قدس آنلاین: به گواه تاریخ و اهل ادب، سعدی شیخ اجل، استاد مسلم و پادشاه سخن پارسی است و جایگاه وی برهیچ کسی پوشیده نیست. یکی از مهمترین آثار وی «گلستان» است که به باور بسیاری تأثیرگذارترین کتاب نثر در ادبیات فارسی محسوب می‌شود. این اثر ارزشمند یکی از مهمترین و شاخص‌ترین آثار خلق شده در ادبیات فارسی تاکنون است که با نثری فنی و مسجع و همچنین با تکیه بر سبک شخصی سعدی نوشته شده و همین ویژگی باعث تمایز جدی گلستان از سایر کتب ادبی نظیر آن شده است، به گونه ای که در طول تاریخ نثرنویسان بسیاری به تقلید از سعدی، کتاب‌هایی نگاشته‌اند اما هیچ یک به گرد پای شیخ اجل نرسیده‌اند.
بهانه چنین توضیحاتی که همگان هم بر آن آگاه هستند اشاره به ماجرای دیگری دارد که در ادامه می‌آید.
تاکنون نسخه‌های تصحیح شده، تأکید می‌کنیم تصحیح شده متعددی از گلستان منتشر شده است. اولین کتاب تصحیح شده گلستان در سال ۱۳۱۰ توسط عبدالعظیم قریب آماده و منتشر شد. اولین نسخه تصحیح شده کلیات سعدی نیز در سال ۱۳۱۶ توسط محمدعلی فروغی منتشر شد که تا سال‌ها به‌عنوان مهمترین منبع ارجاع به آثار سعدی محسوب می‌شد. سال ها بعد نسخه‌های دیگر از این کتاب توسط محققان دیگر از جمله سعید نفیسی، محمدجواد مشکور، خلیل خطیب رهبر و بهاءالدین خرمشاهی تصحیح شد. اما معتبرترین نسخه گلستان به تصحیح غلامحسین یوسفی است که مبنای آن هفده نسخه خطی و نسخه‌های چاپی معتبر بود. با این حال، این تصحیح نیز نظرات همه منتقدان را برآورده نکرد و بعد از آن دست کم یک نسخه تصحیح شده دیگر از کلیات سعدی در سال ۱۳۷۵ توسط بهاءالدین خرمشاهی عرضه شد.
چنین درایت و همتی بر حفظ نسخه اصلی و ممارست بر تصحیح آن به نزدیک ترین نسخه ممکن همواره مورد نظر مصححان و محققان زبان و ادب فارسی بوده است اما اتفاقی عجیب هم در این میان روی افتاده‌است و آن هم ابتکاری تازه از سوی یک نویسنده و دست بردن در گلستان سعدی و به قول خودش تصحیح گلستان سعدی است. گلستان سعدی با وجود دارا بودن سجع و آمیختگی با آرایه‌های ادبی و بهره گیری از واژه‌ها و اشعار عربی، بهترین نمونه نثری مسجع و موزون و درخور فهم همراه با شیرینی و البته گاهی سختی است.
حال نویسنده‌ای پیدا شده و به دادخواهی از زبان فارسی برآمده و هرچه واژه عربی را که در گلستان سعدی بوده، با واژگانی فارسی جایگزین کرده است. در نگاه اول به نظر این اتفاق شبیه شوخی می‌ماند اما واقعیت دارد! در حالی که ادبیان و محققان سال‌ها در پی حفظ سلامت و صحت نسخ اصلی و ارزشمندی همچون گلستان سعدی هستند، نویسنده‌ای به نام جمال صدری کتابی را تحت عنوان «گلستان امروز: گلستان سعدی پیراسته از واژه‌های تازی» نگاشته است.
بد نیست اشاره کنیم که این نویسنده آثاری همچون «درک سخن در زمینه مضمون های متشابه، قرابت معنایی، درک مفاهیم ویژه داوطلبان کنکور در کلیه رشته ها»، « خودآزموی و خودآزمایی ادبیات عمومی کنکور سراسر دانشگاه ها با پاسخ تشریحی»، «تست های چهار گزینه ای فارسی و نگارش ویژه سال سوم و داوطلبان سراسری و آزاد»، «آهنگ شناسی و سنجش آن با عروض سنتی»، «آهنگ شناسی شعر فارسی» را تاکنون به چاپ رسانده و «گلستان امروز» هم دیگر اثر اوست.
جالب است بدانید وی در مقدمه کتاب خود آورده است: «گلستان امروز همان گلستان دیروز است پیراسته از واژه های تازی و آراسته به واژه های فارسی و در خور خواننده امروز، نه ادب دانان و استادان آشنا به سخن و سخنوری دیروز.»
وی در جای دیگری می گوید: «درست است که سعدی با هنرمندی و چیرگی خویش دو زبان را به هم آمیخته و در این سخن آرایه هایی چون تشبیه و ترصیع و تضمین ساخته اما فارسی امروز از این سخنان که تنها (ش، به، که) در آن فارسی است چگونه دریابد که نیایشگران چه کرده اند و خداشناسان چه گفته اند؟».
این نویسنده که تجربه آموزگاری هم دارد در جایی می گوید: یک سال طول کشید تا تمام گلستان را بدون ضربه خوردن به کلام سعدی، از واژه‌های عربی پیراستم و به واژه فارسی آراستم و بیش از هزار واژه را فارسی کردم.
سوال اینجاست که این نویسنده بر چه اساسی اثر مؤلف را این چنین تغییر داده و با شعف از آن سخن می گوید و به قول خودش آن را از واژگان عربی پیراسته است؟! آن هم شخصیت برجسته‌ای همچون سعدی که وزنه مهمی در ادبیات فارسی و جهان دارد و شأن او اجل بر چنین توجیهاتی و دست بردن در گنجینه‌های ارزشمندش است.چرا نویسنده فکر کرده است اگر چنین دخالت آشکاری در متن یکی از شاهکارهای ادبی کند، به کلام سعدی ضربه نزده است؟ قطعاً خود سعدی بهتر از من و شما بلد بود، بدون لغات عربی بنویسد، منتها او به این امر اعتقادی نداشته است و نویسنده‌ای دیگر نمی‌تواند اعتقاد خود را به یکی از بزرگان ادبیات این سرزمین تحمیل کند.
افزون بر این رعایت حق مولف دقیقا کجای این ماجراست؟ حیرت انگیزتر این که وزارت فرهنگ و ارشاد هم به چنین کتابی مجوز انتشار می‌دهد و اصلاً این سوال هم پیش نمی‌آید که آیا می‌توان چنین بی باکانه در یک اثر ادبی ارزشمند دست برده و بنا به سلایق شخصی آن را شسته رفته کرد؟
اگر هم هدف را بر سهل خوانی گلستان سعدی بنا کنیم می‌توان واژگان نامأنوسی را که بسیاری از درک آن عاجز هستند، در پی نوشت یا بخشی تحت عنوان واژگان قرار داد و معنی فارسی و قابل فهمش را در اختیار خواننده قرار داد نه این که دست در ترکیب و آرایش یک اثر ممتاز و تاریخی برد.
از سویی دیگر یکی از مهمترین معضلات امروز در فضای مجازی جعلیات ادبی است و به نظر می آید کتاب «گلستان امروز: گلستان سعدی پیراسته از واژه‌های تازی» خوراک مناسبی برای دست بردن در آثار ادبی شاخص است.
از آنجایی که ظاهراً نظارت درستی بر صدور مجوز کتاب ها در وزارت ارشاد وجود ندارد تنها باید امیدوار بود که این نویسنده با جنس دغدغه هایی که دارد سراغ اشعار بزرگان دیگری چون خاقانی، نظامی، حافظ، بیدل، مولانا و ...نرود.
انتهای پیام/
نظر شما