آرش خلیل‌خانه/

جان بولتن مشاور امنیت ملی بشدت ضد ایرانی و چهره شناخته شده جناح رادیکال و جنگ طلب کاخ سفید، دیروز در بیانیه‌ای اعلام کرد یک ناو هواپیمابر ایالات متحده آمریکاو بمب افکن‌های این کشور عازم خلیج فارس است تا به ادعای او پیامی واضح به حکومت ایران باشد مبنی بر اینکه هر گونه حمله به منافع آمریکا یا متحدان آن با شدت عملی بی‌امان مواجه خواهد شد.

بولتن با این حال بلافاصله در ادامه تأکید کرده است که «آمریکا به دنبال جنگ با ایران نیست، اما ما آمادگی کامل داریم تا به هر گونه حمله‌ای چه از سوی نیروهای نیابتی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا نیروهای نظامی قانونی ایران پاسخ دهیم».

در بیانیه بولتن البته هیچ اشاره مشخصی به نوع و ماهیت تهدیدها از سوی ایران نشده است، اما تحولات ساختار و شاکله تنش‌ها میان تهران و واشنگتن بویژه در چند هفته گذشته بیانگر نگرانی جدی آمریکا در مورد واکنش ایران به تحریم‌های جدید نفتی و هسته‌ای است. مقامات ایران به دفعات در مورد اعمال محدودیت بر عبور نفت از خلیج‌فارس در صورت ایجاد مشکل برای صادرات نفت ایران سخن گفته‌اند.

یک مقام وزارت دفاع آمریکا در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس مدعی شده است که نشانه‌های روشنی وجود داشته که ایران و گروه‌هایی که به نیابت از آن عمل می‌کنند برای حمله‌ای احتمالی به نیروهای آمریکایی در منطقه آماده می‌شدند. این مقام که نخواست نامش فاش شود گفته گمان می‌رود نیروهای آمریکایی در دریا و خشکی هدف بالقوه باشند.

این اظهارات بیانگر نگرانی جدی واشنگتن از تقابل نیروهای ایرانی بویژه نیروهای سپاه پاسداران که کنترل و نظارت بر امنیت تنگه هرمز را در دست دارند، است.

دونالد ترامپ نوزدهم فروردین ماه در اقدامی بی‌سابقه و مغایر با مقررات و عرف بین‌المللی سپاه پاسداران، بخشی از نیروی نظامی رسمی ایران را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. متقابلاً شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز دولت آمریکا را دولت حامی تروریسم و نیروهای فرماندهی نظامی این کشور در غرب آسیا موسوم به سنتکام را یک گروه تروریستی اعلام کرد.

افزایش تنش‌ها

در هفته جاری اما باز هم تنش‌ها و التهاب‌ها در روابط دو کشور سیر صعودی داشته است. در آغاز هفته کاخ سفید اعلام کرد که در ادامه سیاست فشار بر تهران معافیت‌های هسته‌ای مصرح در برجام را به فهرست تحریم‌ها اضافه خواهد کرد. ناظران هدف از این اقدام را لبریز کردن صبر ایران و تحریک تهران به خروج از برجام ارزیابی کرده‌اند.

پایگاه خبری اکسیوس اما از احتمال اعمال بخش جدیدی از تحریم‌های آمریکا در حوزه‌های جدید اقتصادی از روز چهارشنبه خبر داده است. این خبر را دو مقام ارشد دولت آمریکا به شرط عدم افشای نامشان بیان کردند. این دو اظهار نکردند که دولت ترامپ کدام بخش اقتصاد ایران را نشانه خواهد گرفت، اما گفتند که حوزه انرژی نخواهد بود.

وال استریت ژورنال هفته پیش گزارش داده بود که تحریم‌های جدید، فروش پتروشیمی ایران را هدف می‌گیرد. دو مقام ارشد دولت ترامپ گفتند که تحریم پتروشیمی نیز احتمالاً بزودی اعمال می‌شود، اما تحریم‌های برنامه‌ریزی شده برای این هفته، بخش متفاوتی از اقتصاد ایران را نشانه می‌گیرد.

نگرانی کاخ سفید از واکنش ایران

به موازات این اقدامات از طرف واشنگتن، تهران نیز سطح و ماهیت تهدیدها و هشدارهای خود را بالا برده است.محمد جواد ظریف هفته گذشته حتی از احتمال خروج ایران از ان‌پی‌تی سخن گفته است.

در روزهای اخیر خبرهای غیر رسمی اما قابل تأیید حکایت از آن دارند که ایران هم بزودی اقدامات متقابلی را برای پاسخ به نقض تعهدات برجام از سوی آمریکا انجام خواهد داد.

یک مقام نزدیک به هیئت نظارت بر برجام به ایسنا گفته احتمالاً روحانی روز چهارشنبه در گفت وگوی زنده رادیو و تلویزیونی، برنامه‌های مرحله‌ای ایران برای انجام اقدامات متقابل در برابر خروج آمریکا از برجام را اعلام خواهد کرد.

شنیده‌ها حاکی است با توجه به نقض فاحش مواد25و29 برجام از سوی آمریکا در یک سال گذشته و عدم توان اروپا در جبران این نقض، سازمان انرژی اتمی ابلاغیه های لازم را دریافت کرده تا بر اساس تصمیم نظام و با دستور رئیس جمهور در روز چهارشنبه، طبق مواد 26و37 برجام عملیات کاهش تعهدات را آغاز کند.

رجز خوانی بولتن

در این شرایط واضح است که تیم مشاوران امنیتی ترامپ در تدارک یک عملیات تبلیغاتی و رسانه‌ای وسیع برای پیشگیری از یک برخورد و مواجهه احتمالاً داغ و دردسرساز بین نیروهای سپاه با ناوگان نیروی دریایی این کشور در ورود به خلیج فارس هستند، زیرا ناو آمریکایی برای عبور از این تنگه ناگزیر به معرفی خود و پاسخ به سؤالات نیروهای سپاه است.

ناو آمریکایی یو اس اس لینکلن که بولتن با بزرگ‌نمایی اعزامش به خلیج فارس را پیامی برای ایران توصیف کرده، دوازدهم فروردین ماه بندر ویرجینیا را ترک کرده تا عازم مدیترانه و سپس خلیج فارس و پایگاه پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین شود. این دومین بار است که یک ناو هواپیمابر آمریکا پس از خروج از برجام به منطقه می‌آید.

اول دیماه سال گذشته که ناو هواپیما بر «یواس‌اس جان سی‌استنیس» پس از سه سال وارد خلیج فارس شد از سوی قایق‌های سپاه مورد تعقیب و مراقبت قرار گرفت و پهپادهای ایرانی اقدام به رصد تحرکات این ناور هواپیمابر و رزم ناوهای همراه آن کردند.

این اقدام به قدری برای آمریکایی‌ها غیرمنتظره و هراسناک بود که بازتاب آن به واکنش‌های کاخ سفید وشخص ترامپ رسید و او نیروهای سپاه را به رفتار غیرحرفه‌ای و خطرناک متهم کرد.

حالا و پس از تهدیدهای فرماندهان سپاه و آماده باش ویژه فرمانده ارتش ایران، به نظر می‌رسد بولتن به دنبال جلوگیری از اتفاقی مشابه برای ناو لینکلن و پرهیز از یک برخورد با نیروهای ایرانی است و هیچ نشانه‌ای از اینکه مأموریت یا نوع حضور این ناو آمریکایی با دیگر مأموریت‌ها در گذشته متفاوت باشد، وجود ندارد.

به قول پرویز سروری کارشناس مسائل سیاسی و عضو سابق کمیسیون امنیت ملی مجلس ناو هواپیما بر آمریکا در خلیج فارس حکم یک سیبل بزرگ برای هدف‌گیری جبهه مقاومت را دارد و تهدیدهای بولتن نشان می‌دهد واشنگتن شرایط منطقه را درک نکرده است.

وب‌سایت روزنامه انگلیسی گاردین، با همین نگاه درباره اظهارات جدید بولتون نوشت: تغییرات در صف آرایی نظامی آمریکا روالی عادی دارد و برخی مقامات آمریکایی نیز با اینکه تنها لحن بیانیه بولتون و اعلان چنین برنامه‌ای از سوی او را عجیب می‌دانند ارسال این واحدهای نظامی به منطقه را امری عادی می‌دانند.

ایلان گولدنبرگ، یک مقام سابق پنتاگون و یکی از مقامات ارشد مرکز امنیت جدید آمریکا در واشنگتن در این باره گفته است: وجود یک ناو در سنتکام چیز عجیبی نیست، روالی عادی داشته و برای آن برنامه‌ریزی شده بود. لحن آتش افروزانه بولتون است که عجیب و تحریک‌آمیز است؛ اما به گمان من این یک فرصت برای تهدید ایرانی‌ها و نه چیزی بیشتر است.

مقامات ایران اما به تجربه از این رجزخوانی‌ها آگاهند. محمد جواد ظریف دو هفته پیش در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز گفت که برخلاف میل تیم «ب» یعنی بولتن، بن سلمان، بن زاید و بی‌بی نتانیاهو، ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست و می‌خواهد به قول انتخاباتی خودش که پرهیز از جنگ است وفادار بماند.

سعدالله زارعی تحلیلگر و پژوهشگر امور راهبری و منطقه با بیان اینکه، هیچ نشانه و علامتی برای اینکه آمریکا دنبال جنگ با ایران است وجود ندارد، از پیام رسمی مقامات عالی آمریکا به مقامات عالی ایران خبر داد و گفت: اخیراً مقامات عالی دولت آمریکا در یک پیام رسمی به مقامات عالی ایران، تأکید و تصریح کرده‌اند که تحت هیچ شرایطی برنامه‌ای برای درگیری نظامی با ایران ندارند.