مشهدالرضا(ع) پایتخت معنوی کشور و دومین کلان‌شهر مذهبی دنیا، سالانه پذیرای حدود ۳۰ میلیون زائر است که ۱.۵ میلیون نفر آن ها، زائران خارجی هستند. پیش‌بینی‌شده است تا سال ۱۴۰۴شمار زائران ثامن‌الحجج(ع) به ۴۰میلیون نفر برسد.

بنا بر اظهارنظرهای مختلف مسئولان استانی، ماندگاری زائر در مشهد به حدود ۲.۵ روز رسیده درحالی که در سال های قبل این رقم حدود پنج روز بوده است البته معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری، در آخرین اظهارنظرهای خود پیش از بازنشستگی در مردادماه سال گذشته در گفت وگویی، مدت اقامت زائران داخلی را ۳ تا ۴ روز و مسافران خارجی را ۴ تا ۵ روز اعلام کرده بود.

به گزارش مشهدفوری، بااین همه و با وجود اهمیت برنامه ریزی برای ماندگاری موثر زائران در مشهد و شهرهای استان با هدف چرخیدن اقتصاد خراسان رضوی بر محور گردشگری زیارت به عنوان رکن اصلی آمایش سرزمینی، به نظر می رسد آمار دقیقی از ماندگاری زائر وجود ندارد که بتوان برای بهبود آن تلاش کرد چرا که یک سال می گذرد و همچنان کرسی معاونت زیارت در استانداری خراسان رضوی در اختیار سرپرست آن است. با این حال، در این گزارش برخی اظهار نظرهای مسئولان درباره آمار ماندگاری زائر و راهکارهای تقویت آن را پیش روی شما می گذاریم.
ماندگاری ۳.۵ روزه در ایام نوروز

مدیرکل امور زائران استانداری در پاسخ پرسشی میزان ماندگاری زائران به آمار نوروز ۹۷ اشاره کرد و ماندگاری زائر در مشهد را حدود ۳.۵ روز دانست و گفت: یکی از عمده موضوعاتی که آمار ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، موضوع روز ماندگاری زائران است. درواقع شاید بیشتر زائرانی که به مشهد مشرف می‌شوند به‌صورت روزانه به مشهد می‌آیند و شب را در اماکن اقامتی مشهد ساکن نمی‌شوند. به‌طور مثال در ایام نوروز، شب

ماندگاری مدارس مشهد حدود ۳۶۰ هزار نفر بود درحالی‌که روز ماندگاری آن‌ها حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر بود یعنی این زائران شب را در این اماکن نمی‌ماندند یا به شهرستان‌ها می‌رفتند یا هم شب را در منازل اقوام ساکن می‌شدند که به نحوی آمارشان در دسترس نیست.

فروزان افزود: از سویی دیگر، بر اساس برآوردها در مشهد حدود پنج هزار خانه مسافر وجود دارد که از این تعداد فقط ۶۰۰ خانه مسافر دارای مجوز هستند و درواقع ما آمار مربوط به ۴۴۰۰ خانه مسافری را که از زائران امام رضا(ع) پذیرایی می‌کنند، نداریم که این موارد به شدت در پایین آمدن میزان ماندگاری زائران در مشهد تأثیرگذارند.

تور مشهد گردی و برنامه ریزی برای روز اقامت مسافر

وی با اشاره به برخی برنامه‌های ستاد خدمات سفر استان در ایام نوروز امسال گفت: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باعث افزایش ماندگاری در استان می‌شود، این است که زائری را که به مشهد وارد می‌شود، به امان خدا رها نکنیم.

به این منظور ما امسال با بهره‌برداری از اپلیکیشن های مختلف، برای خدمات‌رسانی به زائران تلاش هایی را صورت دادیم تا زائر بتواند برای طول مدت اقامت خود و بازدید از اماکن دیدنی و حوزه‌های گردشگری برنامه ریزی کند. از سویی دیگر در تمام مبادی ورودی مشهد اتوبوس‌هایی را تعبیه کردیم و ضمن خوشامدگویی به زائران، تورهای گردشگری و مشهد گردی را در اختیار آن‌ها قراردادیم که حتی مورد استقبال شهروندان مشهدی نیز قرار گرفت.

فروزان به توسعه گردشگری سلامت در مشهد نیز اشاره و تأکید کرد: با سامان دهی این نوع گردشگری در مشهد، بدون شک شاهد افزایش ماندگاری و رونق صنعت گردشگری در مشهد خواهیم بود. البته در خور ذکر است که استانداری ورود مستقیمی به بحث ماندگاری زائران ندارد و فقط هماهنگ‌کننده است و بحث افزایش ماندگاری زائر باید با حضور گسترده بخش خصوصی توسعه یابد.

ماندگاری زائر ۲.۸ روز است
اما مدیر گردشگری و امور زائران شهرداری مشهد، میزان ماندگاری زائر را در مشهد حدود ۲.۸ روز بیان کرد و در این باره به خراسان رضوی گفت: امروز در تمام دنیا، بحث ماندگاری زائر منسوخ‌شده و آن چه امروز در حوزه گردشگری مطرح است، بحث تعدد سفر است یعنی درواقع ماندگاری زائر اهمیت چندانی ندارد بلکه سفر و ماندگاری سودمند زائر مطرح است. این سودمندی سفر زائر، دارای ملزوماتی است که باید فراهم شود تا مسافری که به مشهد مقدس وارد می‌شود، برای شهر سودمندی داشته باشد.

نرگس شالچی ضمن انتقاد از تعدد ذی‌نفعان و مراکز تصمیم‌گیرنده در خصوص بحث زائر در مشهد افزود: زائری که با هدف زیارت بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) به مشهد سفر می کند کاری ندارد که متولی این امر شهرداری، فرمانداری، میراث فرهنگی، گردشگری یا دیگر نهادهاست بلکه انتظاری که یک زائر دارد، این است که امکانات اولیه در همه نقاط شهر برای بهره‌برداری مهیا باشد.

اسکان، هیچ سودی برای شهرداری ندارد
وی در ادامه ضمن انتقاد از برنامه اسکان زائران در بوستان‌های مشهد مقدس توسط شهرداری گفت:ظرفیت اسکان را در ایام نوروز ۹۷ حدود ۳۰ درصد کاهش دادیم و سعی خواهیم کرد این میزان در آینده، کاهش بیشتری پیدا کند زیرا مسافری که به طور مثال در قالب یک خانواده شش نفره به مشهد مسافرت می‌کند و باصرف هزینه چند ده‌هزارتومانی در یک چادر، چند روز در بوستان‌های مشهد ساکن می شود درحالی که مایحتاجش را هم به همراه آورده؛ چه سودی برای شهر مشهد دارد؟ آیا جز این است که شهرداری باید هزینه‌هایی را برای نگهداری و راه‌اندازی این بوستان‌ها صرف کند؟ لذا باید در خصوص سفرهای زیارتی زائران به مشهد، بحث سودمندی این زیارت را مدنظر داشته باشیم.

بسته‌های مسافرت ۳ و ۴ روزه در تابستان
وی افزود: در همین خصوص، شهرداری مشهد در نظر دارد در ۲۶ پایگاه راهنمای زائر سطح شهر و درگاه‌های ورودی، بسته‌های پیشنهادی برای مسافرت و ماندگاری سه و چهارروزه در اختیار زائران قرار دهد تا مسافری که به مشهد مشرف می‌شود بداند به کجاها در ابتدای برنامه خود مراجعه کند و مراکز دیدنی و تفریحی را بشناسد و برای مسافرت سه روزه یا بیشتر خود، برنامه‌ریزی کند که امیدواریم در تابستان امسال، با اجرای این برنامه‌ها، سودمند بودن سفر زائران را به مشهد مقدس داشته باشیم.

ماندگاری ۲.۵ روزه در هتل‌ها

این در حالی است که رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی استان بابیان این که ماندگاری زائر در هتل‌های مشهد، حدود ۲.۵ روز است و در اماکن غیررسمی به سه روز و اندکی بیشتر می‌رسد، بر برنامه‌ریزی برای افزایش ماندگاری زائر تأکید کرد و گفت: تقریباً ۷۰ درصد هزینه یک زائر در مشهد مربوط به بحث حمل و نقل است اگرچه ما نافی تعدد سفر نیستیم اما باید توجه داشت که باید بیشترین بهره‌برداری را از ماندگاری زائری که به مشهد مشرف می‌شود، بکنیم.

این موضوع برای زائر هم منافعی در کاهش هزینه ها دارد مثل این که بخش هزینه های حمل و نقل را کاهش می دهد. قانعی افزود: برای افزایش ماندگاری زائر در مشهد، ما نیازمند آن هستیم که علاوه بر جاذبه‌های مذهبی، جاذبه‌های پیرامونی را توسعه دهیم. درواقع ما همان‌گونه که در مشهد به فرهنگ‌سرای قرآنی نیاز داریم، به فرهنگ‌سرای آداب و رسوم و موسیقی محلی هم نیاز داریم یا همان‌گونه که باید هتل ارزان‌قیمت داشته باشیم، به هتل‌های ۵ ستاره هم نیاز داریم. وی اضافه کرد: در شرایط کنونی اقتصادی، افزایش حتی یک روز به ماندگاری زائران در مشهد درآمد زیادی را عاید این شهر و نهایتاً مردم آن خواهد کرد.
۲.۵ تا ۳ روز واقعی تر است

با وجود این آمارها، مدیرکل میراث فرهنگی استان نیز بابیان این که ماندگاری ۲.۵ تا ۳ روز در مشهد به واقعیت نزدیک‌تر است، گفت: نگاه اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری به بحث زائر، نگاه جامع و کلی است و ما هم بحث زیارت را مدنظر داریم هم بحث گردشگری را.

مکرمی فر افزود: درواقع ما به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنیم تا زائری که مشهد مقدس را به‌عنوان هدف سفر خود انتخاب کرده هم بتواند در آرامش بارگاه ملکوتی امام هشتم(ع) را زیارت و هم در وقت‌های اضافه خود، بتواند از اماکن و جاذبه‌های دیدنی مشهد استفاده کند و همه گروه‌های سنی و طیف‌های مردمی نیز بتوانند در سفر خود به مشهد، علاوه بر زیارت بقاع متبرکه، از دیگر جاذبه‌ها، دیدن کنند تا از این طریق ضمن افزایش میزان ماندگاری زائر در مشهد، از ظرفیت‌های اقتصادی ایجادشده نهایت استفاده را ببریم.

وی درباره تفاوت دیدگاه‌ها در خصوص زیارت نیز گفت: با این که ما مخالف وجود زائرسراها نیستیم اما معتقدیم این زائرسراها باید مجوز فعالیت خود را از اداره کل میراث فرهنگی دریافت کنند و قاعدتاً حمایت اصلی ما از اماکن و حوزه‌هایی خواهد بود که مجوز فعالیت گرفته‌اند.

با وجود این اظهار نظرها، به نظر می رسد همچنان مشکل اصلی مشهد برای برنامه ریزی درباره موضوع ماندگاری زائر، نبود آمار دقیق از تعداد زائران و ماندگاری آن هاست و بی تردید تا زمانی که این مهم محقق نشود، نمی توان انتظار داشت این آمارها بهبود یابد.