علی محمد مودب/

آیا انتظار، انفعال است؟ وقتی منتظر هستید چه می‌کنید؟ در زندگی عادی ما وقتی منتظر کسی هستیم، به طور طبیعی خانه را می‌آراییم و همه چیز را مهیای حضور او می‌کنیم، ولی همین اتفاق ساده در بحث انتظار ظهور مورد غفلت قرار گرفته است. منتظر کسی بودن با همین تلاش‌ها و تکاپوها تعریف می‌شود، در بحث انتظار امام عصر ماجرا از این شگفت‌تر است، امام عصر عصاره همه فضیلت‌های ممکن در انسان است و بنابراین چطور می‌شود با نقص‌هایمان بنشینیم و منتظر او باشیم.

یک تپش مداوم درونی لازم است تا آدمی خود را به امام نزدیک کند. مگر می‌تواند روحی که فضیلت‌ها را حداقل نوبر نکرده باشد، دم از انتظار انسان کامل بزند؟ البته در مقام ادعا می‌تواند ولی در عمل این انتظار قاعدتاً بی معنی است، چون کسی که بویی از بستان فضیلت نبرده است، حتی وقتی امام را ببیند، نمی‌تواند امام بودن او را درک کند. این است که انتظار فعل است و برترین افعال و اعمال هم هست. در روایات ما امور متعددی به عنوان افضل الاعمال معرفی شده‌اند و انتظار فرج هم یکی از افضل الاعمال است. در یک رمزگشایی می‌توان پی برد که انتظار فرج همه این کارهایی است که به عنوان افضل الاعمال معرفی شده‌اند. همه خوبی‌های عالم انتظار فرج هستند.

منتها بسته به زمان و مکان افضل الاعمال تفاوت می‌کند. افضل الاعمال یعنی همان انتظار فرج در ماه رمضان با ماه شعبان متفاوت است و در مکه با مدینه فرق دارد، افضل الاعمال از منظر جوانح با افضل الاعمال از منظر جوارح طبعاً متفاوت است و این‌ها همه در روایات ما بیان شده است. انتظار فرج با مجموعه‌ای از بهترین کارها در آمیخته است و همین روایات افضل الاعمال به خوبی نشان می‌دهند که انتظار از سنخ عمل است و دشوارترین و برترین اعمال هم هست. طبعاً برترین عمل در مسیر تزکیه اخلاقی ممکن است با برترین عمل در جایگاه عمل اجتماعی و با رویکرد فقهی و حقوقی فرق داشته باشد، ولی همه این برترین‌ها با رویکردهای مختلف و در لحظات متفاوت و در مکان‌های متغیر، برترین اعمال هستند و بهترین عملکرد مؤمنانه را شکل می‌دهند.

از این منظر است که در کنار جهاد و شهادت، با یک نگاه جامع و مانع، روایات افضل الاعمال حتی از شاد کردن دل مؤمنان نیز نگذشته‌اند و آن را در ردیف افضل الاعمال ذکر کرده‌اند. اگر با این دید راهبردی به انتظار فرج نگاه کنیم هرگز یک بعدی نخواهیم شد و سیمای مؤمن منتظر را به طور کامل خواهیم دید. دیداری که مانع از افراط و تفریط‌های ما خواهد شد و در هر شرایطی ما را از بی عملی دور می‌کند و به بهترین انتخاب در صحنه عمل می‌رساند.