چند سالی است که طلبه‌ها و روحانیون به عرصه فیلمسازی و مستندسازی ورود بیشتری پیدا کرده‌اند. البته رد پای روحانیون فیلمساز در مستندسازی پررنگ‌تر است و برخی از آن‌ها به دنبال این هستند تا جاپایشان را در این حوزه محکم‌تر کنند. شاید دیدن یک روحانی یا طلبه با لباس روحانیت پشت دوربین فیلمبرداری برای بسیاری جالب توجه باشد، زیرا تصور کلیشه‌ای مردم از روحانیت، حضور ایشان روی منبر است اما در سال‌های اخیر شرایط تغییر کرده است و روحانیون و طلبه‌های بسیاری به این نتیجه رسیده‌اند که علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های منبر بایستی حرف‌هایشان را با زبان هنر هم مطرح کنند و چه زبانی گویاتر از زبان تصویر. 
البته حضور روحانیت جلوی دوربین امر تازه ای نیست و در سال های گذشته فیلم های بسیار خوبی ساخته شده که نگاه متفاوتی به زندگی طلاب و مسائل و دغدغه های شان داشته است؛ «طلاومس» و «فرشته ها با هم می آیند» نمونه دو فیلم زیبا در سال های اخیر است که به نحوی هنرمندانه و به دور از کلیشه به زندگی محصلین علوم دینی پرداختند.
اما اینکه از دل حوزه های علمیه افرادی حاضر شوند تا در کنار تحصیل علوم و معارف اسلامی به میدان فیلم سازی پا بگذارند اتفاقی تازه است که سابقه چندانی ندارد و هنوز به صورت یک کار سازمان یافته و مدوّن در نیامده است. تعداد طلاب فیلم‌ساز کم‌اند ولی با این وجود همین تعداد را نیز می توان به فال نیک گرفت. قطعا هر صنفی به حوزه کار خود بیشتر اشراف دارد و اگر روزی برسد که طلبه‌های جوان بتوانند فیلمی با نگاه دینی بسازند که گیشه را از آن خود کند، آن روز اتفاقی مهم رقم خواهد خورد.
حجت الاسلام محسن نقی‌زاده، کارگردان مستند «دیوار گتو» از روحانیون جوانی است که میل به حضور جدی در هنر هفتم دارد و معتقد است: فیلمسازی چه در قالب مستند و چه داستانی، مخاطبان بسیار بیشتری نسبت به دیگر ابزارهای رسانه‌ای دارد. با توجه به شرایط روز، لازم است که روحانیون و طلبه‌ها به عرصه‌های جدید هم ورود پیدا کنند و یکی از مهم‌ترین این عرصه‌ها فیلمسازی است. 
او با بیان اینکه فیلمسازی برای خودش آداب و ساختاری دارد، تأکید می‌کند: از چالش‌های پیش روی طلبه‌ها در عرصه فیلمسازی این است که فرم را نمی‌شناسند و شاید این موضوع در بین قشر مذهبی‌تر در سینما هم شایع باشد که شناخت کمتری به فرم و تکنیک دارند. 
او می‌افزاید: البته شرایط سال به سال دارد بهتر می‌شود. برای من بهترین راه کسب تجربه و دانش در حوزه فرم، ساختن فیلم است. در هر فیلمی که می‌سازید دانش و تجربه‌ای را کسب می‌کنید که بسیار آموزنده است.

■ دو طرف باید همدیگر را تحمل کنند
نقی زاده با تأکید بر اینکه می‌توانیم حرف‌های مذهبی و انقلابی خودمان را در قالب فیلم به مخاطبان بزنیم، می‌گوید: همکاری با کارگردانان باتجربه و شناخته شده می‌تواند راهکاری برای یادگیری فرم باشد، اما مشروط به اینکه دوطرف عقاید محتوایی خودشان را کنار بگذارند و همدیگر را تحمل کنند.
به باور او، طلبه‌های با استعداد و با انگیزه بسیار زیادی در حوزه علمیه هستند که از نظر محتوایی، اطلاعات بسیار غنی و خوبی دارند، اما فرم و تکنیک را نمی‌شناسند. حوزه علمیه باید کلاس‌های حرفه‌ای سینما برگزار کند، اگرچه در قم چنین فضایی وجود دارد ولی از کارگردانان حرفه‌ای و بزرگ دعوت نمی‌شود تا در کارگاه‌های آموزشی به طلبه‌ها آموزش بدهند.

■ تعداد انگشت شمار طلبه فیلمسازها
نقی زاده به نقل از یکی از کارگردانان شناخته شده یادآور می‌شود: آن کارگردان می‌گفت که در دهه شصت اولین دوره سینمایی خودش را بین طلبه‌ها گذرانده بود و جالب اینکه از آن جمع فقط او که ملبس به لباس روحانیت نبوده، کارگردان شده است.
به گفته او، هنوز هم بسیاری از مردم به وقت دیدن طلبه‌ای پشت دوربین تعجب می‌کنند و می‌گویند که چرا طلبه باید فیلم بسازد! او ادامه می‌دهد: برای من جای تعجب است که چرا برای آن‌ها این موضوع جای تعجب دارد، مگر طلبه‌ها اجازه ورود به عرصه‌های مختلف را ندارند؟ مگر طلبه‌ها در میان مردم زندگی نمی‌کنند و از جنس همین مردم نیستند؟
کارگردان مستند «دیوار گتو» درباره تجربه ساخت این اثر توضیح می‌دهد: من با لباس روحانیت، دوربین روی دستم می‌گرفتم و جالب اینکه ملبس هم به کنیسه‌های تهران رفتم و با برخورد خوب و روی گشاده روبه‌رو شدم.
او کار کردن طلبه های مستندساز را در فضای پایتخت کمی دشوار می‌داند و خاطرنشان می‌کند: در تهران خیلی کم طلبه می‌بینید و شاید یک دلیلش این باشد که طلبه ها، کمتر وارد جامعه می‌شوند. به نظرم بر خلاف تهران که با چالش مواجه هستیم در شهری مثل قم، فیلمسازی طلبه‌ها راحت‌تر است. ضمن اینکه تعداد طلبه های فیلمسازی که به صورت جدی کار می‌کنند انگشت شمار 
است.
نقی زاده تأکید دارد که در کارهایش سعی دارد ضدکلیشه عمل کند و تفکراتش در اثر غالب نباشد. او می‌گوید: حتی اگر احساس کنم که جایی ممکن است لباس روحانیتی که بر تن دارم موجب پیش داوری سوژه‌ها و مصاحبه شونده‌ها شود، با لباس معمولی حاضرم می‌شوم اگرچه این موارد بسیار کم است. 

■ ملبس بودن، مهم‌ترین چالش 
حجت الاسلام سید محمود شریفی هم از مستندسازان جوان در قشر روحانیت است که آخرین اثرش با عنوان «چنار» نگاهی جدید به زندگی طلبگی داشته است.
 او درباره فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی طلبه های مستندساز به خبرنگار ما می‌گوید: هنر فیلم و زبان تصویر، روش بسیار خوب و اثرگذاری برای تبلیغ دینی است. تبلیغ فقط از مسیر منبر نیست و گاهی رسانه و هنر تأثیر بیشتری دارد، ضمن اینکه تعداد مخاطبان رسانه نامحدود هستند و تأثیری که زبان غیرمستقیم هنر بر روی مخاطب می‌گذارد بسیار عمیق‌تر است. 
او اضافه می‌کند: زبان تصویر برای مخاطب روی منبر نمی‌رود، امروز بسیاری از منبررفتن خسته شده‌اند و گلایه می‌کنند که روحانیون به جای حرف زدن، عمل کنند. تصویر، زبان عمل است. 

■ نگاه های سنگین مردم آزار دهنده است
اواز چالش‌های پیش روی فعالیت این عرصه می‌گوید: یکی از مهم‌ترین چالش ها، ملبس بودن ماست، گاهی به خاطر نگاه‌های سنگین مردم اذیت می‌شویم. 
برخی وقتی ما را دوربین به دست می‌بینند، می‌گویند فلانی منبرت را برو، چرا دوربین دست گرفتی؟ به همین دلیل در شرایطی که لازم ببینم و حساسیت‌های مردم را دخیل در اثرم بدانم، سعی می‌کنم که سر ضبط بدون لباس بروم، اما بعد از اینکه کار پخش می‌شود همان عده باورشان نمی‌شود که این مستند توسط یک طلبه ساخته شده، فکر می‌کنند که طلبه‌ها قدرت ساختن فیلم‌های خوب را ندارند. 
شریفی دلیل این نگاه غلط را ضعف طلبه های مستندساز در تکنیک و فرم دانسته و خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه در چند سال اخیر نگاه حوزه هم به ورود طلبه‌ها در عرصه‌های هنری تغییر کرده است و از آن‌ها حمایت می‌کنند در حالی که در گذشته وقتی طلبه‌ای سراغ هنر می‌رفت، روبه‌روی او گارد می‌گرفتند، ولی اکنون دوره‌های آموزشی برای یادگیری تکنیک‌های به روز برگزار می‌کنند و به قدرت اثربخشی ابزارهای هنری بیشتر توجه می‌شود. 
به باور این طلبه جوان که دانشجوی کارشناسی ارشد کارگردانی است، به تدریج نگاه مردم هم اصلاح می‌شود. ضمن اینکه از ورود طلاب به فیلمسازی، چند سالی می‌گذرد و تا اینکه در نگاه عمومی جامعه جا بیفتد، زمان 
می‌برد. او تأکید می‌کند: اگر روزی قلم و منبر، ابزار روحانیون برای انتقال اندیشه بود حالا رسانه و هنر، ابزاری قدرتمند برای انتقال اندیشه است و یک طلبه هنرمند باید زبان سینما را بلد باشد، زبانی که بشدت دشوار است و نیاز به یادگیری جدی دارد. 
طلاب از نظر محتوایی بسیار غنی هستند، اما از لحاظ شناخت فرم و تکنیک، ضعف‌های محسوسی دارند که باید در فضاهای هنری حضور یابند تا محتوای غنی و خوب را در قالب و فرم بد، قربانی نکنند.