صبا کریمی/

سی‌ وهفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است. جشنواره جهانی فیلم فجر در این دوره و به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی در بخش علمی و دانشگاهی تعدادی نشست برگزار می‌کند و در آن‌ها به بررسی ابعاد مختلف سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. از جمله این نشست‌ها، «جایگاه جهانی سینمای ایران در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی» است. نشست «جایگاه جهانی سینمای ایران در چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی» با حضور پروفسور جان هیل، استاد دپارتمان هنرهای رسانه در رویال هالووی دانشگاه لندن، پروفسور تیاگو دولوکا، دانشیار مطالعات فیلم و تلویزیون در دانشگاه وارویک و رضا اویلوم، نویسنده سینما و عضو انجمن منتقدان فیلم ترکیه و با اجرای نادر طالب‌زاده در سومین روز از سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر برگزار شد.

*تولد دوباره سینمای ایران در 40 سالگی انقلاب

طالب‌زاده در ابتدای نشست با معرفی میهمانان خارجی حاضر در نشست گفت: سه نفر از اساتید دانشگاهی در این نشست حضور دارند؛ رضا اویلوم، منتقد سینمایی است، تیاگو دولوکا در زمینه سینمای آرام متخصص است و در لندن تدریس می‌کند و جان هیل از نویسندگان معتبر انگلیسی است که متخصص تاریخ سینمای بریتانیاست.

در ادامه رضا اویلوم عنوان کرد: کتابی با موضوع سینمای ایران برای مخاطبان ترک تألیف کرده‌ام که در واقع مناسبتش چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی است. در این کتاب سینمای قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار گرفته است. به نظرم سینمای ایران در چهلمین سالگرد انقلاب تولدی دوباره داشته است. ما سینمای ایران را با کیا رستمی شناختیم و پس از آن مخاطب عام به سینمای مجیدی علاقه مند شد. امروز نیز سینماگران مطرح ایرانی در ترکیه شناخته شده‌اند و از طریق فیلم‌های این سینماگران، مردم ترکیه متوجه مشترکات فرهنگی میان دو کشور شده‌اند.

وی به جذابیت فیلم‌های دفاع مقدس ایران برای مخاطبان ترک اشاره کرد و گفت: برخی در فضای روشنفکری و در کتاب‌ها درباره این ژانر خوانده بودند ولی اساساً در سینمای ترکیه چنین مفهومی وجود ندارد و با اینکه مفهوم جدیدی است اما علاقه‌مندان خودش را پیدا کرده است. فکر می‌کنم انسان محور بودن در سینمای جنگ و فرهنگ مقاومت از مهم‌ترین دلایل آن است. اما متأسفانه این فیلم‌ها در ترکیه به نمایش درنمی آیند مگر اینکه به صورت هفته فیلم نمایش داده شوند.

*سینمای ترکیه و ایران از نظر تئوریک یکدیگر را تحت تأثیر قرار داده‌اند

عضو انجمن منتقدان فیلم ترکیه به امکان پذیر بودن شرایط تولید محصولات مشترک سینمایی ایران و ترکیه اشاره کرد و افزود: اخیراً یک هنرپیشه ترک در یک فیلم سینمایی ایرانی بازی کرده است و اگر تولید مشترک سینمایی میان دو کشور نبوده اما از نظر تئوریک، سینمای دو کشور هم را تحت تأثیر قرار داده است.

وی تأکید کرد: البته پخش فیلم‌های سینمایی ایران در تلویزیون ترکیه چشم ‌انداز بهتری دارد. شبکه TRT بتازگی افتتاح شده و تاکنون فیلم‌هایی از اصغر فرهادی، مجید مجیدی و... با زیرنویس ترکی پخش شده است؛ ضمن اینکه در هفته فیلم ایران در ترکیه نیز فیلم‌های ایرانی به نمایش گذاشته می‌شوند وهمه این‌ها در ایجاد علاقه و کنجکاوی نسبت به سینمای ایران در ترکیه تأثیرگذار است.

* فیلمسازان ایرانی واقعیت را بخوبی نشان می‌دهند

در بخش دیگری از این نشست جان هیل، نویسنده و منتقد انگلیسی عنوان کرد: من تئاتر خوانده‌ام و دوره‌هایی را درباره سینما گذرانده‌ام که بیشتر در زمینه سینمای غرب و اروپا بود. اما در دوران دانشجویی با سینمای ایران آشنا شدم و تا پیش از آن هیچ چیز درباره سینمای ایران نمی‌دانستم. زمانی که من دانشجوی سینما بودم هیچ اسمی از سینمای ایران در دانشکده‌های سینمایی مطرح نبود، اما امروزه در دانشکده‌های سینمایی جهان، نام سینمای ایران برای دانشجویان نامی آشناست و تدریس سینمای ایران جزو برنامه‌های آموزشی در دانشکده‌های سینمایی خیلی از کشورهای جهان شده است.

جان هیل در ادامه تأکید کرد: در دهه ۹۰ میلادی سینمای ایران را از طریق جشنواره‌ها، دی وی دی و فضای دانشگاه‌ها شناختیم و کم کم سینمای ایران جایگاهش را در میان مخاطبان غربی پیدا کرد و من نیز زمانی که سینمای ایران متبلور شده بود با سینماگران ایرانی همچون کیا رستمی و... آشنا شدم. این تجربه شخصی من در دوران دانشجویی بود که بدون تکنولوژی‌های روز، فیلم‌ها را تماشا می‌کردیم. اما بعدها دو عامل تکنولوژی، دسترسی به فیلم‌های ایرانی و حضور ایران در جشنواره‌های خارجی موجب دیده شدن بهتر این سینما شد.

وی اظهار کرد: به نظرم در سینمای رئالیستی ایران همچون فیلم «مصائب شیرین» نوعی خود انعکاسی دیده می‌شود که شیوه‌ای برای ثبت واقعیت در ایران است. یکی از کارهای سخت در فیلم‌های رئالیستی، نمایش واقعیت است که البته سینمای ایران از طریق خودانعکاسی با آن برخورد کرده است و سینمای ایران با این کار خود با دیگر کشورها ارتباط برقرار کرده است.

*آثار کیا رستمی در شکل‌گیری سبک «سینمای آرام» نقش داشته است

در ادامه این نشست طالب‌زاده از تیاگو دولوکا درباره سینمای آرام پرسید که چگونه سینمایی است و دولوکا پاسخ داد: سینمای آرام مفهومی است که از قدیم در سینما وجود داشته و در واقع سینمایی برای تفکر است و کیا رستمی از جمله کسانی است که در زمینه سینمای آرام فعالیت داشته است. وی درباره علاقه‌مندی به سینمای ایران گفت: من متخصص سینمای ایران نیستم اما به نظرم یکی از چهره‌های سینمای آرام عباس کیا رستمی است و فیلم‌های «طعم گیلاس» و «باد ما را با خود خواهد برد» آثاری هستند که در شکل‌ گیری سینمای آرام نقش داشته‌اند. ویژگی‌هایی که کیا رستمی در سینمایش به وجود آورد، توجه به چیزهای دیگر به جای توجه به ذهن شخصیت بود که در آثار او خیلی دیده می‌شود.

وی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: برخی می‌گویند از کلمه سینمای متفکر به جای سینمای آرام استفاده کنیم، ولی این نوع سینما هیچ گاه جنبش ساختارمندی نبوده که چند نفر بخواهند آن را راه‌اندازی کنند، بلکه این رویکرد ژورنالیستی بوده است که متوجه شده چیزی به این اسم وجود دارد. در واقع این توضیح برای سبکی از کار است که در آثار چند فیلمساز مشترک بوده، فیلمسازانی که آثارشان در جشنواره‌های هنری دنیا با استقبال روبه رو شده است. البته برخی هم معتقدند که این فیلم‌ها اساساً برای جشنواره‌ها ساخته می‌شوند و به آن‌ها فیلم جشنواره‌ای هم گفته می‌شود.

طالب ‌زاده در ادامه از تیاگو دولوکا درباره محتوای کتابی که با عنوان «نقش زمین درسینما» نوشته است، سؤال کرد و دولوکا گفت: این پروژه متفاوتی برای من است و درباره چگونگی تصویر شدن دنیا و کره زمین در سینما است. نقش استعمارگرایی و امپریالیسم درتقسیم کردن زمین چیست و انسان امروز چگونه با زمین جدید روبه رو می‌شود. با توجه به اینکه دلیل اصلی تغییرات محیط زیست انسان است، می‌خواهیم ببینیم که رویکرد رسانه با این تغییرات در سینما چطور است؟ ادامه این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص یافت.