بدتر از ان این است که بسیاری از این کودکان هرگز طعم زندگی زناشویی را نمیچشندو درنوجوانی گرفتار طلاق شده و باعث بروز پدیده کودک بیوگی میشوند.

مشاور استاندار خراسان رضوی در امور جوانان گفت: شاهد پدیده اسف‌بارکودک همسری درخراسان رضوی هستیم به گونه ای که در برخی از شهرستان‌های خراسان رضوی، مانند شهرستان زاوه، میانگین سن ازدواج دختران 11 سال است.باغدار دلگشا خاطرنشان کرد: در شهرستان‌های کوچک با نمونه‌هایی از این دست زیاد مواجه هستیم. این تضاد و دوگانگی میان قوانین عرفی واجتماعی و قوانین شرعی و دینی وجود داشته است و حل‌کردن آن بسیار دشوار است.

***کودک بیوگی حاصل کودک همسری

آمارهای ثبت احوال نشان می دهد که در سه ماهه اول امسال 12 هزار و 88 نفر کمتر از 20 سال ازدواج کرده اند یا به عبارتی دیگر 9 هزار و 863 دختر و پسری که با هم ازدواج کرده اند کمتر از 15 سال سن دارند. همچنین بر اساس این گزارش، در سال 90، 29 هزار و 831 دختر و پسر کمتر از 15 سال در کشور با یکدیگر ازدواج کرده اند. این آمار ها نشان می دهد، پایین ترین میزان ازدواج زودهنگام متعلق به شهر تهران با 7/7 درصد است و مناطق روستایی استانهای اصفهان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان را به خود اختصاص داده اند.

همچنین بررسی درصد کسانی که تا قبل از سن 17، 18 و 19 سالگی ازدواج کرده اند نشان می دهد که نزدیک به 22 / 8 درصد دختران 17 ساله در مناطق روستایی و 13 / 1 درصد در مناطق شهری ازدواج کرده اند.

درهمین حال معاون دادستان مشهد در امور محاکم تجدید نظر و کیفری با اشاره به این که قانون‌گذاری بدون فرهنگ‌سازی تأثیری بر حل مسئله کودک‌بیوگی ندارد، گفت: کودک‌بیوگی با فرهنگ‌سازی درمان می‌شود.

نیره عابدین‌زاده عنوان کرد: تجربه نشان داده‌است که ما هرکاری را بخواهیم مدیریت حکومتی داشته باشیم، خصوصاً در آسیب‌های اجتماعی، شاید نتایج مطلوب را نداشته باشیم، اما هرجا از خود مردم کمک خواستیم نتایج بهتری را گرفتیم.

معاون دادستان مشهد در امور محاکم تجدیدنظر و کیفری با اشاره به مسئله کودک‌بیوگی، تصریح کرد: در این زمینه ابتدا باید دید کودک در قوانین ما چه تعریفی دارد. این همیشه مبحث عمده بوده است. ما دو منبع قانونی برای تعریف کودک داریم، یکی قانون کنوانسیون حقوق کودک است که دولت جمهوری اسلامی ایران هم به آن ملحق شده است و دیگری قانون حمایت از کودکان و نوجوانان است که زیر 18 سال را برای سن کودک در نظر گرفته است.

***مشکل سن قانونی

عابدین‌زاده افزود: در بحث کودک‌بیوگی ما کودک داریم و کودکی که ازدواج کرده است. برای کودکی که ازدواج کرده ‌است ما سن قانونی داریم و اگر به تاریخ‌چه سن ازدواج نگاه کنیم خیلی افت و خیز داشته است. اکنون ما به سن 13 سال شمسی برای دختران و 15 سال شمسی برای پسران رسیده‌ایم. در سال 1313 برای دختر سن 15سال و برای پسران  سن 18سال تمام شمسی به عنوان مبنای شروع سن ازدواج در نظر گرفته شده‌ بود که قبل از این سن ازدواج غیر قانونی بوده ‌است.

وی با اشاره به این که «در سال 1353 با یک جهش عمده مواجه بودیم که عدد 13 و 15 به سن 18 و 20 سال به ترتیب برای دختران و پسران تغییر می‌کند»، خاطر نشان کرد: این تغییر با توجه به بررسی‌های انجام شده آسیب‌هایی را در جامعه به دنبال داشت. با ازدواج‌هایی که انجام می‌شد مواجه بودیم که با توجه به فرهنگ‌های محتلف در جوامع گوناگون این ازدواج‌های زیر سن قانونی انجام می‌گرفت.که دیگر ثبت این ازدواج‌ها انجام نمی‌شد و تبدیل به یک معضل شده بود و پس از آن با مسئله بدون شناسنامه شدن کودکانی که به دنیا می‌آمدند مواجه بودیم و در نتیجه این ازدواج‌ها حمایتی را در برنداشت.

معاون دادستان مشهد در امور محاکم تجدیدنظر و کیفری با بیان این که «در این سال یک قانون‌گذاری بدون رعایت زمینه‌های فرهنگی صورت گرفت»، افزود: این قانون‌گذاری منجر به ایجاد چنین آسیب‌هایی در اجتماع شد و  پس از 8سال دوباره این قانون عوض می‌شود و دوباره این سن پایین می‌‎آید به 9 سال تمام قمری و 15سال تمام قمری از کم به زیاد به ترتیب برای دختر و پسر یعنی سن بلوغ شرعی تغییر پیدا می‌کند.

***تغییر فرهنگ بجای تغییر قانون

وی ادامه داد: پس از 20سال در سال 1381 دوباره قانون عوض می‌شود و به 13سال شمسی برای دختران و 15سال شمسی برای پسران و زیر این سن مشمول به رضایت ولی با اجازه دادگاه تغییر پیدا می‌کند؛ قانونی که در حال حاضر وجود دارد. مسئله‌ای که در این میان بسیار مهم است، فرهنگ‌سازی است و اگر ما سن را به 26سال برسانیم فقط قانون را عوض کرده‌ایم و آسیب دیگری را به وجود آورده‌ایم، اما با فرهنگ‎‌سازی می‌توان این موضوع را درمان کرد.

عابدین‌زاده با بیان این که «با توجه به روابطی که با افراد حاشیه شهر داشتیم و آموزش‌هایی که به آن‌ها دادیم متوجه شدیم که این افراد اصلاً از این قوانین اطلاعی ندارند»، افزود: پس تغییر قانون کارگشای این مسئله نیست و باید با برگزاری کلاس‌های آموزشی به آن‌ها آموزش داد. ما مشکل آموزشی درکشورمان داریم، یعنی آن کسی که باید آموزش ببیند آموزش نمی‌بیند و در عوض کارشناسان و جامعه‌شناسان مدام موضوعات را برای یک‌دیگر تکرار می‌کنند؛ آن فردی که در حاشیه شهر است با آموزش ببیند و اطلاعاتش بالا برود.

***جای خالی اموزش

مدیر شبکه جامع حامیان حقوق کودک گفت: افرادی که به ما مراجعه می‌کنند اغلب صیغه شده‌اند و ما با یک عمل انجام شده روبه‌رو می‌شویم و ما به عنوان یک مقام قضایی باید ببینیم اگر اجازه ثبت ندهیم چه اتفاقی خواهد افتاد. در این موقع نمی‌توانیم جلوی ازدواج را بگیریم و باید برگردیم به خیلی مراحل قبل و به خانواده‌ها آموزش دهیم. با تجربه‌ای که در آموزش خانواده‌ها در حاشیه شهر داریم متوجه شدیم این افراد بسیار مشتاق هستند، اما کسی نیست که به آن‌ها آموزش دهد و در آن‌جا حس کردم مردم حاشیه شهر مردم فهمیده‌ای هستند، اما کسی نیست که به آن‌ها آموزش دهد.

وی با اشاره به این که «یکی از عوامل کودک‌بیوگی در ازدواج‌هایی است که کودکان با افرادی ازدواج کردند و فرد به علت کهولت سن فوت کرده و کودک‌، بیوه مانده است»، گفت: در این جا موضوع امکان انتخاب برای کودک مطرح است. بحث دیگر الزام در ثبت ازدواج است، اگر ازدواج به ثبت نرسد مرد مجرم است و مجازات دارد که در قانون هم پیش‌بینی شده‌است. ازدواج موقت هم با قانون فعلی چنانچه منجر به بارداری شود ثبت آن الزام دارد و اگر ازدواج ثبت نشود مجازات قانونی برای آن در نظر گرفته شده‌است.

عابدین‌زاده خاطرنشان کرد: ما نباید به سمتی برویم که تمام کارها را با مجازات پیش ببریم و مردم را هدایت کنیم، شاید آموزش‌های قبل از مجازات کارایی بیش‌تری داشته باشد.

***گسترش کودک‌همسری

کار شناسان می گویند فقر فرهنگی و پایبندی به اصول و عقاید قدیمی و سنتی هنوز در بسیاری از خانواده های ایرانی وجود دارد که دختر و پسر کودک یا نوجوان خود را اسیر و قربانی این پایبندهایی که ناشی از پایین بودن سطح آگاهی و فرهنگ آن خانواده است، می کنند. تبعات ازدواج دختر و پسر در دوران کودکی یا نوجوانی، تبعات منفی و آسیب های اجتماعی زیادی را در آینده بر آنان بوجود می آورد، بچه هایی که هنوز به شعور و آگاهی کامل نرسیده اند، باید بار بزرگی از زندگی متاهلی را بدون رغبت و بر اساس خودخواهی های والدین خود به دوش بکشند.

درهیمن راستا ، مدیرکل فرهنگی‌تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، گفت: کودک‌همسری از مصادیق بارز ظلم به‌ شمار می‌رود و قرآن بارها و بارها آن را نهی کرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدعلی حسینی‌زهانی عنوان کرد: پدیده کودک‌همسری رو به گسترش است و به یک خطر و نگرانی تبدیل شده‌ است.وی افزود: با وجود آسیب‌هایی که کودک‌همسری برای جامعه ما دارد، نهادها ملزم به کار در این زمینه هستند.

حسینی‌زهانی با اشاره به فرآیندی جهت پیشگیری از این پدیده، اظهار کرد: این فرایند در مجموعه‌های بهداشتی و مراکز درمانی که کارشان اطلاع‌رسانی، پیشگیری و دانش‌افزایی است، می‌باشد که در ابتدای تولد کودک، مادران از طریق سامانه‌های الکترونیک از این امکانات مطلع می‌شوند.  وی ادامه داد: مادرانی که برای پایش‌های بارداری‌ مراجعه می کنند، باید توسط مراکز بهداشت توضیحات لازم را دریافت کنند و با گرفتن اطلاعات اولیه این ارتباط برقرار شود و آگاهی از حقوق کودک به عنوان یک فرایند مستمر ارائه شود.

حسینی‌زهانی با بیان این که «ما مخاطبانمان را نمی‌شناسیم و باید مراکز بهداشتی و درمانی و مجموعه‌هایی که با مادران ارتباط دارند، مخاطبان را به ما معرفی کنند»، افزود: تصورما این است که اگر بتوانیم در یک حرکت فرهنگی، بزرگان، تاثیرگذاران و فعالان فرهنگی را در مناطق، به‌ویژه مناطقی که به صورت قبیله‌ای، طائفه‌ای و ریش‌سفیدی اداره می‌شود را قانع کنیم، بسیار مؤثر خواهد بود.

وی افزود: اینکه افراد بپذیرند، که کودک‌همسری یک ظلم است که قرآن بارها و بارها آن را نهی کرده و بتوانیم امیدوار باشیم که در یک برنامه چندساله این پدیده را مدیریت کنیم، به معنای موفقیت ماست.

***دختر14ساله مطلقه

کار شناسان اجتماعی با اشاره به اینکه درصد قابل توجهی از ازدواج های زودرس و در سنین زیر 15 سال منجر به طلاق زودرس نیز می شود می گویند که این مهم پدیده بیوه کودکها را در نیز همراه داشته که معضلات اجتماعی و فرهنگی خاص خود را دارد. بحران های روحی و فکری این گروه از افراد جامعه و اینکه بعد از طلاق، رها می شوند از جمله مسائلی است که کمتر از سوی نهاد های حاکمیتی مورد توجه قرار گرفته و این مسئله افزایش کودکان مطلقه را همراه داشته است.

درهمین حال یک نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: کودک‌همسری ناشی از فقر است و در محلاتی که از ضعف اجتماعی برخوردار هستند، بیش‌تر اتفاق می‌افتد.

طیبه سیاوشی،  تصریح کرد: پدیده کودک همسری یکی از پدیده‌هایی‌ست که بیش از ۹۰ درصد آن در خانواده‌های بی‌بضاعت و فقیر اتفاق می‌افتد و این کودکان معمولاً با مهاجرانی ازدواج می‌کنند که فاقد شناسنامه هستند که باعث ایجاد پدیده دیگری به نام عدم هویت می‌شود. تا قبل از اینکه مسئله‌ای تبدیل به بحران شود باید جلوی آن را بگیریم.

وی افزود: بحث کودک‌همسری و یا افزایش حداقلی سن ازدواج، بیش از یک‌سال و نیم در مجلس مورد توجه ما بوده‌است و از نظر کارشناسان متعددی به آن پرداخته‌ایم. همزمان با فعالیت ما در مجلس شاهد آمار و ارقام عجیبی در رابطه با طلاق کودکان بودیم که نتوانستیم منبع موثقی را برای آن پیدا کنیم اما درهرصورت آمار قابل توجه و عمده‌ای بود.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی افزود: علت مخالفت ما با این مسئله بیشتر به دلایلی است که ما آن دلایل را تبعات منفی این پدیده می‌بینیم. تبعاتی مانند کوتاه‌شدن سن کودکی است و این بچه مشغول بازی است و هیچ برداشتی از این مسئله  ندارد. بحث ازدواج ناپایدار تبعه منفی دیگری است که ما در شعارهایمان بارها بر ازدواج پایدار تاکید کرده‌ایم و این امر اتفاق نخواهد افتاد، تنها با آگاهی طرفین.

وی ادامه داد: بارها مشاهده شده که یک دختر ۱۴ ساله مطلقه است و یا حتی دارای فرزند است. مهم‌ترین بحث درمورد ازدواج کودکان این است که این کودکان بسیار زود از سیکل آموزشی خارج می‌شوند و از مهارت کافی محروم‌اند و به دلیل نداشتن همین مهارت‌ها دچار چنین آسیب‌هایی شده‌اند. همانطور که می‌دانید حاشیه‌نشین‌های تهران هم دست کمی از مشهد ندارند و این پدیده را می‌شود در آن‌ها بیشتر دید به دلیل اینکه زمانیکه ازدواج کردند با همان فرهنگ قومی و قبیله‌ای مهاجرت کردند.