تحولات لبنان و فلسطین

۱۲ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۲:۵۵
کد خبر: 612939

آقازادگی اتفاق جدیدی نیست که در طی سالیان اخیر رخ داده باشد. پدیده‌ای است که در طی ده‎ها و حتی سده‌های گذشته هم در سیستم حاکمیتی ایران وجود داشته است. به عبارت دیگر فرهنگ سنتی ایران که در آن شبکه‌های ارتباطی مبتنی بر خون و خاندان و ایل و تبار اهمیت زیادی داشت در دوران مدرن در شکل خویشاوند سالاری باز تولید شد و حضور داشت و پس از انقلاب اسلامی بخصوص پس از دوران جنگ آقازادگی مجدد ظهور کرد. به همین خاطر بود که در دهه ۷۰ رهبری در دیدارهایی که با دولت وقت داشتند به پدیده آقازادگی و نوکیسگی اشاره‌های زیادی می‌کردند. در مقابل همیشه واکنش‌هایی به این مقوله نیز وجود داشته است.

افشاگری‌هایی در مورد سبک زندگی، فرصت طلبی‌ها و رانت‌هایی که آقازادگان از آن بهره‌مند بودند، میهمانی‌ها، مراسم عروسی خاص، لوازم شخصی و پوشاک و ماشین و محل زندگی از جمله مواردی بودند که همیشه در رسانه‌ها بحث برانگیز بودند و جبهه‌گیری‌هایی در رسانه‌ها یا اخیراً شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته است. برای بررسی این موضوع باید به این فکر کنیم که این پدیده چطور به وجود آمده و رشد کرده و آیا این نوع برخورد، تمرکز و افشاگری و سرک کشیدن در زندگی لاکچری آقازاده‌ها، به بهبود وضع موجود کمکی می‌کند؟
برای علل ایجاد چنین طبقه و سبکی از زندگی، باید گفته شود که قسمت عمده پدیده آقازادگی مربوط به فرهنگ نوکیسگی است، یعنی آن طبقات خاص اجتماعی که به‌واسطه موقعیت‌های سیاسی، به رانت‌های اقتصادی (که به دلایل ضعف ساختارهای اقتصادی ایجاد می‌شود) دست پیدا می‌کنند و می‌توانند پایگاه‌های طبقاتی و طبقه اجتماعی خود را تغییر دهند و به مناصب سیاسی و اقتصادی دست پیدا کنند بدون اینکه در سابقه خانوادگی یا صلاحیت اجتماعی آن‌ها دست یافتن به چنین مناصبی از قبل وجود داشته باشد و شرایط و ضوابط و سبک چنین زندگی را از قبل تجربه کرده باشند. شکل‌گیری چنین طبقه‌ای را یکی از جامعه‌شناسان آمریکایی به طبقه «تن‌آسا» تعبیر کرده است. در واقع رشد این طبقه مبتنی بر تن‌آسایی، تنبلی و سوءاستفاده از موقعیت سیاسی و رانت‌های اقتصادی است و ویژگی مهم آن این است که علاوه بر سوءاستفاده‌ها، رانت‌ها و ثروت اندوزی‌ها علاقه زیادی به نمایش ثروت خود دارند؛ البته این طبقه سابقه زیادی در ادوار مختلف تاریخی ایران داشته‌اند بخصوص که نفتی بودن ساختارهای اقتصادی این مسئله را دامن زده است اما این تجمل گرایی و نمایش ثروت در این چند سال گذشته به واسطه شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام که شبکه‌ای تصویر محور است زمینه مناسبی برای رشد داشته است. قبلاً این قبیل نمایش‌ها در زندگی خصوصی مثلاً در میهمانی‌ها فقط ظهور و بروز داشت یا نهایتاً در خودرو و تیپ افراد. 
افشاگری درباره آقازاده‌ها مخاطرات و تبعاتی نیز با خود به همراه دارد. وقتی در زندگی شخصی فردی سرک می‌کشیم، ممکن است توجه نداشته باشیم که خود فرد در شکل گیری آن شیوه از زندگی هیچ نقش و تأثیری نداشته و تحت تربیت خانوادگی خاص مجبور بوده چنین سبکی از زندگی را دنبال کند؛ پس مسئله را صرفاً نباید در خود اشخاص دنبال کرد چرا که امکان بی‌انصافی در این افشاگری‌ها وجود دارد. از طرف دیگر وقتی بر آن‌هایی که عامداً با تجمل‌گرایی خود دنبال نمایش هستند تمرکز می‌کنیم و کیف و کفش و ساعت و... سایر لوازم مصرفی‌شان را برجسته می‌کنیم آن‌ها خوشحال‌تر هم می‌شوند، زیرا از اول نیت شان دیده شدن است. 
از این جهت بهترین راهکار سد کردن فرصت طلبی‌ها و رانت خواری‌های سیاسی و اقتصادی است و این جز از طریق شفافیت حاصل نمی‌شود. اگر هر سازمان دولتی و حاکمیتی استخدام شفاف داشته باشد و فرایند و مرحله گزینش در اختیار همه قرار داده شود، امکان اینکه کسی بتواند فرزند یا اقوام خود را با سفارش جایی استخدام کند بسیار کمتر می‌شود. 
اگر نقل و انتقال‌های مالی و قراردادهای اقتصادی شفاف و تحت نظارت افکار عمومی قرار گیرد امکان فساد و رانت در آن‌ها کاهش می‌یابد.  اگر شفافیت در حوزه اقتصادی و بانکی جدی گرفته شود در آن صورت امکان مالیات‌گیری از طبقاتی که به سرعت و با استفاده از بحران‌های اقتصادی رشد می‌کنند، هم وجود دارد و مالیات بر ثروت می‌تواند قسمت عمده‌ای از تغییرات در پایگاه‌های اجتماعی افراد را سد کند، زیرا فردی که کالاهای اساسی را به نیت افزایش قیمت در آینده احتکار می‌کند باید مالیات‌های سنگینی بپردازد و همین انگیزه‌ها را برای احتکار در حوزه‌های مختلف اقتصادی کم می‌کند.  اگر سیستم اقتصادی شفافی داشته باشیم مشخص می‌شود که هر فرد چقدر ارز گرفته و یا چه کالاهایی وارد می‌کند، با چه قیمتی در بازار فروخته و چقدر درآمد کسب می‌کند و همین باعث امکان پاسخگویی افراد می‌شود، ولی از آنجایی که سیستم اقتصادی شفافی در کشور وجود ندارد رانت‌های سیاسی و فرصت‌طلبی‌های اقتصادی را شاهد هستیم که باعث شکل گیری آقازادگان و نوکیسگان می‌شود که مهم‌ترین جلوه آن‌ها نمایش ثروت است که به احساس بی عدالتی در جامعه دامن می‌زند.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.