آرش خلیل‌خانه/ وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان دیروز به تهران آمد و با محمد جواد ظریف همتای ایرانی خود و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان دیدار و رایزنی کرد.
دفتر «المار محمد یاروف» با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که وزیر خارجه جمهوری آذربایجان در دیدار با ظریف درباره مسائل متعدد از جمله دستورکار روابط دوجانبه شامل توسعه روابط در زمینه‌های گردشگری و فرهنگی، همکاری در منطقه و سازمان‌های بین‌المللی و افزایش همکاری در چارچوب یونسکو و البته اجلاس وزرای خارجه گروه عدم تعهد پیش از نشست سران این جنبش که در باکو برگزار خواهد شد، رایزنی کردند.

 گزارش پرونده قره‌باغ به تهران
اما نکته مهم در این دیدار درخواست تلویحی میانجی‌گری ایران در حل مناقشه قره‌باغ میان آذربایجان و ارمنستان است.
بنا بر اطلاع رسانی رسمی وزارت خارجه آذربایجان «المار محمد یاروف» در این دیدار با اشاره به ضرورت حفظ امنیت و صلح در منطقه، بر اهمیت حل هرچه سریع‌تر مناقشه قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان تأکید کرد و همتای ایرانی خود را در جریان آخرین گفت‌وگوها در این زمینه قرار داد. در این رایزنی‌ها اهمیت حل‌وفصل این مناقشه برای دستیابی به صلح، امنیت، توسعه پایدار و رفاه در منطقه مورد تأکید قرار گرفت.
بنابر این گزارش، وزیر امورخارجه ایران نیز در این دیدار تأکید کرد که جمهوری اسلامی امنیت و توسعه آذربایجان را همچون امنیت و توسعه خود می‌داند و منافع ایران در توسعه روابطش با آذربایجان را مورد توجه قرار داد. وی همچنین خاطرنشان کرد که برای افزایش روابط دوجانبه باید طرح مشترک در دست بررسی، تسریع شود.
وزارت امورخارجه آذربایجان افزود: در این دیدار همچنین بر اهمیت اظهارات سرلشکر محمد باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح در جریان سفرش به آذربایجان به عنوان موضع رسمی ایران تأکید شد. جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران نیز یادآور شد که کشورش خواهان حل‌وفصل مناقشه قره باغ از طریق مذاکرات صلح‌آمیز بر اساس تمامیت ارضی و احترام به مرزهاست.
 دیدار و رایزنی‌های وزیر امور خارجه آذربایجان در تهران با ظریف و شمخانی در قالب روابط دو کشور همسایه و همجوار کاملاً عادی و معمول است، اما این سفر خاص از یک منظر و زاویه خاص حائز توجه و متفاوت به نظر می‌رسد؛ زیرا حضور محمدیاروف در تهران درست یک هفته پس از سفر نخست وزیر ارمنستان به ایران و مذاکرات او با روحانی و امضای دو تفاهمنامه تجاری صورت می‌گیرد.
سفر «نیکول پاشینیان» به تهران در همان زمان نیز به واسطه برخی حواشی در رابطه با مناقشه سیاسی و نظامی میان ارمنستان و آذربایجان بازتاب‌های زیادی در رسانه‌های منطقه داشت و واکنش‌ها و تحلیل و تفسیرهای مختلفی را بویژه در رسانه‌های آذربایجان به راه انداخت.
با این وصف به نظر می‌رسد اعزام وزیر خارجه آذربایجان به تهران به فاصله یک هفته از یک سو بیانگر حساسیت و وقوف باکو به ظرفیت و جایگاه تهران در تعدیل و کاهش مناقشه میان این کشور با ارمنستان است و هم نشان دهنده اهمیت راهبرد ایجاد توازن در سیاست خارجی ایران نسبت به ارمنستان و آذربایجان.
 به نظر می‌رسد چند اتفاق در دیدار نخست وزیر ارمنستان، باکو را ترغیب کرده تا پالس‌‌های مثبتی را برای تهران بفرستد.
در دیدار هفته پیش نخست وزیر ارمنستان با تهران تفاهمنامه‌های مختلفی بین دو کشور در زمینه‌های مختلف از جمله احداث سد و نیروگاه، توسعه خدمات حمل و نقل و ترانزیت، همکاری در حوزه کشاورزی و حضور ایران در ارمنستان با تشکیل شرکت کشت و صنعت و توسعه دامپروری و کشتارگاهی و توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و IT به امضا رسید.

 موازنه تاکتیکی در سیاست خارجی باکو
مهم‌تر از این موارد اما توافق دو کشور در مورد همکای در حوزه انرژی از جمله نفت و گاز با کشورهای ثالث از جمله گرجستان بود. پروژه اتصال دریای سیاه به خلیج فارس از مسیر ارمنستان، گرجستان و ایران یک طرح راهبردی در بخش انرژی و گاز است که موقعیت سیاسی، اقتصادی و امنیتی ارمنستان را بشدت ارتقا خواهد داد. این قرارداد از منظر تحریم‌ها نیز برای تهران اهمیت دارد و نخست وزیر ارمنستان در تهران تأکید کرد که کشورش با تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران موافق نیست و با آن همراهی نخواهد کرد.
به گفته یک کارشناس مسائل بین‌الملل این اتفاق نمی‌تواند از نگاه باکو دور بماند و طبیعتاً سبب واکنش و تحرک در سیاست خارجی این جمهوری خواهد شد و شده است.
دکتر نوذر شفیعی با اشاره به بیانیه باکو در مورد گزارش وزیر خارجه این جمهوری به همتای ایرانی خود در مورد مذاکرات سیاسی بر سر مناقشه قره‌باغ با ارمنستان و تأکید بر ضرورت حل مسالمت آمیز و دیپلماتیک این بحران، به خبرنگار قدس گفت: به همان اندازه که روابط با ارمنستان و آذربایجان به عنوان بخشی از یک نظام منطقه‌ای اهمیت دارد، ظرفیت تهران برای کاهش تنش و حل اختلافات میان باکو و ایروان برای این دو کشور نیز حائز اهمیت است. این موضوع نیز اقتضا می‌کند تهران نیز از درجه حساسیت بالایی در مورد تحولات این دو همسایه خود برخوردار باشد.
وی با اشاره به توافقات هفته گذشته میان تهران و ارمنستان در حوزه انرژی، نفت و گاز یادآور شد: این مسئله برای آذربایجان خیلی مهم است؛ زیرا به عنوان یکی از کشورهای نفتخیز حاشیه خزر، شکل گیری کانال‌ها و همکاری‌های نفتی و گازی بویژه میان ارمنستان و ایران، با حضور کشورهای ثالث مثل ترکمنستان و گرجستان برای باکو حکم زنگ خطر را دارد؛ زیرا از مزیت‌های تجاری و نفتی این کشور می‌کاهد. به همین دلیل آذربایجان تلاش دارد در حوزه‌های امنیتی و سیاسی با پذیرش ظرفیت ایران برای ایفای نقش در حل مناقشه قره‌باغ و روابط خوب تاریخی‌اش با ارمنستان و تلاش برای رفع موانع پیش پای توافقات بر زمین مانده قبلی میان ایران و آذربایجان و به جریان انداختن آن‌ها نظر همسایه جنوبی خود را جلب کند.