حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، یکی از شخصیت‌های بزرگ علمی، عملی و جهادی است که در چهارم ربیع الثانی در سال 173قمری در مدینه به دنیا آمد و در نیمه شوّال سال  252 نیز وفات  و در شهر ری از توابع تهران دفن شد. وی در  مدت 79 سال عمر بابرکت خود از هیچ کوششی در عرصه دین و تبلیغ مسائل مذهبی دریغ نکرد. حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از دانشمندان شیعه و از راویان حدیث ائمه و از شخصیت‌های بارز و محبوب و مورد اعتماد اهل بیت و پیروانشان محسوب می شود.

به مناسبت سالروز وفات این عالم برجسته، درباره ابعاد شخصیتی و جایگاه حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) گفتگویی با حجت‌ الاسلام امیر علی حسنلو، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه‌های علمیه انجام داده ایم .

*نسبت این عالم بزرگ و ارتباط وی با ائمه اطهار چگونه بوده است؟

**حضرت عبدالعظیم حسنی که نسبت وی با چهار واسطه به امام حسن مجتبی‏(ع) برمی گردد، از علمای بزرگ و از صحابه امام های هشتم، نهم و دهم  می باشد و حدیث های فراوانی را از این سه امام نقل کرده است.

 همچنین علمای رجال و فقهای بزرگ شیعه، حضرت عبدالعظیم را در کتب خود توصیف و تایید کرده‏اند و همگان او را به خلوص عقیده و صفای باطن و اعتقاد صحیح ستوده‏اند. این عالم  در عصر خود دارای موقعیّت برجسته ای  بوده و با عده زیادی از اصحاب امام  صادق(ع) ، امام کاظم (ع) و امام رضا(ع) مانندهشام بن حکم، ابن ابی عُر، علی بن جعفر و حسن بن محبوب ارتباط داشته است.

*این عالم چگونه و چرا به ایران آمده است؟

**زندگی این عالم بزرگوار همزمان با دوران حاکمیت بنی عباس بود و در این دوره  بیشتر سادات و علویان از آن جهت که ایران یکی از کانون‌های علاقه‌مندی به اهل بیت به شمار می‌آمد، به سوی ایران مهاجرت می‌کردند. آن طور که از تاریخ برمی آید بهترین مقطع زندگی عبدالعظیم(ع) دوران امام هادی(ع) بود که در آخرین دیدار با  حضرت هادی(ع) به او دستور داده شد که  از عراق هجرت کرده و به ری برود. پس از عزیمت به ری ، وی  در منزل یکی از شیعیان ساکن و در سرداب خانه زندگی می کرد. او روزها را روزه می‌ گرفت و شب‌ها را به نماز می‌ایستاد و گاهی از مخفیگاه خود بیرون می‌آمد و به زیارت قبر حضرت حمزه برادر امام رضا(ع) که اکنون مدفنش در حرم عبدالعظیم حسنی(ع) است، می‌رفت. زمانی که خبر حضور عبدالعظیم حسنی به گوش شیعیان رسید ، دوستان و محبان اهل بیت‏(ع) از گوشه و کنار دنیا به دیدار وی آمدند و از سخنان او استفاده می کردند.

از طرفی هجرت و آمدن این سید بزرگوار به ایران و شهر ری ، حکمت‌های زیادی در پی داشته است که یکی از آن‌ها بسط و گسترش مکتب اهل بیت(ع) در این منطقه بوده است و مدرسه و مکتب حدیثی و فقهی ری، یکی از مکاتب مهم علمی شیعه به شمار می‌رود که تأثیر آن در مکتب حدیث نگاری بسیار روشن می باشد که حضرت عبدالعظیم حسنی در پیشبرد این مکتب نقش به سزایی داشته است.

از طرفی حضور او در این منطقه باعث شد ری جزو کانون‌های اصلی شیعه در ایران به شمار رود و وجود مکتب حدیثی ری ، خود بهترین گواه بر نقش بر جسته اهل ری در رواج مکتب اهل بیت (ع) می‌باشد.

درمورد دفن این عالم بزرگ  در شهر ری نیز نقل شده است که  یکی از شیعیان خواب می بیند که حضرت رسول(‏ص) به او می‏فرماید: مردی از خانواده‏ ردا در سکة الموالی از دنیا خواهد رفت و در باغ عبدالجبار نزدیک درخت سیب دفن خواهد شد. این شخص تصمیم می گیرد خواب را برای صاحب باغ تعریف کند که پس از بیان آن، از صاحب باغ خواستار خریداری باغ می شود و اتفاقا صاحب باغ نیز اظهار می دارد که  وی نیز  چنین خوابی دیده‏ است  و از این رو تصمیم می گیرد که باغ را برای سادات و شیعیان وقف کند تا آن‌ها اموات خود را در آنجا دفن نمایند که حضرت  عبدالعظیم حسنی(ع) نیز پس از فوت در این باغ دفن می شود.

* زیارت این عالم چه جایگاهی دارد

** در مورد ثواب زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) از امام هادی(‏ع) روایت شده است که مردی از اهل ری خدمت امام هادی(ع) رسید و حضرت به او فرمود: در کجا بودی و از کجا آمدی؟ عرض کرد: به زیارت حضرت سید الشهداء(علیه السلام) رفته بودم، حضرت فرمود: بدان که اگر عبدالعظیم حسنی را که در شهر شما مدفون است زیارت کنید مثل این است که حضرت امام حسین(ع) را زیارت کرده باشید.

* حضرت عبدالعظیم حسنی از لحاظ علمی در چه جایگاهی قرار دارد

**جایگاه علمی عبدالعظیم  حسنی رفیع و کم نظیر است. او از راویان بزرگ و مورد اطمینان اهل بیت(ع) و از بزرگان شیعه است و  کتاب ها و تألیفات فراوانی  نیز دارد که از آن جمله  آنها کتاب «یوم و لیله» که در آن  وظایف و اعمال مستحب و اخلاقی افراد در هر شبانه روز مطالبی عرضه شده است، می باشد. این عالم برجسته در علوم قرآن و تفسیر، فقه، اخلاق، تاریخ و سیره اهل بیت(ع)، کلام (در شاخه‌های توحید، نبوت، امامت و مهدویت) نیز از تبحر خاصی برخوردار بوده است  و روایت‌های مهمی در این باره در متون روایی معتبر از این سیدکریم به دست رسیده است به طوری که می‌توان او را یکی از فقهای بزرگ شیعه در عصر امامت دانست، آن هم در دوره‌ای که بنی عباس با تمام توان به دنبال محو نام و مکتب اهل بیت(ع) بوده است.همچنین بیش از 1250 حدیث در زمینه علوم مختلفِ اهل بیت(ع) از زبان حضرت عبدالعظیم حسنی  نقل شده و در اخلاص و عمل و بویژه در فقه وآداب سلوک معنوی دارای مرتبه‌ای بوده است که مورد تأیید چند امام معصوم قرار گرفته است.

به طوری که امام علی النقی(ع) به شخصی به نام اَباحَمّاد رازی که با تحمّل زحمت‌های فراوان برای دریافت پاسخ چند سوال خود را به سامرّا رسانده بود، می فرمایند : ای اباحمّاد، هر گاه با مشکلی از مشکلات دینی یا پرسشی از مسائل اسلامی رو به رو شدی آن مشکل و سؤال خود را با عبدالعظیم حسنی در میان بگذارید و پاسخ پرسش‌های خود را از او دریافت کنید.

*معرفت امام زمان (عج) در اندیشه عبدالعظیم حسنی چگونه می باشد؟

**روایات زیادی  از عبدالعظیم حسنی در باره امامت و معرفت امام زمان(عج) نقل شده است . همچنین روایت شده است که در جلسه ای  حضرت عبدالعظیم(ع) خطاب به امام هادی(ع) در اظهار عقاید عرضه داشته است که به این امام غایب هم معتقد شدم و دوست این بزرگواران دوست خداست و دشمن آنان دشمن خداست و اطاعت ایشان اطاعت خداست و نافرمانی آنان نافرمانی خداست، هنگامی که امام هادی (ع) با این سخن حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) مواجه می شوند ، می فرمایند: یا اباالقاسم، به خدا سوگند این است دین خدا که آن را برای بندگانش پسندیده است، بر همین عقیده ثابت باش، خداوند تو را به همین طریق در زندگی دنیا و آخرت پایدار بدارد. همچنین در این دیدار  انتظار فرج و اهمیت و پاداش معنوی آن و حالت انتظار و منتظر نیز بیان شده است به طوری که منتظر ظهور باید  به مانند منتظر یک  میهمان عزیز ، دارای  پاکی و تقوای همیشگی باشد.