از مالیات، تغییر تعرفه های آب، برق، گاز و بسته حمایتی دولتی و قانونی و حقوقی به میراث فرهنگی استان مراجعه کنند.

وی از خانه های تاریخی به عنوان نقاط جاذب شهرها یاد می کند و تاکید دارد: در بسیاری از شهرها حتی به سمت احداث خانه های تاریخی پیش می‌روند چون می دانند به شهرشان ارزش می دهد.

طاهری ادامه می‌دهد: در حال حاضر با تغییر نگرش جامعه و دولت و بهبود وضعیت گردشگری کمتر شاهد تخریب یا تقاضای تخریب خانه های تاریخی هستیم چرا که مالکان یا سرمایه‌گذاران متوجه ارزش این خانه های تاریخی شده‌اند.

وی تصریح می‌کند: اکثر خانه های تاریخی استان به سمت اقامتگاه های تاریخی، موزه ها و حتی نمایشگاه‌های صنایع دستی پیش می روند زیرا گردشگران خارجی در کشورهای دیگر هتل های ۵ ستاره زیادی می‌بینند، اما به اصفهان می‌آیند تا تجربه زندگی در یک خانه تاریخی را تجربه کنند.

بی‌مهری به خانه‌های تاریخی اطراف میدان نقش جهان

یکی از راه‌های حفظ خانه های تاریخی تبدیل آنها به اقامتگاه‌های گردشگری است.

یک کارشناس ارشد معماری وقتی خبرنگار قدس آنلاین سؤال می‌کند که «برای خانه های تاریخی چه کاربری‌هایی را می توان طراحی و ایجاد کرد؟»، می‌گوید: خانه‌های تاریخی شهرهای مرکزی ایران به دلیل الگوهای درونی که دارند تا زمانی که احیا نشوند، تغییر کاربری پیدا نکنند وکاربری درونی آنها معاصرسازی کاربری نشود، دیده نمی‌شوند زیرا این ساختمان‌ها فضاهایی هستند که دیوارهای بلند کاه‌گلی دارند و اگر از کنار آنها عبور کنیم و امکان ورود پیدا نکنیم متوجه ارزش واقعی آنها نخواهیم شد.

سها گل‌افشان با بیان اینکه در دروان های مختلف، کاربری های متعددی برای خانه‌های تاریخی تعریف شده است، تاکید می‌کند: اولین خانه های تاریخی اصفهان که مرمت و احیاء شدند، بسیاری به دانشگاه هنر اختصاص پیدا کردند و بعضی به فضاهای اقامتی و گردشگری تبدیل شدند که نمونه‌های موفقی از آنها در اصفهان دیده می شود، بعضی دیگر نیز تبدیل به مجموعه‌های اداری و دفتر کار مرتبط با اقدامات تاریخی شدند.

وی تصریح می‌کند: در واقع کاربری ها در گذشته به دسته‌های آموزشی، اقامتی، گردشگری و فضاهای اداری تقسیم می‌شدند، اما امروزه بهترین تغییر کاربری می‌تواند کتابخانه، رستوران، گالری هنری، فروشگاه صنایع دستی باشد.

این کارشناس ارشد معماری تلاش‌ها برای ثبت خانه‌های تاریخی را مؤثر نمی‌داند و اظهارمی‌کند: در حال حاضر در جنوب و ضلع شرقی میدان نقش جهان برخی از خانه های تاریخی مربوط به دوران قاجار و زمان ناصرالدین شاه وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد، البته ۸ سال پیش طرحی برای این خانه ها در نظر گرفته شد، اما این طرح ها هرگز اجرایی نشد و با توجه به اینکه نتوانستیم سرمایه‌گذار جذب کنیم، در بسیاری از این خانه ها تخریب بیشتری اتفاق افتاده است.

به گزارش قدس آنلاین، بعد از ثبت خانه‌های تاریخی در فهرست میراث فرهنگی مالکان این خانه ها با مشکلاتی برای دخل و تصرف در ملک خود رو به رو هستند و همین امر باعث شده بسیاری دیگر از مالکان خانه های تاریخی به جای ثبت خانه، ترجیح دهند آنها به تدریج تخریب شوند.