غذاها کامل خورده نمی‌شوند. به قول معروف نیم خور می‌شوند و باقیمانده آن‌ها نیز عمدتاً سر از سطل‌های زباله در می‌آورد.

گزارش سال ۲۰۱۸ فائو (سازمان بین المللی غذا) نشان می‌دهد ۳۰ درصد نان، ۲۵ تا ۳۰ درصد میوه‌ها و سبزی‌ها، ۱۰ درصد برنج و ۲۵ درصد خرما در ایران هدر می‌رود. در مجموع بر پایه گزارش یاد شده حجم ضایعات موادغذایی در ایران معادل ۳۵ میلیون تن و ارزش آن ۱۵ میلیارد دلار است. به عبارت دیگر سالانه ۳۵ درصد محصولات کشاورزی ایران به‌صورت ضایعات از چرخه مصرف خارج می‌شود و این میزان دورریز معادل ۶۰ درصد درآمد نفتی کشور و معادل غذای ۲۵ میلیون نفر است؛ یعنی ایران به تنهایی به اندازه ۱۰ کشور اروپایی ضایعات موادغذایی دارد.

به نظر می‌رسد در شرایط اقتصادی امروز بیش از هر زمان دیگر می‌توان ضرورت مدیریت مصرف را مورد تأکید قرار داد و راهی برای اصلاح و بهینه کردن آن یافت.

• ضعف فرهنگی داریم

ناصر حسینی تبریزی، رئیس اتحادیه چلوکباب و چلوخورش تهران دلیل دورریز غذا را ضعف فرهنگی می‌داند و معتقد است با توجه به اینکه بعضی از مردم که از لحاظ مالی وضعیت خوبی دارند، تصور می‌کنند اگر برای پذیرایی از میهمانان چند نوع غذا سفارش بدهند، شأن و جایگاه اجتماعی‌شان را بالا برده‌اند، در حالی که این موضوع نشان فرهنگ پایین آن‌هاست که می‌خواهند به جای پوشیدن یک دست کت و شلوار، سه دست از آن را با هم بپوشند؛ بنابراین باید رسانه ها برای آگاهی‌بخشی به مردم در جهت مصرف غذا به اندازه نیاز بیشتر تلاش کنند.

•تجمل و اسراف جانشین صرفه‌جویی و قناعت

سید محسن طباطبایی مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری هم چگونگی مصرف موادغذایی را در کشور اسفبار می‌داند و تصریح می‌کند: سالانه بیش از یک پنجم کل تولیدات ۱۲۰ میلیون تنی محصولات کشاورزی هدر می‌رود.

وی با اشاره به اینکه بخش زیادی از دورریز موادغذایی مربوط به غذای رستوران‌ها و تالارهای پذیرایی است که متأسفانه در برخی موارد به نماد تجمل‌گرایی تبدیل شده‌اند، رشته بخش مهم دیگری از دورریز و اسراف را هم به مدرن نبودن صنایع تبدیلی بسته‌بندی و فراوری در کشور گره می‌زند.

در عین حال طباطبایی ریشه بالا بودن میزان ضایعات مواد غذایی را در وهله نخست در فرهنگ جامعه می‌داند و می‌گوید: با اینکه دین مبین اسلام اسراف را زشت و نکوهیده شمرده و مسلمانان را از آن بر حذر داشته، اما متأسفانه تجمل و اسراف جانشین صرفه‌جویی و قناعت شده است. عامل دوم هم به نبود ارتباط مناسب بین تولید و توزیع و مصرف موادغذایی بر می‌گردد؛ یعنی این ارتباط معیوب سبب می‌شود بسیاری از موادغذایی از چرخه مصرف خارج شوند.

• چه کنیم؟

در برخی از کشورها که میزان دورریز موادغذایی در آن‌ها بالاست، سازو کارهای مختلفی برای مقابله با این موضوع پیش‌بینی شده است.

برای مثال برخی از رستوران‌های چین فروش غذای نیم پرس را آغاز کرده‌اند و غذا را در ظرف‌هایی به اندازه‌های مختلف برای مشتریان خود آماده می‌کنند تا از اسراف غذا جلوگیری شود. در ضیافت‌های دولتی و اداری استرالیا نیز غذاها پرسی برای هر نفر آماده می‌شود و هر نفر پس از تمام کردن غذای خود می‌تواند غذای دیگری سفارش بدهد.

رستوران‌های کره جنوبی هم بر حسب تعداد مشتریان غذا را آماده می‌کنند. بسیاری از رستوران‌ها سه نوع ظرف غذا در اندازه مختلف آماده می‌کنند و مشتریان بر اساس نیاز خود غذا سفارش می‌دهند.

اما آلمان کشوری است که در این زمینه سختگیرانه‌ترین قانون را دارد. در این کشور اگر کسی در رستوران به نمونه اسراف غذا برخورد کند، می‌تواند به نهادهای مربوط گزارش دهد و در این صورت مأموران می‌توانند آن فرد را جریمه کنند.

در کشور ما نیز پس از تأکید بسیار بر ضرورت تحقق اقتصاد مقاومتی، عده‌ای ارائه غذای نیم پرس را در برخی از شهرها تجربه کردند. برای مثال می‌توان به تجربه چند رستوران در اصفهان و یا یکی دو مرکز دانشگاهی چون دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی شیراز اشاره کرد.

اما سید محسن طباطبایی مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری در خصوص مقابله با این موضوع ترجیح می‌دهد راهکار فرهنگ سازی و الگوسازی را پیشنهاد کند. او معتقد است این کار را می‌توان در درون یک چارچوب مدون با مکانیسم‌های تشویقی و تنبیهی انجام داد.

طباطبایی اضافه می‌کند: راهکار دیگر، مدرن کردن فرایند تولید و عرضه موادغذایی است. وجود صنایع تبدیلی ضمن اینکه به ایجاد اشتغال می‌انجامد از هدررفت بسیاری از محصولات کشاورزی باغی و دامی جلوگیری می‌کند. ایجاد شبکه توزیع مدرن، صنعت بسته‌بندی پیشرفته و... همگی می‌توانند در این زمینه مفید واقع شوند.

علی اصغر میرابراهیمی، رئیس اتحادیه دارندگان رستوران و سلف سرویس‌های تهران هم که تا پیش از انحلال اتحادیه سراسری این صنف، ریاست آن را به عهده داشته، معتقد است حتی اگر قوانینی تشویقی یا تنبیهی در راستای مقابله با هدررفت موادغذایی وضع شود، چندان قابلیت اجرایی پیدا نمی‌کند؛ بنابراین باید آگاهی‌بخشی به مردم را برای این منظور به عنوان یک اصل مورد توجه قرار دهیم.

ناصر حسینی تبریزی، رئیس اتحادیه چلوکباب و چلوخورش تهران هم می‌گوید: در خیلی از شهرهای ایران از جمله تهران این فرهنگ بتدریج جا می‌افتد که اگر غذا در میهمانی‌ها زیاد آمد، آن را درون ظرف‌های یکبار مصرف بریزند و دست میهمان‌ها بدهند تا آن‌ها در منزل مصرف کنند؛ بنابراین به جای تصویب مقررات، بهتر است مشکل فقر فرهنگی‌مان را در این زمینه حل و فصل کنیم.