آمنه‌مستقیم/

فرا رسیدن محرم حسینی و عزاداری‌های همراه با شور و شعور شیعیان، فرصتی است مغتنم برای سنجش ارتباط این واقعه تاریخ‌ساز با آینده حتمی جهان یعنی ظهور امام زمان(عج) و روی کار آمدن دولت جهانی آن حضرت. از این‌رو، در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام غلامرضا باقری‌کیا، از استادان حوزه علمیه خراسان، ارتباط بین عاشورا و مهدویت را به بحث و بررسی گذاشته‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:

* بین عاشورای حسینی به عنوان واقعه‌ای زنده و پویا در بستر تاریخ و مهدویت که نقشه آینده بشریت را ترسیم می‌کند، چه ارتباطی برقرار است؟

برای درک پیوند عاشورای حسینی و مهدویت باید توجه داشته باشیم که دین خدا دارای سه مرحله کلیدی است: نخست ابلاغ که در آن باید دین به گوش مردم برسد و منظور از آن، ابلاغ وحیانی است نه تبلیغات معمولی. این مهم توسط انبیا و با محوریت پیامبر اکرم(ص) انجام شد؛ چرا که از میان 124هزار پیامبر الهی، خدا توسط پیامبران اولوالعزم دین را ابلاغ کرد که مرحله نهایی و کامل‌ترین آن توسط رسول خاتم(ص) انجام شده است.

مرحله دوم، ابقا و نگهداری دین است که این شأن 11 امام معصوم(ع) با محوریت حضرت سیدالشهدا(ع) است؛ یعنی اگر چه از زمان امیرالمؤمنین(ع) تا دوران امام عسکری(ع) هر یک از امامان به تناسب شرایط زمان مقابل حکام جور ایستاده و دین را مدیریت کردند، اما محوریت این مهم با قیام عاشورای حسینی است.

مرحله سوم در تحقق دین خدا، حاکمیت و اجراست که با حکومت امام عصر(عج) محقق می‌شود و از زمان آدم و حوا تا امروز و در عصر غیبت محقق نشده و برای تبلور آن است که خدا امام زمان(عج) را ذخیره کرده تا با مهدویت و در پرتو دولت جهانی حضرت حجت(عج)، دین به معنای واقعی‌اش اجرا شود.

به عبارت بهتر، اگر مثلثی را در نظر بگیریم، در رأس آن، بعثت با هدف ابلاغ دین توسط رسول خدا(ص) قرار دارد؛ در رأس دیگر آن ابقای دین با محوریت عاشورا و در یک رأس تأسیس حکومت جهانی توسط حضرت ولی‌عصر(عج). از همین جا پیوند میان بعثت، عاشورا و مهدویت به‌خوبی مشخص می‌شود.

* با توجه به تفاوت شرایطی که سبب رقم خوردن عاشورا شد با امروز که در عصر غیبت امام عصر(عج) و در امید و انتظار برای روی کار آمدن دولت موعود به سر می‌بریم، چگونه می‌توان بین عاشورا با ظهور پل زد؟

برای پاسخ به این پرسش باید درس‌ها و آموزه‌های عاشورا را شناخت و مرور کرد. نخستین و مهم‌ترین پیام عاشورای حسینی، مبارزه با طاغوت زمان و دومین پیام مسئله تشکیل حکومت اسلامی است؛ چنانکه حضرت سیدالشهدا(ع) در وصیت‌نامه‌شان به آن اشاره کرده و فرمودند: «من قیام کردم تا حکومت اسلامی تشکیل دهم و سیره ناب نبوی و علوی را اجرا کنم». این یعنی امام حسین(ع) با هدف تأسیس حکومت اسلامی قیام کرده و این حکومت به‌قدری مهم بود که برای آن همه هستی‌شان را بذل کردند.

سومین آموزه مهم عاشورا، اعمال اصلاحات در امت است؛ حضرت(ع) فرمودند: «من از روی سرمستی، گردن‌کشی، تبهکاری و ستمگری قیام نکرده‌ام، بلکه به‌پا خاسته‌ام تا کار امت جد خویش به صلاح آرم». ضرورت این اصلاحات بدان معناست در امت اسلام و در جامعه دینی، فضا و شرایط طوری بود که مردم از مسیر مستقیم خارج شده بودند و باید به مسیر باز می‌گشتند، چنانکه جامعه اسلامی امروز هم در حوزه‌هایی مثل حجاب و عفاف، موسیقی و غنا، بانکداری و... نیازمند اصلاحات است.

چهارمین درس کربلا و عاشورا، احیای فرهنگ مقدس «امر به معروف و نهی از منکر» است که سیدالشهدا(ع) درباره آن فرمودند: «می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و روش جدم و پدرم علی بن ابیطالب(ع) را در پیش گیرم».

* چه پیام‌های تاریخ‌ساز و سرنوشت‌ساز دیگری برای منتظران در عاشورای حسینی نهفته است؟

یکی از پیام‌های مهم عاشورا، افشاگری علیه چهره‌های نفاق است؛ امام(ع) در دوران پنج ماه و اندی بین خروج از مدینه به نشانه قیام تا واقعه عاشورا، علیه چهره‌های نفاق مثل عبدالله بن زبیر افشاگری کردند. این نشان می‌دهد اگرچه در اسلام، اصل بر استتار عیوب است اما وقتی سرنوشت دین در خطر باشد، باید نسبت‌به عیوبی مثل نفاق پرده‌دری کرد.

از دیگر آموزه‌های کربلا اهمیت دادن به نماز است؛ به‌طوری‌که امام حسین(ع) در بحبوحه جنگ در ظهر عاشورا و در میانه میدان، نماز جماعت را اقامه کردند. در کنار این پیام‌ها، صداقت حضرت هم بسیار مهم است؛ ایشان در این راه صداقت داشتند و پایان مسیر یعنی شهادت را بازگو می‌کردند و درصدد نبودند با پنهانکاری و دیگر روش‌ها اصحاب را کنار خود نگه دارند.

قاطعیت و صلابت رهبری از دیگر درس‌های عاشوراست؛ از ابتدای تصمیم به قیام تا نزدیکی کربلا 9 نفر به حضرت پیشنهاد بیعت با یزید و یا توقف در مکه و حرکت به سمت یمن دادند، اما امام پیشنهاد خودی و غیرخودی در این باره را رد کردند که این صلابت و قاطعیت سیدالشهدا(ع) را نشان می‌دهد.

عدم جنگ‌طلبی نیز پیامی است که امام با واقعه عاشورا به ما می‌رساند؛ اسلام بر دفاع در مقابل حمله دشمن تأکید دارد و حسین(ع) نیز از آغاز جنگ سر باز زدند، همان‌طور که امیرمؤمنان(ع) در جنگ صفین چنین کردند. گذشت و توبه‌پذیری و جذابیت رهبری نیز از درس‌های عاشورا هستند؛ چراکه از منظر تاریخ، بار همه مصائب کربلا بر دوش حر است که مسیر امام(ع) را مسدود کرد، اما حضرت وقتی او بازگشت، توبه‌اش را پذیرفت و حر به مقاماتی که می‌دانیم، دست یافت.

* بین این پیام‌ها با انتظار و مهدویت چه ارتباطی می‌توان برقرار کرد؟

باید توجه داشت امام زمان(عج) پس از ظهور سه برنامه کلی در دستور دارند: امور نظامی و جنگ‌ها، اقدامات فرهنگی و تأسیس حکومت جهانی. بنابر روایات، جنگ‌های امام زمان(عج) جهانی است نه منطقه‌ای؛ در بعد فرهنگی ایشان برای نخستین بار فرهنگ اسلام را در همه دنیا پیاده و اسلام را بر همه جهان حاکم می‌کنند. این اهداف در عاشورا نیز به‌خوبی مشهود است، چون همان‌طور که در وصیت‌نامه اباعبدالله(ع) تصریح شده، ایشان برای تشکیل حکومت اسلامی، اصلاح امت و احیای فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر قیام کردند. این اهداف در دوران امامت دیگر معصومان(ع) نیز در محدوده ممکن، محقق شده است. امروز هم ما به‌عنوان منتظران ظهور منجی(عج)، نباید و نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم، بلکه باید به قدر وُسع وارد میدان عملی کردن این اهداف مثل مبارزه با طاغوت، اصلاحگری و امر به معروف و نهی از منکر شویم و از این مسیر زمینه ظهور را فراهم کنیم.