صبا کریمی/
سینمای هنر و تجربه با هدف ارتقای سطح کیفی و هنری آثار سینمایی و ایجاد انگیزه برای فیلمسازان جوان کار خود را آغاز کرد و در این مسیر به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافت که به مدد آن امروز مخاطبان بسیاری پیدا کرده و به اعتبار فیلم‌های قابل قبولی که داعیه هنری و تجربی بودن دارند، علاقه‌مندان خود را به سالن‌های سینما می‌کشاند و آن‌ها نیز مشتاقانه آثار مستند، کوتاه و داستانی را با نگاهی غیرتجاری دنبال می‌کنند. سالی که گذشت برای گروه سینمایی «هنر و تجربه»، سالی پربار و همراه با دستاوردهای مهمی بود. از پرفروش‌ترین فیلم‌های سال و استقبال گسترده مخاطبان گرفته تا ایجاد کمپین فیلم کوتاه و برگزاری موفق هفته‌های فیلم کشورهای مختلف جهان، تنها بخشی از دستاوردهای یکساله این گروه سینمایی است. با آغاز سال جدید فعالیت‌های یکساله این گروه سینمایی را با جعفر صانعی مقدم، مدیرعامل مؤسسه «هنر و تجربه» بررسی کردیم که مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید.
برخی معتقدند گروه هنر و تجربه فضایی برای اکران برخی فیلم‌های خاص شده است و آثار زیادی پشت درهای بسته می‌مانند.
اتفاقاً نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که تعدادی از فیلم‌های سینمایی جدا از اینکه پروانه ساخت و نمایش سینمایی دارند یا خیر، محملی برای عرضه ندارند و نظر برخی منتقدان این است که بعضی از فیلم‌هایی که در هنر و تجربه نمایش داده می‌شود استانداردهای لازم را ندارند، اما باید توجه داشته باشیم که ما فقط یک پنجم فیلم‌هایی را که به دستمان می‌رسد پخش می‌کنیم و بخشی از انتقادها به فیلم‌هایی است که حذف می‌شود. تمام تلاشمان بر این است که درجه‌بندی بیشتری را برای همان یک پنجم در نظر بگیریم و به فیلم‌هایی بهای بیشتری بدهیم که از کیفیت بالاتری برخوردارند. این اتفاق هم اکنون نیز آغاز شده و از اکران نوروز این مسئله را پیگیری کردیم که سه فیلم «یه وا»، «رضا» و «ترور سرچشمه» با اکران‌های ثابت‌تر و سالن‌های بیشتری مواجه خواهند شد و بسته بهاریه فیلم کوتاه و آثاری که از گذشته باقی مانده در تهران و شهرستان‌ها پخش می‌شود.
از دیگر برنامه‌های ما این است که تعداد فیلم‌ها را کم کرده و بر تعداد سالن‌ها بیفزاییم و سانس‌ها از حالت چرخشی به ثابت تبدیل شود و در همین راستا فیلم‌های شاخص‌تری اکران کنیم. این چرخش سیاست با در نظر گرفتن توجهی است که همزمان سازمان سینمایی به گروه هنر و تجربه دارد و هرچه میزان توجه سازمان سینمایی به گروه هنر و تجربه بیشتر باشد دست ما برای گرفتن سالن‌های بیشتر گشوده‌تر خواهد بود.
در کنار این از سینماگران، تهیه‌کنندگان و همه اصحاب پخش و شورای صنفی انتظار داریم فیلم‌هایی که به دلیل رویکرد متفاوت در تولید فکر می‌کنند ممکن است در گروه آزاد و اکران گسترده شکست بخورد و نگران این هستند که در هنر و تجربه هم به تعداد کافی سالن سینما نداشته باشد را به این گروه بسپارند و من این قول را می‌دهم که حداکثر مساعی خود را به کار خواهیم گرفت که این فیلم‌ها در هنر و تجربه نه تنها آسیب نبینند بلکه تعداد مخاطبان خوبی هم داشته باشند.
از مهم‌ترین اتفاقاتی که در سال ۹۷ در گروه هنر و تجربه رخ داد کمپین فیلم کوتاه بود. این کمپین در راستای چه اهدافی شکل گرفت؟
یکی از اتفاقاتی که سال ۹۷ در گروه هنر و تجربه رخ داد، افزایش فروش فیلم‌های کوتاه و گسترده‌تر شدن میزان مخاطب و استقبال از این آثار بود. شکل گیری ایده کمپین فیلم کوتاه اتفاق مشترکی بین فیلمسازان و مسئولان هنر و تجربه بود. تجربه اکران فیلم مستند و فقدان فضایی برای اکران فیلم کوتاه، با توجه به افتخاراتی که فیلم‌های کوتاه ما در سال‌های اخیر داشته و از سویی دیگر با افزایش سطح کیفی فیلم‌ها نسبت به گذشته ما را بر آن داشت که تمهیداتی در این زمینه بیندیشیم. واقعیت این است که این آثار فرصت ارتباط با مخاطب را نداشتند و چه جایی بهتر از هنر و تجربه اما از آنجایی که باید به این فیلم‌ها سانس اختصاص داده می‌شد، نمی‌توانستیم این زمان را فقط به یک فیلم اختصاص بدهیم و به همین دلیل ایده بسته فیلم کوتاه شکل گرفت. ضمن اینکه فیلمسازان نیز در شکل‌گیری ایده و اجرایی شدن آن تأثیرگذار بودند و در این چند پکیجی که اکران کردیم کارگردانانی که فیلم داشتند بسیار کمک کردند.
نکته مهم دیگر این است که سال گذشته ۳۰ فیلم با پروانه ساخت و نمایش سینمایی اکران شد و باید بررسی کنیم ارزش افزوده آن برای سینمای ایران چیست. به نظر می‌رسد این فیلم‌ها اگر در دیگر گروه‌های سینمایی اکران شود قطعاً سالن‌های بیشتری برای اکران نیاز دارد و باری به مجموعه سازمان سینمایی اضافه می‌کند. از سویی دیگر تعدادی فیلم هم پروانه ساخت و نمایش ویدئویی دارند که در جلسه‌ای که با رئیس سازمان سینمایی داشتیم قرار شد پروانه ساخت‌ها یکسان شوند و به صورت ویدئویی و سینمایی تفکیک نشوند.
این در حالی است که تفکیک پروانه ساخت ویدئویی و سینمایی در جشنواره‌ها می‌تواند مسئله ساز شود.
بله. این موضوع هم در جشنواره‌های خارجی و هم داخلی مسئله ایجاد می‌کند؛ زیرا آن‌ها تفکیکی در پروانه ویدئویی و سینمایی ندارند و همواره این شبهه برایشان ایجاد می‌شود که یک فیلم کار اول یک فیلمساز است یا تولیدات دوم، سوم او. در حالی که در ایران فیلم اول با پروانه ساخت و نمایش سینمایی شناخته می‌شود اما در جشنواره‌های خارجی این تفکیک ویدئویی و سینمایی وجود ندارد و قطعاً مسئله ایجاد می‌کند و می‌تواند آمار را مخدوش کند.
این روزها بحث ادغام و انحلال مؤسسات زیرمجموعه سازمان سینمایی مطرح است اما آقای انتظامی از گروه هنر و تجربه به عنوان یک ضرورت در فضای سینمایی کشور حمایت کردند. با توجه به این نگاه، عملکرد هنر و تجربه چگونه خواهد بود؟
به نظرم اتفاق بسیار خوبی افتاده است. پس از وقفه‌ای که از زمان رفتن آقای ایوبی تا آمدن آقای انتظامی افتاد ضروری به نظر می‌رسید که هنر و تجربه نیز نسبت به عملکردش یک بازنگری داشته باشد، اما بخشی از آن توسط سیاست‌هایی که اتفاق افتاد محو و دچار مشکل شد. من تصور می‌کنم حمایت آقای انتظامی پس از حمایتی که آقای ایوبی از تأسیس گروه هنر و تجربه کرد، بسیار قابل تقدیر است. از سویی دیگر گروهی که این سینما را تشکیل دادند و به عنوان شورای سیاست‌گذاری فعالیت می‌کنند همواره و در تمام این سال‌ها دغدغه نمایش فیلم‌های مختلف، کوتاه، مستند و سینمایی را داشته‌اند.
نگاهی گذرا به نمایش فیلم‌های کوتاه که سال گذشته اکران شد نشان می‌دهد چه موفقیت گسترده‌ای در جذب مخاطب برای تماشای فیلم کوتاه افتاده است و اگرچه میزان فروش رقم بالایی هم نباشد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت نمایش ما در طرح بهاره و تابستانه ۲۰ برابر گذشته شده که منجر به راه‌اندازی کمپین برای آن هم شد. تا جایی که من اطلاع دارم تقریباً درهیچ جایی نمایش فیلم کوتاه به معنای فروش در سالن‌ها وجود ندارد اما این اتفاق در ایران افتاده است و می‌بینیم که پرفروش‌ترین فیلم سال هنر و تجربه هم یک مستند است.
با آغاز به کار سینمای هنر و تجربه آقای ایوبی، رئیس وقت سازمان سینمایی تأکید ویژه‌ای بر بازتاب ارزش‌های دفاع مقدس و اندیشه‌های انقلابی در این فضا داشتند. گروه سینمایی هنر و تجربه تا چه حد به این سینما پرداخته است و شما چقدر در سیاست‌هایتان به این نوع اندیشه و ژانر بها می‌دهید؟
واقعیت این است که اگر فیلمی بوده که وجهه هنری و تجربی داشته و در حوزه دفاع مقدس هم بوده به آن پرداخته‌ایم. مشخصاً به دو فیلم «ایستاده در غبار» و «ویلایی‌ها» اشاره می‌کنم که هر دو اکران همزمان گرفتند و کوشش کردیم که در گروه هنر و تجربه دیده شوند. اما اگر فیلمی در ژانر دفاع مقدس بوده و به ما هم ارجاع داده شده باشد اما آن فیلم هنری و تجربی نباشد آن را انتخاب نمی‌کنیم. دلیل عدم انتخاب این فیلم‌ها غیراستاندارد بودن آن‌ها نیست بلکه معتقدیم این فیلم‌ها باید در گروه دیگری اکران شوند و وجهه هنری و تجربی بودن برای اکران فیلم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آیا مؤلفه‌های تجربی و هنری بودن در آثار مستند و کوتاه هم لحاظ می‌شود؟
در مستند و فیلم کوتاه این تقسیم‌بندی وجود ندارد. در حال حاضر «ترور سرچشمه» را اکران کرده‌ایم و روزی اگر مشکل مستند «بانو قدس ایران» حل شود آن را نیز اکران خواهیم کرد. ما در موضوع مستند و فیلم کوتاه تقسیم‌بندی هنری و تجربی نداریم و آنجا دستمان باز است که فیلم‌هایی را که به دستمان می‌رسد و قابل قبول است اکران کنیم. فیلم «من سیاه پوستم»، به کارگردانی رفیع پیتز یک فیلم ضد استعماری است و در آستانه تحریم‌های آمریکا اکران شد. ما این سیاست‌ها را مدنظر قرار می‌دهیم اما در حوزه سینمایی، آثار حتماً باید هنری و تجربی باشند. فیلم «ایستاده در غبار» یک مستند بازسازی شده و نخستین کار محمدحسین مهدویان در مرز مستند و داستانی قرار داشت و ما آن را تجربی قلمداد کردیم و «ویلایی‌ها» از نظر ما یک فیلم هنری بود. این گونه فیلم‌ها در حوزه دفاع مقدس و حوزه سیاست‌های فرهنگی کشور بوده‌اند و ما به آن‌ها توجه داشته‌ایم.
در صحبت‌هایتان به هفته‌های فیلم اشاره کردید. گروه هنر و تجربه در راستای گفتمان فرهنگی با دیگر کشورها چه گام‌هایی برداشته است؟
ما برهمین اساس هفته‌های فیلم با کشورهای خارجی را برگزار می‌کنیم و این اتفاق با نگاه به سیاست‌های کلان کشور است. ما در بحبوحه اختلافات ایران و آمریکا و تحریم‌های سنگین، هفته فیلم‌های اروپایی را با قدرت در هفت شهر و با حضور ۱۵ کشور برگزار کردیم و این اتفاق درست در آستانه تحریم‌های مرحله دوم آمریکا بود. پیش از آن نیز هفته فیلم چین، برزیل و... را داشتیم و ادامه این سیاست‌ها را در سال جدید پیگیری خواهیم کرد و هفته فیلم اروپایی را با ۲۰ کشور برگزار خواهیم کرد. مجموع نگاه هنر و تجربه این است که همپای سیاست‌های خارجی و داخلی کشور نسبت به اکران فیلم‌ها توجه کند و قرار است امسال با سازمان‌های مختلفی همکاری کنیم.
یکی از نکات قابل توجه رکورد داری سینمای هنر و تجربه در بخش پوستر و تبلیغات جشنواره فجر است، عملکرد هنر و تجربه در این بخش چگونه است؟
از زمانی که فیلم‌های هنر و تجربه اکران شده تا امسال بیشترین سیمرغ بخش تبلیغات جشنواره ملی فیلم فجر به این گروه سینمایی تعلق داشته است و هرسال فیلم‌هایی که سیمرغ بهترین پوستر و بهترین تیزر را گرفتند از فیلم‌های هنر و تجربه بوده‌اند و این نشان می‌دهد که ما در حوزه پوستر و تیزر سلیقه سازی کرده‌ایم و همان گونه که فیلم‌های متفاوتی اکران شده، سعی می‌کنیم اقلام تبلیغاتی را هم متفاوت طراحی کنیم و خود هنرمندان هم سعی می‌کنند متفاوت باشند.
در سالی که گذشت گروه سینمایی هنر و تجربه موفقیت‌های بسیاری کسب کرد. با توجه به این پیشرفت‌ها چه چشم‌اندازی برای سال آینده دارید و جمع‌بندی خودتان را پیرامون فعالیت‌های یک سال گذشته توضیح دهید.
کمتر از یکسال است که در خدمت دوستان در گروه هنر و تجربه هستم و پیش از این نیز به عنوان عضو شورای سیاست‌گذاری حضور داشته‌ام. اصرار ما بر این است سبد فیلم‌هایی که می‌خواهیم اکران کنیم آن چنان زیاد نباشد که عملاً فرصت خوب نمایشی به همه فیلم‌ها داده نشود و باید سطح توقعی را که مردم از هنر و تجربه دارند ارتقا دهیم و سعی کنیم مانند سال‌های نخست فیلم‌هایی را نمایش بدهیم که توجه ویژه به آن‌ها می‌شود. جالب است بدانید فیلم‌هایی که ما در شورای سیاست‌گذاری به آن‌ها اهمیت می‌دهیم در اکران نیز مورد توجه مخاطبان، فرهیختگان و منتقدان است و من خوشحال هستم که منتقدان همواره از فیلم‌های هنر و تجربه به عنوان فیلم‌های برتر یاد کردند.
من چشم‌انداز آینده را خوب می‌بینم به شرط آنکه حمایت‌های سازمان سینمایی از گروه هنر و تجربه در دوره‌ای که بحث‌های ادغام و انحلال مطرح است، ادامه پیدا کند و این نگاه مهربانانه نه تنها از طرف سازمان سینمایی بلکه از سوی اهالی سینما، شورای صنفی نمایش، پخش‌کنندگان و تهیه‌کنندگان باشد و همه کمک کنند که هنر و تجربه به جایگاه خودش دست پیدا کند.
من معتقدم هنر و تجربه زمانی به جایگاه خوبی دست پیدا خواهد کرد که تمام نظرات افکار عمومی، جراید، منتقدان و اهالی سینما را به خودش جلب کند و این موفقیت زمانی حاصل می‌شود که ما بتوانیم فیلم‌های خوبی داشته باشیم و اکران کنیم. امیدوارم شرایط ساخت فیلم‌های بهتر را هم فراهم و تقسیم‌بندی پروانه ویدئویی و سینمایی برداشته شود. اگرچه این اتفاق منجر به افزایش تعداد فیلم‌ها و در نتیجه افزایش ضریب فیلم‌های ضعیف خواهد شد اما انتخاب برای هنر و تجربه از میان فیلم‌های قوی سهل‌تر خواهد شد، مشروط بر اینکه تمام اهالی سینما از این سیاست جدید هنر و تجربه حمایت کنند.
نظر شما